شاید باورش دشوارباشد، اما برخی محله‌های شمالی تهران که در گذشته بخشی از روستا‌های شمیران به شمار می‌رفتند، پیشینه‌ای مفصل‌تر از تهران دوره قاجار و صفویه دارند. گمانه‌زنی‌ها زندگی در این منطقه را با تمدن کشف شده در تپه‌های قیطریه و دروس گره می‌زند.
به گزارش همشهری آنلاین، جنوبی‌ترین روستا‌های «قصران خارج» محله‌های دروس و زرگنده و قلهک و ونک بودند که نامشان همواره در بین ۳۳ پارچه‌آبادی پر رونق شمیران به چشم می‌خورد. نخستین نشانه‌های زندگی در این محله‌ها به بیش از ۳ هزار سال پیش برمی‌گردد. دهه چهل خوشیدی بود که اکتشافات باستانی در تپه‌های قیطریه، پیشینه ذهنی تمدن بشر در تهران را دستخوش تحول کرد. همان سال بود که در محدوده دروس هم اشیاء مشابهی پیدا شد و بر این گمانه‌زنی‌ها مهر تأیید زد. اشیاء باستانی کشف شده در تپه‌های شمالی تهران در محدوده شمیران، این روز‌ها در موزه ملی ایران باستان و دیگر موزه‌های دوران باستان کشور به چشم می‌خورد.
مرحوم «عبدالله انوار» محقق، مترجم، نسخه‌شناس و تهران‌پژوه درباره وقایع تاریخی این‌محله چنین گفته است: «سفارت انگلیس در قلهک، سفارت روس در زرگنده و سفارت ترکیه و آلمان در پل رومی، باغ‌های ییلاقی دارند. قدیمی‌ترین ساختمان دوره قاجار شمیران، در باغ سفارت انگلیس وجود دارد. در تاریخ می‌خوانیم که «محمد علیشاه» در سفارت ییلاقی روس پناهنده و از سلطنت خلع و فرزندش «احمدشاه» جانشینش شد. در واقع یکی از مهم‌ترین دوران تحول تاریخ شمیران، وقتی بود که مظفرالدین شاه به دنبال پیدا کردن ییلاقی با آب و هوای خوب و سالم، به توصیه پزشکان دربار، دارآباد را برای اقامت انتخاب کرد. از همان زمان شاهد هجوم و حضور دربارین و رجال و اعیان تهران در شمیران بودیم. زمین‌های کشاورزی و باغ‌های زیادی در طی سالیان بعد توسط این افراد خریداری و تملک شد و در هرکدام از این باغ‌های چند هکتاری، عمارت‌های مختلفی ساخته شد.»
استاد انوار در جای دیگری گفته است: «علاوه بر محله‌هایی مثل قیطریه و دارآباد و چیذر و...، خوش‌نشینی اعیان خیلی زود به جنوب شمیران هم رسید و دروس و قلهک و زرگنده هم از بافت روستایی و پیشه کشاورزی، به روستا‌هایی ییلاقی برای اعیان تبدیل شدند. شغل مردم این مناطق هم به مرور تغییر کرد. افراد زیادی باغ و زمین‌های خود را به رجال و درباریان فروختند و خودشان در این باغ‌ها به سرایداری و رسیدگی به امور روزمره ساکنان باغ‌ها پرداختند.»
این تهران‌پژوه با اشاره به اینکه در گذشته وجود نام‌هایی در پسوند خود لقب‌های فاخری مثل «سلطنه» را به دنبال می‌کشیدند، می‌افزاید: «مستشاران و خارجی‌هایی را که به هر دلیلی پایشان به تهران باز می‌شد به این محدوده می‌کشاندند. برای همین هم خیلی زود باغ‌های ییلاقی سفارت‌خانه‌های مختلفی در شمیرانات توسط این مستشاران اختیار شد. یکی از مهم‌ترین نکاتی که زندگی در این منطقه را برای مردم در دویست سال گذشته مطلوب می‌کرد وجود قنات‌های پرآب و دسترسی راحت به آب شیرین در شمیران بود.»
فراموش نکنیم که امروز با گسترش تهران و نیز همه ده‌های آن کشت و زرع را کنار گذاشته و به ساختمان‌های مسکونی یا برج‌های آسمان‌خراش تبدیل شده‌اند. با این حال هنوز تعداد قابل توجهی از قنات‌های پرآب شمیران هنوز زنده هستند.
