سیگنال افتتاح اولین دفتر ناتو در خاورمیانه به تهران و مسکو

افتتاح تاریخی اولین دفتر ناتو در اردن موجب تقویت همکاری امنیتی بین این کشور و غرب می‌شود، اما پیامدهای منطقه‌ای نیز خواهد داشت.

به گزارش اکوایران، قرار است دفتر ارتباطی ناتو در اردن افتتاح شود. در اجلاس اخیر این سازمان در واشنگتن، اتحادیه فراآتلانتیکی در بیانیه‌ای این اقدام را «توسعه طبیعی رابطه طولانی‌مدت بین ناتو و اردن» خواند و از این کشور به عنوان «چراغی از ثبات در زمینه منطقه‌ای و جهانی» تمجید کرد.

به نوشته جورجیو کافیرو برای وبگاه العربیه الجدید، افتتاح اولین دفتر خاورمیانه‌ای ناتو در اردن به بحث‌های بی‌شماری میان تحلیلگران در مورد دلایل و پیامدهای منطقه‌ای و جهانی آن منجر شده و تفسیرهای مختلفی از اهمیت آن در پس‌زمینه جنگ غزه و سایر درگیری‌ها و تنش‌های منطقه‌ای مطرح شده است.

با این حال، واضح است که این تحول اهمیت همکاری امنیتی بین اردن و غرب را برجسته می‌کند.

روابط اردن و ناتو

در ظاهر، اینکه اَمان، پایتخت اردن شهری باشد که ائتلاف فراآتلانتیکی برای افتتاح اولین دفتر ارتباطی خود در منطقه انتخابش کرده، لزوماً تعجب‌آور نیست. این کشور و ناتو دارای مشارکت عمیق چندین‌ساله بوده و دفتر جدید در خدمت تقویت چنین همکاری‌هایی در آینده خواهد بود هماهنگی اردن و ناتو در زمینه‌های مختلف مانند مدیریت بحران، مبارزه با تروریسم و امنیت سایبری احتمالاً در این دوره آینده به سطح بالاتری ارتقا خواهد یافت.

نیروهای مسلح اردن احتمالاً حمایت فنی و فناوری پیشرفته بیشتری از ناتو دریافت خواهند کرد. برای امان، چنین حمایتی می‌تواند در مقابله با تهدیدات فزاینده علیه امنیت ملی اردن در میان دوره آشفتگی منطقه‌ای و وخامت و بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی مهم باشد.

آنتونی بلینکن عبدالله دوم

گوردون گری، سفیر سابق آمریکا در تونس گفت: «اردن همیشه روابط نظامی قوی با غرب داشته است. این کشور در سال‌های اولیه خود شدیداً به حمایت نظامی بریتانیا متکی بود و ملک حسین و ملک عبدالله دوم در سَندهِرست تحصیل کردند». او افزود: «ایالات متحده در سال ۱۹۹۶ اردن را به عنوان متحد اصلی غیرناتویی خود تعیین کرد. از زمان برقراری روابط دیپلماتیک در سال ۱۹۴۹، واشنگتن بیش از ۳۱ میلیارد دلار کمک به امان کرده و در سال ۲۰۲۲ متعهد شد که تا سال ۲۰۲۹ سالانه ۱.۴۵ میلیارد دلار کمک کند».

از دهه ۱۹۹۰، اردن به همراه الجزایر، مصر، اسرائیل، موریتانی، مراکش و تونس عضوی از گفتگوی مدیترانه‌ای ناتو بوده است.

در عملیات نظامی برخی از اعضای ناتو علیه لیبی موسوم به «محافظ متحد» که در جریان بهار عربی ۲۰۱۱ انجام گرفت، اردن یکی از معدود کشورهای عربی بود مشارکت داشت. علاوه بر این، نیروهای نظامی اردن و ناتو در افغانستان و کوزوو نیز در کنار هم فعالیت داشته‌اند.

دکتر داوود کوتاب، استاد سابق دانشگاه پرینستون و بنیانگذار و مدیر سابق مؤسسه رسانه‌های مدرن دانشگاه القدس در رام‌الله گفت: «تصمیم به افتتاح دفتر ارتباطی ناتو در اردن نشان‌دهنده این واقعیت است که امان متحدی قوی، قابل اعتماد و ثابت برای همه اعضای ناتو و حتی دو حزب سیاسی ایالات متحده است».

دکتر حسین ابیش، محقق ارشد مقیم در مؤسسه کشورهای عربی خلیج فارس گفت: «افتتاح این دفتر در امان نشان‌دهنده اهمیت حیاتی اردن برای ثبات و امنیت کل منطقه خاورمیانه بوده و همچنین به عنوان مرکزی ارزشمند برای هماهنگی نظامی و بالاتر از همه، اطلاعاتی بین بسیاری از بازیگران عمل می‌کند که معمولاً با هم همکاری نزدیکی ندارند». او افزود: «هر کسی که به امنیت و ثبات در خاورمیانه اهمیت می‌دهد، نیاز دارد که اردن خودش بوده و کارش را انجام دهد. دفتر ارتباطی ناتو نمونه کاملی از عملکردهای آرام اما ضروری است که اردن در این زمینه انجام می‌دهد».

وولفگانگ پوشتای، مشاور ارشد مؤسسه اتریشی سیاست اروپا و امنیت در مورد اهمیت حمایت اردن از ناتو که طی سال‌ها به اشکال مختلف صورت گرفته، توضیح داد: «اردن نه تنها امکانات آموزشی بسیار سطح بالایی به ویژه «مرکز آموزش عملیات ویژه ملک عبدالله دوم» را ارائه می‌دهد، بلکه شریکی ارزشمند در مبارزه با داعش نیز است».

او افزود: «علاوه بر این، اردن می‌تواند در حمایت از مأموریت (آموزشی) ناتو در عراق نقش‌آفرینی کند. در گذشته، تعدادی دوره آموزش مربی برای پرسنل امنیتی و نظامی عراق در چهارچوب همین مأموریت در اردن برگزار شده بود».

اما با توجه به اینکه ایالات متحده و سایر اعضای ناتو متحدان نزدیک دیگری در خاورمیانه دارند، باید پرسید که چرا این ائتلاف غربی تصمیم گرفت به جای یک کشور عربی دیگر، این دفتر ارتباطی را در اردن افتتاح کند؟

پاتریک تروس، سفیر سابق ایالات متحده در قطر ضمن اشاره به روابط خوب غرب با اعضای شورای همکاری خلیج فارس گفت که گمان می‌کند: «کشورهای دیگر (مانند قطر، امارات متحده عربی، بحرین) که ممکن بود ناتو در آنجا مستقر شود، در حال حاضر تمایلی به جلب توجه نداشتند».

نگرانی‌ها درباره واکنش منفی

تقریباً ده ماه از جنگ اسرائیل علیه غزه می‌گذرد و احساسات قدرتمندی در سراسر جهان عرب به وجود آمده و سطح خشم و انزجار عمومی بسیار بالا است.

بنابراین، مطرح‌ساختن سؤالاتی درباره نحوه نگاه مردم عادی اردن و عموم مردم کشورهای منطقه به دفتر ارتباطی ناتو در امان، به ویژه با توجه به صحبت‌های زیاد در رسانه‌های اجتماعی درباره ارتباط افتتاح این دفتر با جنگ غزه، منطقی است.

جنگ غزه دیرالبلح

با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقد نیستند که دفتر ارتباطی ائتلاف آتلانتیک شمالی در پایتخت اردن ارتباطی با جنگ اسرائیل علیه غزه داشته و یا اینکه افتتاح این دفتر در امان لزوماً خشم زیادی را در اردن یا سایر کشورهای عرب برانگیزد.

عامل مهمی که باید در نظر گرفته شود این است که تصمیم به افتتاح آن چند ماه قبل از ۷ اکتبر حماس اتخاذ شده بود. عامل دیگر نیز این بوده که برخی از اعضای ناتو مانند ترکیه، اسپانیا، بلژیک و اسلوونی نیز از زمان آغاز جنگ، شدیداً از رفتار جنایت‌کارانه اسرائیل در غزه انتقاد کرده‌اند.

دکتر کوتاب گفت: «در وهله اول، خشم اردنی‌ها علیه اسرائیل و سپس علیه آمریکا، انگلیس و آلمان به دلیل حمایت از نسل‌کشی علیه مردم فلسطین است. همه در اردن می‌دانند که اردن متحد غرب بوده و برخی بیشتر و بیشتر در حال درک میزان پایگاه‌های برخی از این کشورهای غربی هستند.

داشتن یک دفتر ناتو تغییر چندانی ایجاد نخواهد کرد». او افزود: «اگر راه‌حل در غزه شامل نیروهای خارجی باشد، احتمال بیشتری هست که از ناتو باشند تا از یک کشور خاص؛ زیرا ناتو توسط هر دو طرف قابل‌قبول‌تر بوده و هم آمریکا و هم ترکیه را شامل می‌شود. بنابراین، نیروهای ناتو می‌توانند اروپایی/آمریکایی/ترک باشند که برای هر دو طرف، نسبت به آمریکایی یا بریتانیایی یا آلمانی کمی بی‌طرف‌تر خواهند بود».

مواجهه با ایران و روسیه

تجزیه و تحلیل افتتاح این دفتر ارتباطی ناتو در خاورمیانه بدون در نظر گرفتن تلاش غرب برای مقابله با نفوذ ایران و روسیه در منطقه دشوار است. با توجه به عملیات نظامی ایران علیه اسرائیل در ۱۳ و ۱۴ آوریل، نگرانی‌های آمریکا و سایر قدرت‌های غربی به جمهوری اسلامی و محور مقاومت مرتبط می‌شود.

با توجه به رهگیری شماری از پهپادهای ایران توسط اردنی‌ها در حریم هوایی اردن و همچنین این واقعیت که مقامات امان از ورود تسلیحات ایرانی به کرانه باختری از طریق اردن جلوگیری کرده‌اند، به راحتی می‌توان دید که چگونه مسائل مربوط به ایران برای همکاری امنیتی اردن و ناتو اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کند.

حمله به اسراییل موشک ایرانی دانیل هاگاری بالستیک

روسیه و جنگ آن علیه اوکراین که منجر به تقویت مشارکت مسکو-تهران شده نیز در این ماجرا قرار می‌گیرند. ناتو با افتتاح این دفتر ارتباطی در قلب جهان عرب، پیامی را ارسال می‌کند مبنی بر اینکه این اتحادیه غربی نقشی برای خود فراتر از قاره اروپا قائل است که البته با توجه به عملیات‌های گذشته ناتو در خارج از اروپا چیز جدیدی نیست.

اما با توجه به حضور مداوم روسیه در سوریه و ادامه تهاجمش به اوکراین، ناتو در تلاش است تا همزمان با تشدید پویایی درگیری در خاورمیانه همچنان و پی‌بردن غرب به اهمیت فزاینده اردن به عنوان متحد آمریکا و کشورهای اروپایی، تعهد خود به حفظ روابط امنیتی دیرینه با پادشاهی هاشمی را تقویت کند.

دکتر کوتاب گفت: «هنوز مشخص نیست که آیا این دفتر برای هماهنگی لجستیکی و اداری خواهد بود یا اینکه پایگاه (های) نظامی اضافی خواهد داشت. در حال حاضر، من فکر می‌کنم که دفتر اردن برای لجستیک است و این می‌تواند شامل پشتیبانی لجستیکی برای مسائل مربوط به جنگ روسیه و اوکراین و احتمالاً مسائل دیگر در آسیا و آفریقا باشد»

اما در عمل، این دفتر ارتباطی چه کاری برای کمک به غرب در مقابله با برنامه‌های تهران و مسکو در خاورمیانه انجام خواهد داد؟ پوشتای مطمئن نیست که در این زمینه کار زیادی انجام دهد.

این تحلیلگر امنیتی اتریشی توضیح داد: «در حالی که این دفتر جدید مطمئناً همکاری نزدیک‌تر بین اردن و ناتو را به نفع هر دو طرف تسهیل می‌کند، من واقعاً نقش خاصی برای ناتو به عنوان یک سازمان در مقابله با ایران یا روسیه در خاورمیانه نمی‌بینم. ناتو به دارایی‌های کشورهای عضو خود متکی است.

به جز ستادهای فرماندهی، چند هواپیمای حمل‌ونقل و ناوگانی قدیمی از هواپیماهای هشدار زودهنگام هوایی، دارایی نظامی خاص خود را ندارد». او گفت: «بگذارید تأکید کنم، برخلاف آنچه برخی تحلیلگران گفته‌اند، این هیچ ربطی به اجازه‌دادن به اردن برای «برخورداری از برخی از قابلیت‌های دفاع جمعی ناتو»، نه در رابطه با ایران و نه روسیه ندارد. ماده ۵ پیمان ناتو، بند دفاع متقابل ناتو، فقط کشورهای عضو ناتو را پوشش می‌دهد».