bato-adv
کد خبر: ۴۸۸۴۹۹
ایران، منابع مالیِ قابل‌توجهی برای توسعه در سال‌های آینده در اختیار ندارد

چه کسی ایران را «بدهکار» کرد؟

چه کسی ایران را «بدهکار» کرد؟
رییس جمهور آینده ایران هر کسی که باشد و دولتی که شکل می‌گیرد هر نوع جهت گیریِ سیاسی و اقتصادی که داشته باشد، یک «اَبَر بحران» همچنان بر ایران سایه خواهد انداخت: «بحران بدهی».
تاریخ انتشار: ۱۲:۳۵ - ۲۸ ارديبهشت ۱۴۰۰
فرارو-محمد مهدی حاتمی: دولت‌های ایرانی در طول ۴ دهه گذشته، تا آنجا که می‌توانسته اند و ممکن بوده، خرج کرده اند تا ایران به توسعه برسد، اما نحوه و شکل این خرج کردن ها، تقریباً همواره به نوعی بوده که جیب نسل‌های بعدی، خالی‌تر از جیبِ نسل‌های قبلی شده است.
 
به گزارش فرارو، این اتفاق عموماً به شکلی تدریجی رخ داده و به همین دلیل، حتی کارشناسان هم متوجه ورود ایران به یک بحرانِ عمیق اقتصادی، از این منظر، نشده اند. اما منظور از اینکه توسعه ما توام با ایجاد «بدهی» بوده چیست؟

بدهی به تک تک ایرانی ها: کسری بودجه، چگونه تورم ایجاد می‌کند؟
بارزترین نمونه بدهی دولت‌های ایرانی (اعم از اصلاح طلب و اصول گرا)، ایجاد تورمِ ناشی از بروزِ کسری بودجه دولت است. اما این اتفاق چگونه رخ می‌دهد؟

به زبان ساده، کسری بودجه زمانی رخ می‌دهد که دولت بیش از درآمدهایش هزینه می‌کند و به همین دلیل، در واقع، منابع مالی «کم می‌آورد». این اتفاق برای افراد معمولی هم می‌افتد و نتیجه آن، بدهی افراد به سایرین خواهد بود. مثلا، اگر خرج شما از دخل تان بیشتر باشد، ناچار می‌شوید از دوست و آشنا پول قرض کنید و زیر بار بدهی بروید.

اما دولت به چه کسی بدهکار می‌شود؟ دولت برای تامین مخارجی که ما به ازایی در منابعِ در دسترسِ دولت ندارند، ناچار دست به دامن بانک مرکزی می‌شود. حالا اگر بانک مرکزی ذخایری (عمدتاً دلاری) داشته باشد، می‌تواند معادل آن پول خلق کند و در اختیار دولت بگذارد.

اما اگر بانک مرکزی این منابع را در اختیار نداشته باشد، پولی که خلق می‌شود (یا به عبارت ساده چاپ می‌شود)، بدون پشتوانه خواهد بود. پول بدون پشتوانه هم یعنی تورم. بنابراین، صرفِ همین نکته که ایران از دهه ۱۳۵۰ به این سو، یعنی برای نیم قرن گذشته درگیر نرخ‌های تورم دو رقمی بوده (تجربه‌ای که تقریباً هیچ کشور دیگری در جهان نداشته است) یعنی دولت‌های ایرانی دائماً در حال ایجاد بدهی هستند.

اما دود ایجاد این بدهی‌ها به چشم چه کسی می‌رود؟ پاسخ واضح است: فقرا و فرودستان. وقتی کشوری همچون ایران با «تورم ساختاری» (یعنی تورمی که مزمن شده است) رو به رو می‌شود، یعنی قیمت دارایی‌ها (ملک، خودرو، طلا، دلار، سهام و حتی یک لپ تاپ) دائماً بالاتر می‌روند.

در این حالت، کسی که این دارایی‌ها را داشته باشد، دم به دم ثروتمندتر می‌شود و کسی که اجاره نشین باشد، ذخیره طلا نداشته باشد یا خودرو نداشته باشد، سال به سال قدرت خرید کمتری برای زیستن به شکلی آبرومندانه خواهد داشت.

بدهی به سالمندان: ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی
اما این تنها نمونه از ایجاد بدهی دولت‌ها برای دولت‌های بعدی و برای نسل‌های بعدی در ایران نیست. یک مورد بسیار نگران کننده دیگر از ایجاد بدهی، خالی کردن صندوق‌های بازنشستگی است، بحرانی که می‌تواند تا دهه‌ها ادامه پیدا کند. اما ماجرا چیست؟

بر اساس گفته‌ها و شنیده ها، تقریباً تمامیِ ۱۷ صندوق بازنشستگی در کشور ورشکسته شده اند و این یعنی پرداخت حقوق و دستمزد بازنشستگان، یک بحران جدی برای دولت‌های ایران در دهه‌های آینده خواهد بود.

اتفاقی که افتاده این است که دولت‌ها (یا مدیریت خودِ صندوق‌های بازنشستگی) با منابعِ مالی که در اختیار آن‌ها بوده و در واقع متعلق به بازنشستگان بوده است، طرح‌هایی اجرا کرده اند که بازگشت و بازدهیِ مالی نداشته است.

این موضوع، تا زمانی که تعداد افرادی که کار می‌کنند، بالاتر از تعداد افرادی باشد که حقوق بازنشستگی می‌گیرند، قابل لاپوشانی است. اما اکنون که ایران در معرض پیر شدن جمعیت قرار گرفته و تعداد بازنشستگانِ حقوق بگیر از صندوق‌های بازنشستگی رو به افزایش است، مثل نوک کوه یخ، بیرون زده است.

در این موضوع، اما عدد‌ها بی نهایت بزرگ هستند و بحران هم به همین میزان عمیق. به طور نمونه، تخمین زده می‌شود که دولت تنها حدود ۳۵۰ هزار میلیارد تومان به سازمان تامین اجتماعی بدهی داشته باشد. دولت منابع مالی مورد نیاز برای پرداخت بدهی خود را ندارد و سازمان تامین اجتماعی، روی کاغذ ورشکسته شده است.

از آن سو، اگر سازمان تامین اجتماعی (یا به طور دقیق تر، «شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی» یا «شستا») ورشکسته باشد، یعنی طیفی عظیم و گسترده از بزرگ‌ترین شرکت‌های ایرانی هم در معرض ورشکستگی هستند. توضیح اینکه «شستا»، صد‌ها شرکت در زمینه‌های مختلف، از داروسازی و پتروشیمی گرفته تا شرکت‌های ریلی و کشتی سازی در اختیار دارد که وضعیت تراز مالی آن‌ها هم تعریفی ندارد.

بدهی در شهرداری تهران: سازمانی که ۷ برابر ظرفیت کارمند دارد
عبدالحمید امامی، معاون مالی شهرداری تهران، به تازگی گفته بود که «بدهی کل» این نهاد حدود ۶۶ هزار میلیارد تومان است که از این میزان، تنها ۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان مربوط به بدهی‌های شهرداری تهران به پیمانکاران در سال ۱۳۹۹ بوده است.

اما مشکل شهرداری تهران عمیق‌تر از این‌ها است. محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران، چندی قبل گفته بود برای تکمیل خطوط متروی تهران به حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است و این در حالی است که دولت و شهرداری قطعاً توانایی تامین این میزان منابع مالی برای توسعه مترو پایتخت را ندارند.

از آن سو، در حالی که برآورد می‌شود تهران نیاز به حدود ۱۹ هزار دستگاه اتوبوس داشته باشد، اکنون تنها کمی بیش از ۵ هزار دستگاه اتوبوس در این شهر فعال هستند و از این میان هم، ۶۰ درصد بالای ۱۰ سال سن دارند. محمود ترفع، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران هم همین چند روز پیش نسبت به زمین گیر شدن شبکه اتوبوسرانی پایتخت هشدار داده و گفته بود سال ۱۳۹۹، سخت‌ترین سال در تاریخ ۶۵ ساله ناوگان اتوبوسرانی تهران بوده است.

برای سازمانی عریض و طویل با این حجم از نیاز مالی و بدهی، اما نه تنها منابع مالی کافی وجود ندارد (دولت پولی ندارد که به شهرداری بدهد) که این سازمان چندین برابر بیش از آنکه «باید» هزینه داخلی دارد.

بر اساس اعلام برخی مسئولین اسبق شهرداری تهران (از جمله محمدعلی نجفی، شهردار اسبق پایتخت) این سازمان در مجموع حدود ۱۱۵ هزار نفر کارمندِ حقوق بگیر دارد (این عدد تا ۱۶۰ هزار نفر هم ذکر شده است) و این در حالی است که می‌توان آن را با تنها ۱۵ هزار کارمند هم اداره کرد. در واقع، شهرداری تهران ۷ برابر نیاز نیروی حقوق بگیر دارد. به این ترتیب، آیا پولی برای توسعه مترو و اتوبوسرانی پایتخت باقی می‌ماند؟

بحران بدهی در منابع: آب، هوا و محیط زیست
اما بدهی‌های ایجاد شده برای نسل‌های آتی، نمونه‌های ترسناک تری هم دارند. به عنوان مثال، اعطای ده‌ها هزار مجوز حفر چاه به تقریبا تمامی متقاضیان، موجب شده وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی در کشور خط قرمز را رد کند.

ایران بنا بر برخی برآورد‌های مقایسه ای، با حدود ۱۰۰ درصد استفاده از منابع آب تجدید‌ناپذیر، نامتعادل‌ترین وضعیت آبی در جهان را دارد و از این منظر، تنها وضعیت مصر از ایران بدتر است. این یعنی ما آن قدر از آب‌های زیرزمینی مان برای کشاورزی و مصرف شرب شهری استفاده کرده ایم که مجبوریم سال به سال چاه‌های عمیق تری حفر کنیم، تا آنجا که دیگر آبی برای مصرف نماند.

معضل فرسایش خاک هم به همین ترتیب برای نسل‌های بعدی ایجاد بدهی کرده است، آن هم به قیمت توسعه‌ای نامتوازن برای امروز: خاک ایران به دلیل فرسایش، با سرعتی باورنکردنی در حالِ شور شدن است و ایرانی در میان ۵ کشور با بدترین وضعیت از این منظر قرار دارد.

به طور کلی، رفاهی که دولت‌های ایرانی در ۴ دهه گذشته (فارغ از جهت گیری سیاسی) در تلاش برای تحقق آن بوده اند، با خام فروشی، بی تدبیری و خرج کردنِ هر منبعِ اقتصادیِ در دسترس همراه بوده است. به این ترتیب، این رفاه در واقع عملا از جیب محیط‌زیست، جیب نسل‌های آینده و جیب بازنشستگان بوده است و اگر توفیقی هم حاصل آمده، آینده پیش‌خور شده است. آیا نامزد‌های کرسی ریاست جمهوری، راه حلی برای این وضعیت دارند؟
bato-adv
ارسلان
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۴۵ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
چند روز پیش یک نفر از عزیزان کرد که کاندیدای ریاست جمهوری شده بود با ظرافت تمام مشکلات ریشه ای مملکت را تو یه کلیپ 7 دقیقه ای بیان کرد.به نظرم همین امروز ایشان باید رئیس جمهور میشد فردا خیلی دیره
دانشجو
United States of America
۱۶:۴۱ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
این مقاله از نظر علمی نادرست است و نویسنده بر مباحث پولی مسلط نیست
غضنفر
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۰۱ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
عمه من بدهکار کرده.
من میگم پیگیری کنه که طلب طرفو بده.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۴۱ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
عمه همه ما بود نه فقط عمه شخص شما عمع همه ما مملکت رو بدهکار کرد و تمام
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۲۷ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
احمدی نژاد هشتصد ملیارد دلار را حیف و میل کرد .
سینا
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۵۷ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
ایران ناچار به جذب سرمایه گذاری خارجی و دعوت از ایرانیان مقیم خارج که حاضرند به مملکت خود خدمت کنند می باشد همچنین باید خسارت های جنک که هزار میلیارد دلار است را از عراق پی بگیرد همچنین از کشورهای دیگر...
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۴۳ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
من تو بخش وصول مطالبات هستم زنگ زدم عراقیها گفتند چشم زودی واریز می کنیم فقط سودش رو زودتر اعلام کنید که اونم بریزیم منم گفتم چشم . الان داریم سودش رو حساب می کنیم
حسین
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۴۹ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
میگی شستا ورشکست است ولی آیا به یکی از واحدهای شستا رفتین ببینین چه ریخت و پاشی را مدیران این واحدها انجام میدهند.بخدا این افراد وضع مالیشان از یک مغازه دارو کارخانه دار خیلی بهتره.طرف کارمند رده میانی شستا هستش ویلای چند هزار متری و ماشیم آخرین سیتم و اسب سواری . هزاران کوفت دیگر که صاحب مشاغل عمرا اینها رو ببینند
مجله خواندنی ها
انتشار یافته: ۳۵
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۴۵ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
وقتی مطلبی بیان می شود باید درست بیان شود . همه ما مصاحبه معروف خبرنگار خارجی با شاه سابق را دیده این که می پرسد با این پول نفت چرا پیشرفت شما کند است و پاسخ می شنود زیرا ما نگران تولید تورم هستیم. پس در آن زمان افراد بسیار آگاه و متخصصی بودند که نگذارند این اتفاق بیفتد . مشکل اصلی از زمان جرقه های انقلاب و اعتصابات شروع شد که صادرات نفت کم شد و هیچگاه نتوانستیم جبران کنیم . بنابراین این ادعا که تورم از دهه ۵٠ وجود داشت باید بگوییم بله ولی کنترل شده بود . بعد انقلاب بصورت غیرقابل کنترل تبدیل شد.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۰۲ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
"جه کسی ایران را بدهکار کرد؟ "
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۵۰ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
اصلاحطلبان
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۰۵ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
چهل سال بی تدبیری...شعارهای برگ..ادعای بی شمار...درمانده از تامین پوشک و خودکفا در تولید موشک
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۰۷ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
چندین ابر بحران حل نشدنی داریم , با این کشور در 4 دهه گذشته چه کردید؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۴۶ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
کاری نکردیم! فقط کارهایی که باید میکردیم را انجام ندادیم!!! خوردیم و خوابیدیم و حقوق مدیریتی گرفتیم و کسی هم از ما حساب کشی نکرد. اگرم سیستم بازرسی بود اونها هم خوردن و خوابیدن. همه با هم.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۰ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
در این مقاله فقط نام دولتها آورده شده است و نامی از مجلس ها که فقط با تولید قوانین بد خرج تراشی می کنند بیان نشده است و نامی از سیاست خارجی که فقط هزینه ساز است بیان نشده.
در مقاله گفته نشده چرا خیلی از نهاد ها معاف از مالیات هستند و در این مقاله نوشته نشده که چرا بسیاری از افراد حقیقی بخاطر قوانین رانتی مجلس معاف از مالیات هستند.
ابومالش
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۵۱ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
همه مقصرند دلبندم
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۰۷ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
در این مقاله صحبتی از تعیین کننده سیاست های کلان نشده، از ورود نظامی ها به اقتصاد نشده، از خصولتی سازی نشده و...
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۳ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
حالا ما چی کار کنیم؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۵۲ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
شکر خدا
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۲۴ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
عجب فرافکنی زیبایی! اگر فقط یکسال از کمک به افراد و دولت های متفرقه دست بکشیم؛ خیلی اوضاع بهتر خواهد شد!
علی آقا
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۳۲ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
یکی از مشکلات بزرگ که فراتر از بحث مالی هست، مصرف معادن، جنگل ها، آب و سرمایه های خدادای کشور هست که با این پیشرفت ظاهرا قرار نیست در دهه های آینده چیزی از اقلیم ایران باقی بماند. در این صورت مردمی هم باقی نخواهند ماند که بشود بر آن ها حکومت کرد!
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۰۰ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
بحران در کشور ما تا زمانی هست که ایدئولوژی حرف اول رو میزنه وجود خواهد داشت و امیدی به بهتر شدن اوضاع نیست
ابولی
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۵۴ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
هر چند جمعیت کمتر بشه اخرش سی میلیون که میمونه علی برکت الله
احمد
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۳۵ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
انچه داره اتفاق می افته فقیر شدن مردم ایران است.ایا با فقیر شدن جامعه که چیزی مثل جامعه پاکستان است می توانیم پرچمدار کشورهای منطقه باشیم؟ایا فکر ایندگانی که توانایی تشکیل و برپایی حداقل زندگی را ندارند کرده ایم؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۲۰ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
نکته خیلی جالبی در حرفهای شما هست:
"می‌توانیم پرچمدار کشورهای منطقه باشیم؟"
یعنی حتی در حال زوال و نابودی هم دست‌بردار پرچمداری و هژمونی و سیطره‌جویی و این جریانات نیستید. این مملکت را دقیقاً همین روحیه ستیزه‌جویی و میل مردمش به قَدَر قُدرتی نابود کرد.
Naser
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۴۳ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
اقتصاد مقاومتی ایران را به انزوا و تحریم و عدم فروش نفت و بی پولی کشاند

به همین راحتی !
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۴۹ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
مقاومت بهتر است یا بدهی؟ مسلما مقاومت
امين ميرزائى
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۵۹ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
يه بنده خدايى عادت داشت پیژامه بپوشه و پاپیون بزنه . اقتصاد ايرانو همون بدهكار كرده !!!!!!!!
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۴۹ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
چه حرفا ایران می خواهد دنیا را مدیریت کند
محمد
Malaysia
۱۴:۰۲ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
در پاسخ به سوال:چه کسی ایران را بدهکار کرد؟ به نظر می رسد مردم باعث بدهکاری ایران شده اند. چونکه این عالی جنابان از بالا تا پایین دیگران را مقصیر می دانند و ادعا می کنند که اگر ارگان در دستشان باشد ایران اباد می کنند من در عجب هستم بیش از چهل سال .... هنوز وقت لازم دارند. الله ا کبر . خداوند به تو رو می کنیم از این همه بی تقوایی و خودکامی و زر زور و تزو. او مستقل رفت. او مستقل امد. او مستقل خواهد امد.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۴۴ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
محمد آقا عمه ما کل ایرانیان ایران را بدهکار کرده ناقلا
زکی زاده
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۰۴ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
به نظر من ریشه تمام این مشکلات در افزایش جمعیت بی رویه کشور در دهه شصت است. کشور ایران حداکثر ظرفیت پنجاه میلیون جمعیت رو داره. مشکلات زیست محیطی و کمبود آب هزینه های بالای دولت بعلت پرداخت یارانه و حقوق بازنشستگان و تورم و بیکاری ... همگی بخاطر جمعیت زیاد است
ناشناس
Germany
۱۵:۴۵ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
زکی جان چین یک ونیم میلیار جمعیت داره. مشکل جایی دیگه هست
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۵۳ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
کشورهای دیگه که جمعیت بیشتر و منابع کمتر دارن همچین مشکلاتی را ندارن
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۴۳ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۸
با همین شرایط ظرفیت حداقل 200 میلیون نفر را داره فقط مدیریت صحیح میخواد. منطقه به منطقه ایران دارای ظرفیت های عظیم اقتصادی است.