افزایش قابل توجه نفوذ ایران در اردن

فرارو- پایگاه خبری-تحلیلی "نشنال اینترست" در گزارشی به این نکته اشاره داشته است که پس از اجرای عملیات هفتم اکتبر توسط جنبش حماس علیه اسرائیل، شاهد اوج گیری قابل توجه محبوبیت ایران و محور مقاومت در اردن بوده ایم. این رویداد از آن جهت مهم است که در سال‌های قبل از عملیات مذکور، جو غالبِ دیدگاه افکار عمومی اردن نسبت به محور مقاومت منفی بود و اکنون این معادله به کل معکوس شده است.

به گزارش فرارو، نشنال اینترست تاکید دارد که اغلب مردم اردن، اصل و نسب فلسطینی دارند و در عین حال، مرز‌های قابل توجه این کشور با اراضی اشغالی و البته حمایت صریح آن‌ها از نبرد با صهیونیست‌ها، فضای مساعدی برای توسعه دامنه نفوذ ایران در این کشور ایجاد کرده است. موضوعی که به یک نگرانی بزرگ هم برای اسرائیل و هم دولت اردن تبدیل شده است. در این میان، دولت اردن نیز دیگر نمی‌تواند همچون گذشته به صراحت با اسرائیل و آمریکا همراهی کند. زیرا این مساله می‌تواند در حوزه سیاست داخلی این کشور برای امّان حامل خسارت‌های قابل‌توجهی باشد. 

نشنال اینترست تاکید دارد که اردن کنونی از ظرفیت‌های بالایی برای توسعه دامنه نفوذ ایران برخوردار است و این مساله نمود‌های عینی خودش را در جریان برگزاری راهپیمایی‌های گسترده در این کشور که در حمایت از محور مقاومت برگزار می‌شوند، به نمایش می‌گذارد. 

به گزارش فرارو به نقل از نشنال اینترست؛ هفته گذشته مردم اردن در امّان پایتخت این کشور تظاهرات گسترده‌ای را بر پا کردند و تصاویر و پلاکارد‌های منقش به عکسِ سید حسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان که مدتی قبل به دست اسرائیل ترور شد را در دست داشتند و فریاد می‌زدند: "لبیک یا نصرالله". پیش از این چندان رایج نبود که در اردن یکچنین شعار‌هایی را شنیده شود؛ کشوری که بخش زیادی از جمعیت آن را اهل تسنن تشکیل می‌دهند.

با این حال، از زمان اجرای عملیات هفتم اکتبر در سال ۲۰۲۳ میلادی، نه تنها حمایت از جنبش حماس از سوی اردنی‌ها افزایش قابل توجهی پیدا کرده بلکه همچنین دیگر کنشگران حاضر در محور مقاومت نیز به محبوبیت ملموسی در اردن دست پیدا کرده اند. محوری که تحت رهبری و هدایت تهران است. این روند تا حد زیادی به مشکلات و چالش‌های پیش روی عبدالله دوم پادشاه اردن می‌افزاید. فردی که دیگر نمی‌تواند همچون گذشته ارتباط و اتحاد کشورش با آمریکا را برای تحقق اهدافی نظیر دریافت کمک‌های اقتصادی توجیه کند. باید توجه داشت که اردن با اسرائیل نیز توافق صلح دارد.

یبیش از نیمی از اردنی‌ها که شاید چیزی در حدود ۶۵ درصد از جمعیت این کشور را در برگیرد، ریشه‌های فلسطینی دارند. نرخ بیکاری در اردن ۲۱ درصد است. همزادپنداری مردم اردن با فلسطینی‌ها همواره موضوعی صریح و آشکار بوده است با این حال، در ماه‌های گذشته تا حد زیادی رنگ و بوی حمایت صریح از جنبش حماس را به خود گرفته است.

برخی از حاضران در راهپیمایی‌های اردن به صراحت خود را سرباز یحیی سنوار فرمانده و رهبر سابق جنبش حماس معرفی می‌کنند. پس از واقعه ترور اسماعیل هنیه در تهران نیز مردم اردن اقدام به برگزاری یک مراسم تشییع نمادین برای وی کردند.

"جبهه عمل اسلامی" در اردن که مدتی قبل موفق شد بیشترین کرسی‌ها را در انتخابات پارلمانی اردن کسب کند، اقدامات زیادی را در زمینه منسجم کردن بیش از پیش اعتراضات علیه رژیم اسرائیل انجام داده است. این جبهه، شاخه سیاسی جنبش اخوان المسلمین است. تشکیلاتی که جنبش حماس از بطن آن تاسیس شده است. در این میان، ایران نقش ظریف‌تری را بازی کرده است.

دولت اردن سعی داشته تا سیاست خارجی خود و چالش‌هایی که با آن‌ها از هفتم اکتبر سال ۲۰۲۳ رو به رو شده را با انتقادات مدام از اسرائیل و در عین حال نشان دادن حداقل خصومت ورزی علیه اسرائیل و آمریکا متوازن کند. با این حال، حمله موشکی ایران در ماه آپریل و اوایل ماه جاری به اسرائیل، رویکرد سیاست خارجی دولت اردن را با چالش‌های جدی رو به رو کرده است. دلیل آن هم این است که آمریکا از اردن انتظار دارد که در ایجاد یک شبکه پدافندی گسترده علیه موشک‌های ایرانی و جریان مقاومت، کنشگری فعالانه‌ای را از خود نشان دهد.

در ماه‌های گذشته، تا حد زیادی محبوبیت ایران و دیگر اعضای محور مقاومت در اردن افزایش یافته است. به عنوان مثال، بر اساس یافته‌های یک نظرسنجی انیسیتو واشینگتن در سال ۲۰۱۵، این نکته مورد اشاره قرار گرفته که اردنی‌ها نگاه مثبتی را به بازیگران درگیر در جنگ داخلی سوریه به ویژه نیرو‌های نیابتی نزدیک به ایران ندارند. در جریان نظرسنجی مذکور گفته شده که ۹۱ درصد از اردنی‌ها از عملکرد دولت سوریه ابزار نارضایتی کرده اند و این عدد برای حزب الله لبنان ۸۶ درصد بوده است.

دیدگاه‌های مثبت نسبت به حماس پس از عملیات هفتم اکتبر، در اردن به شدت افزایش یافته است. زمانی که حزب الله لبنان در حمایت از حماس در تاریخ هشتم اکتبر وارد نبرد با اسرائیل شد، محبوبیت این جنبش در اردن نیز رو به فزونی نهاد. مساله‌ای که مخصوصا در میان اردنی‌هایی که ریشه و اصل و نسب فلسطینی داشتند به نحوی ملموس‌تر قابل مشاهده بوده است. ترور سید حسن نصرالله تا حد زیادی در مقام کاتالیزور افزایش محبوبیت حزب الله لبنان در اردن عمل کرد. در این رابطه جنبش عمل اسلامی در موضع گیری از مردم این کشور خواست تا راهپیمایی گسترده‌ای را در محکوم سازی ترور مذکور برگزار کنند.

پیشتر جبهه عمل اسلامی اردن انتقادات زیادی را علیه ایران و محور مقاومت در موضوعات مختلف مطرح می‌کرد. با این حال، پس از عملیات هفتم اکتبر جنبش حماس علیه اسرائیل و آغاز جنگ محور مقاومت علیه تل آویو شاهد بوده ایم ک این رویکرد معکوس شده و حتی رهبری جنبش عمل اسلامی اردن برای شرکت در مراسم تشییع اسماعیل هنیه راهی تهران شد.

مسائلی از این دست سبب شده اند تا برخی جریان‌های مخالف با محور مقاومت، نسبت به اوج‌گیری قدرت و نفوذ ایران در خاک اردن هشدار دهند. پیشتر گزارش‌های مختلفی منتشر شده که مدعی بوده اند از طریق اردن به کرانه باختری قاچاق سلاح صورت می‌گیرد. در این رابطه از خاک عراق و سوریه نیز به نحوی فعال استفاده می‌شود. پیش از این، جنبش کتائب حزب الله عراق، در موضع گیری تهدید کرده بود که زمینه را برای مسلح‌کردن ۱۲ هزار اردنی جهت حمله به اسرائیل فراهم خواهد کرد.

اکنون هیچ مقاومتی از سوی افکار عمومی کشور اردن در رابطه با این قبیل موضع گیری‌ها دیده نمی‌شود. این در حالی است که در فضای قبل از عملیات هفتم اکتبر، این موضع گیری‌ها با واکنش‌های منفی جدی در اردن رو به رو می‌شدند.

نفوذ ایران در اردن با توجه به حمایت این کشور از آرمان فلسطین می‌تواند افزایش یابد. همزادپنداری مردم اردن با تفکرات ایران و در عین حال وسعت قابل توجه مرز‌های اردن با اسرائیل، همه و همه می‌توانند نوید‌دهنده چالش‌های امنیتی تازه‌ای برای تل آویو باشند. 

به نظر می‌رسد که اردن و اسرائیل جدای از رصد تحرکات نیرو‌های مقاومت در مجاورت مرز‌های اردن بایستی تا حد زیادی به اوج گیری قابل توجه راهپیمایی‌های ضدصهیونیستی که در نوع خود به حمایت از ایران و محور مقاومت می‌پردازند هم توجه داشته باشند. معادله‌ای که از در پیش بودن چالش‌های جدی علیه منافع آن‌ها در آینده‌ای نه چندان دور خبر می‌دهد.