بنی صدر

با قاب تاریخ به ایران قدیم سفر و یادی از گذشته می‌کنیم؛ در تهیه این مجموعه، از تصاویر کمتر دیده شده‌ای استفاده شده که تماشای آن‌ها خالی از لطف نیست.

عذرا حسینی در سال ۱۳۴۰ در همدان با ابوالحسن بنی ‎صدر ازدواج می‌کند، بنابرآنچه در کتاب خاطرات علی جنتی آمده است، عذرا حسینی در سال‌های پیش از انقلاب شخصیت شناخته‌شده‌ای در بین مبارزان نام‌آشنای انقلاب نبوده است. جنتی در کتاب خود به نقل از محمد منتظری درباره حضور هاشمی‌رفسنجانی در منزل بنی‌صدر پیش از انقلاب جمله‌ای را بیان کرده که مؤید این موضوع است.

فرهاد طوفان، بازیگر نقش بنی‌صدر گفت: من اولین بار بود که نقش بنی صدر را ایفا می‌کردم و کلاً هم اولین باری بود که نقش این شخصیت در تلویزیون نشان داده شد. نکته جالب دیگر این بود که وقتی برای این پروژه دعوت شدم تا زمانی که گریم شوم، خبر نداشتم قرار است نقش بنی‌صدر را ایفا کنم، چون شخصی که برای این نقش قبل از من انتخاب شده بود و قرار بود برای تست گریم بیاید متاسفانه به کرونا مبتلا شد و من تا لحظه گریم نمی‌دانستم قرار است بنی صدر باشم.

یکی از تالیفات مشهور بنی‌صدر کتابی است به نام «کیش شخصیت» که به پدیده چهره‌سازی و خودشیفتگی نخبگان در جوامع می‌پردازد. به باور برخی شاید آن روز که بنی‌صدر در حال نگارش این کتاب بود، گمان نمی‌کرد خود نماد برجسته این انحراف در جامعه ایرانی به دلیل خودشیفتگی‌اش خواهد شد.

در ایران تیم نسبتا مفصلی این فرار را پشتیبانی می‌کردند؛ از جمله فردی به نام عباس زریباف که جزء نفوذی‌های منافقین در اطلاعات سپاه تهران بود. درباره وی اطلاعات ضد‌و‌نقیض زیادی وجود دارد؛ از جمله نقش عباس زریباف در پرونده یافتن بنی‌صدر که او با دادن اطلاعات غلط منجر به گمراهی نیرو‌های امنیتی و ایجاد زمان برای فرار بنی‌صدر شده است.

بعد از شهادت دکتر بهشتی مرتب منافقین به خانه ما می‌آمدند و مرتب آن‌ها که با بنی‌صدر بودند، به ما می‌گفتند که بنی‌صدر گفته اول زنش و بعد بچه‌های دکتر [بهشتی] را از بین خواهم برد و وقتی این حرف را به من زدند، بلند شدم و گفتم خانم‌ها بیایند جلو تا بهتان بگویم، شما بگویید تا بنی‌صدر هرچه زودتر ما را از بین ببرد.

حسن روحانی: «من آقاى ابوالحسن بنی‌صدر را توطئه‌گر بر علیه جمهورى اسلامى می‌دانم و این آدمِ توطئه‌گر جاى بحث در مجلس شوراى اسلامى نیست که این کفایت دارد یا ندارد. این خودبه‌خود منعزل هست.»

مجلس اول تلاش کرد تا بنی‌صدر، محمدعلی رجایی را به‌عنوان نخست‌وزیر پذیرفته و به مجلس معرفی کند؛ اما او بار‌ها از این کار امتناع کرد و در نهایت به این خواسته تن داد؛ اما این آغاز اختلافات او با شهید رجایی برای اداره کشور بود. اختلافات چنان زیاد بود که هشت وزارتخانه تا مدت‌ها وزیر نداشت. یکی از این وزارتخانه‌ها وزارت امور خارجه بود که با توجه به اینکه قبلا ایران و آمریکا بر سر ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در تهران به چالش خورده بودند، جای خالی وزیر آن به چشم می‌آمد.

بهزاد نبوی به بیان خاطره‌ای درباره شهید رجایی پرداخت و گفت: روز اولی که رجایی نخست‌وزیر شده بود مطابق معمول به اتاقش رفتم. تا مرا دید گفت بهزاد می‌دانی چه شده؛ تا حالا هیچ‌وقت نخست‌وزیر نبودم، بلد نیستم که چطور باید نخست‌وزیری کرد. البته با طنز، ولی واقعا با نگرانی این را گفت. این گذشت و ماجرای هفتم تیر رخ داد و بنی‌صدر فرار کرد و انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار و رجایی رئیس‌جمهور شد. باز که به اتاقش رفتم، گفت بهزاد می‌دانی چه شد؟ تا یک خرده نخست‌وزیری را یاد گرفتم، حالا رئیس‌جمهور شده‌ام. باز نمی‌دانم رئیس‌جمهور چه کار باید بکند.

با رئیس‌جمهور‌شدن بنی‌صدر، ارتباط او با مسعود رجوی و شماری از اعضای سازمان منافقین گسترده‌تر شد و بنی‌صدر عملا به پلی تبدیل شد برای نفوذ اعضای این سازمان به بدنه دولت و نهاد‌ها تا حدی که عناصر منافقین در نهایت توانستند دفتر رئیس‌جمهور را در آن دوران در اختیار خود بگیرند. از ابتدای تابستان سال ۱۳۵۹ درگیری بنی‌صدر با اعضای محوری حزب جمهوری اسلامی شروع شد.

فضل الله صلواتی می‌گوید: از هشتم تیر ما نمایندگانی که زنده مانده بودیم، هر روز به منزل خانواده شهدا سر می‌زدیم که یکی از آن‌ها آقای صادقی نماینده درود بود که فرزندشان نیز بعدا در مجلس دهم جزء نمایندگان شدند. تا زمان مشخص‌شدن رسمی کشته و زخمی‌ها نیز تصور خانواده‌های مجروحین بر شهادت افراد بود. خوشبختانه در جلسه آن شب تعداد زیادی از کمیته مرکزی حزب از جمله آیت‌الله خامنه‌ای، مرحوم هاشمی، مهندس موسوی و... حضور نداشتند. البته آیت‌الله خامنه‌ای، یک هفته قبل در مسجد ابوذر ترور شده بودند. جلسه آن شب حزب هم به گمانم درباره بررسی مسائل اقتصادی، شرایط پس از عزل بنی‌صدر و آشتی‌کنان غیررسمی شهیدان محمد منتظری و بهشتی بود. دو روز پس از این حادثه با انتقال زخمی‌ها به مجلس برای رسیدن به اکثریت جلسه دوباره مجلس را تشکیل دادیم، اما احساس بسیار ناراحت‌کننده‌ای میان نیرو‌های انقلاب به وجود آمده بود با این حال همه می‌دانستیم که ما پیروز این جنگ خواهیم بود.

همسر رهبر انقلاب در خصوص خاطرات روز ترور مقام معظم رهبری می‌گویند: خونریزی خیلی شدید بود. دکتر‌ها تلاش می‌کردند که خونریزی بند بیاید، ولی ممکن نمی‌شد. دوباره‌ایشان را به اتاق عمل بردند. پس از پایان عمل، یکی از دکتر‌ها به اتاقی که من در آن بودم آمد و گفت: «آقای خامنه‌ای بحمدالله حالشان خوب است»

هاشمی‌رفسنجانی که از نطق موافقان طرح عدم کفایت در روز اول بررسی در مجلس راضی نبود، در خاطرات روز ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ درباره جلسه عزل بنی صدر در مجلس می‌نویسد: «امروز موافقان طرح خیلی خوب صحبت کردند. مخصوصا آقایان موسوی‌خوئینی‌ها و سیدعلی خامنه‌ای و مخالف‌ها بعضی منصرف شدند و بعضی غیبت داشتند و بعضی در موافقت صحبت کردند و رئیس‌جمهور هم که مخفی است، برای دفاع نیامد».

مقبره رضا خان به‌قدری محکم ساخته شده بود که هیچ بیل و کلنگی به آن کارگر نبود. خلخالی در خاطرات خود نوشت: بنی صدر می گفت: خلخالی قاتل است، نه قاطع! اما، امام امت، خمینی کبیر، بیان داشت که کار‌های خلخالی در رابطه با تخریب مقبره پهلوی، خیلی خوب و بجا بوده است. همین بیانات امام، موجب شد که دهن‌ها بسته شود و دیگر کسی دراین‌باره پشت‌سر ما حرف نزند؛ وگرنه، آن‌ها به این آسانی دست از سر ما برنمی‌داشتند».

عملکرد بنی‌صدر در ارتباط با جبهه‌ها، در اواخر دوره ریاست‌جمهوری باعث شد تا امام طی حکمی او را از سمت فرماندهی کل نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران برکنار کند. امام ۱۰ روز پس از این حکم، در‌پی مصوبه مجلس مبنی‌بر عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر، او را از مقام ریاست‌جمهوری نیز عزل کرد. این حکم در پاسخ به نامه هاشمی‌رفسنجانی، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، صادر شد.

وظیفه من به زیر کشیدن آقای رئیس‌جمهور است/ حرف‌های دیروز روحانی تداعی‌گر بنی‌صدر و ۱۴ اسفند بود/ اگر من این حرف‌ها را برای تسکین درد مردم نزنم چه بلایی بر سر کشور و مملکت می‌آید؟ / از آقای روحانی شکایت خواهیم کرد

دشمنان ما زمانی تصور می‌کردند که با نفوذی هایی، چون بنی صدر که عامل کددار سی آی‌ای بود به همراه افرادی، چون ناخدا افضلی عامل شوروی، تیمسار مدنی که عامل سی آی‌ای بود می‌توانند براندازی کنند؛ رهبری معظم می‌فرمودند که دشمنان در گذشته فکر می‌کردند که می‌توانند این گونه انقلاب را از بین ببرند؛ بعداً سعی کردند اجلاس‌هایی علیه ایران برگزار کنند؛ سپس سعی کردند ما را تحریم تسلیحاتی کنند، اما امروز به ما می‌گویند به فلان کشور و فلان جریان اسلحه ندهید.

در یکی از آخرین اظهار‌نظر‌ها هم مصطفی میرسلیم به تسنیم گفته بود: «من شخصا سند محکمی که نشان‌دهنده وابستگی بنی‌صدر به بیگانگان باشد، ندیده و نیافته‌ام، اما بنی‌صدر با آن ویژگی آقازادگی و به‌علاوه نداشتن تسلط بر نفسانیات که ترکیب شده بود با اطرافیانی اغلب غیرانقلابی و فرصت‌طلب و خانواده‌ای که چندان مراعات اقتضای ظاهر انقلاب را هم نمی‌کردند، گرفتار خودشیفتگی شد و این خودشیفتگی او را به سقوط در دامان ننگین منافقان کشاند.

امام گفتند: «پس برای چه می‌خواهند این کار را کنند؟» گفتم بنی‌صدر مقالاتی در نشریه خود که همان «انقلاب اسلامی در هجرت» است، می‌نویسد و در آن راجع به ولایت فقیه عبارتی به کار می‌برد که شرمم می‌آید بازگو کنم. امام فرمودند: «اینکه منکر ولایت فقیه است چه اشکالی دارد؟ مگر می‌توان هرکس را که منکر ولایت فقیه شد ترور کرد؟ نه شما نهی‌اش کنید».

معتقدم که تکرار تجربه بنی‌صدر نه تنها به صلاح کشور نیست بلکه احتمال تکرار آن هم هرگز وجود ندارد. مجلس دهم فارغ از این که نماینده‌های بسیار فعالی دارد یک ایراد ویژه هم دارد و آن این که، در این مجلس یک فراکسیون اکثریت وجود ندارد. در مجالس گذشته همواره یک فراکسیون اکثریت بود که توانایی مدیریت مجلس را داشت اما متاسفانه در این دوره سه فراکسیون وجود دارد که هیچ یک در اکثریت قرار ندارند به همین دلیل هم هیچوقت تصمیمات‌شان به نتیجه نمی‌رسد.