خروج طالبان از انزوا

فرارو- اندیشکده امریکایی "مرکز سوفان" مستقر در نیویورک در گزارشی با اشاره به "موفقیت قابل توجه" طالبان افغانستان در خارج ساختن آن کشور از انزوای دیپلماتیک می‌نویسد: "طالبان سفرای خود را به چین و امارات متحده عربی کشور پرنفوذ حوزه خلیج فارس اعزام کرده اند. علیرغم آن که تعداد فزاینده‌ای از کشور‌ها با طالبان ارتباط برقرار کرده اند سازمان ملل متحد اصرار دارد که کشور‌های عضو تا زمانی آن گروه به چندین شرط حقوق بشری عمل نکند از برسمیت شناختن رسمی طالبان خودداری بعمل آورند.

به گزارش فرارو به نقل از مرکز سوفان، طالبان به طور فزاینده‌ای به عنوان یک شریک بالقوه برای مقابله با داعش خراسان و برای توسعه معادن حیاتی و دیگر منابع طبیعی افغانستان قلمداد می‌شود. رهبران طالبان به دنبال رهایی از تحریم‌های بین المللی مرتبط با تروریسم و ​​دیگر تحریم‌ها و آزادی دارایی‌های دولتی افغانستان هستند که پس از سقوط دولت سابق تحت حمایت ایالات متحده در اوت ۲۰۲۱ در سراسر جهان توقیف شده بود.

این اندیشکده در ادامه می‌نویسد: "رهبران طالبان از زمان تسلط بر افغانستان و سرنگونی دولت تحت حمایت ایالات متحده در آن کشور در آگوست ۲۰۲۱ میلادی به دنبال پایان دادن به انزوای منطقه‌ای و جهانی خود بوده اند. رهبران آن گروه در حالی که بر اجرای قوانین سخت گیرانه طبق برداشت خاص خود از شریعت در داخل افغانستان پافشاری می‌کنند در تلاش هستند تا مسیری متفاوت را در عرصه سیاست خارجی‌ای ترسیم کنند که منجر به طرد و سرنگونی حکومت آن گروه توسط عملیات‌های تحت رهبری ایالات متحده پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ القاعده به ایالات متحده شد.

علیرغم آن که طالبان از جمله مقام‌هایی از آن رژیم که در دور اول حکمرانی آن گروه در فاصله سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی در سطوح پایین یا مناصب پیرامونی خدمت کرده بوده اند به ایالات متحده و دیگر قدرت‌ها متعهد شده اند که به گروه‌های تروریستی در سطح جهانی از جمله القاعده در افغانستان پناه نخواهند داد گزارش‌های تیم نظارت و پشتیبانی تحلیلی سازمان ملل نشان می‌دهند که اردوگاه‌های آموزشی القاعده در سراسر افغانستان وجود دارند. رهبران ۱۶ کشور تصمیم گرفتند تا سفارتخانه‌های خود را در کابل تحت رژیم طالبان حفظ کنند. با این وجود، جامعه جهانی عمدتا به این دلیل که دولت طالبان فراگیر نیست و به شدت حقوق زنان و دختران را در افغانستان محدود می‌کند از برسمیت شناختن رژیم تحت زمامداری آن گروه خودداری ورزیده است. سومین دور از مذاکرات به رهبری سازمان ملل برای بررسی تعامل با افغانستان در اواخر ژوئن برگزار شد که نمایندگانی از نزدیک به ۲۲ کشور را برای دیدار با مقام‌های طالبان در دوحه قطر طی دو روز دعوت کرد. "رزماری دی کارلو" معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سیاسی و صلح این مذاکرات را "سازنده" و "مفید" خواند.

با این وجود، او حمایت سازمان ملل از کشور‌های عضو سازمان ملل برای برسمیت شناختن  رژیم طالبان به عنوان حاکمان مشروع افغانستان را رد کرد مگر آن که آن گروه  به فرمان‌های ممنوعیت تحصیل زنان و حذف موثر مشارکت آنان عرصه عمومی پایان دهد. نشست‌های دوحه بدون آن که طالبان وعده اصلاحات یا کسب امتیازات عمومی از جامعه بین المللی را بدهند پایان یافت. هم چنین، طالبان از این واقعیت که شاخه‌ای از داعش تحت عنوان داعش خراسان به عنوان قوی‌ترین گروه اپوزیسیون داخلی طالبان و به مثابه یک تهدید جهانی ظهور کرده از نظر دیپلماتیک سود برده است و روسیه به طور خاص تعامل خود با طالبان را برای همکاری علیه داعش افزایش داده است. این تعامل پس از حمله تروریستی بزرگ ماه مارس ۲۰۲۴ به تالار محل برگزاری کنسرت در شهر کروکوس در نزدیکی مسکو که مسئولیت آن به داعش خراسان نسبت داده شد و باعث مرگ ۱۴۰ نفر شده بود تقویت شده است.

روسیه نشان داده که می‌خواهد با طالبان در زمینه مقابل با تروریسم همکاری کند و وزارت خارجه و وزارت دادگستری روسیه پیشنهاداتی رسمی را به پوتین رئیس جمهور روسیه برای خارج کردن نام طالبالن از فهرست سازمان‌های تروریستی روسیه در ماه ژوئن ارائه کرده بودند. طالبان از سال ۲۰۰۳ میلادی همراه با گروه‌هایی مانند القاعده به دلیل حمایت از جدایی طلبان در قفقاز شمالی در آن فهرست قرار دارد. قزاقستان تصمیم مشابهی را در دسامبر ۲۰۲۳ اتخاذ کرد و ازبکستان که در هیچ زمانی طالبان را به عنوان یک سازمان افراطی معرفی نکرد نقش رهبری کننده تلاش برای برسمیت شناختن طالبان به عنوان یک قدرت منطقه‌ای را ایفا کرده است. مقابله با جنبش‌های تروریستی یکی از انگیزه‌های کشور بانفوذ خلیج فارس یعنی امارات متحده عربی برای گسترش روابط خود با طالبان بوده است. فراتر از روابط امنیتی رهبران امارات متحده عربی ظاهرا می‌خواهند همکاری با طالبان را در موضوعات کلیدی مانند بخش پرسود و تا حد زیادی دست نخورده معادن افغانستان بررسی کنند. ذخایر مواد معدنی حیاتی افغانستان مانند لیتیوم برای باتری‌های وسایل نقلیه الکتریکی و سایر فناوری‌های حیاتی به منظور مقابله با تغییرات آب و هوایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. رهبران امارات در اواخر ماه آگوست استوارنامه یک دیپلمات طالبان را به عنوان سفیر افغانستان پذیرفتند و به تغییر رویکرد ابوظبی در قبال حکومت طالبان ادامه دادند. ابوظبی نیز همانند سایر دولت‌های جهان تصریح کرده که  پذیرش اعتبارنامه دیپلماتیک به منزله برسمیت شناختن طالبان به عنوان حاکمان قانونی افغانستان نیست. با این وجود، این اقدام امارات از سوی حامیان طالبان به عنوان تقویت مشروعیت بین المللی آن گروه مورد استقبال قرار گرفت.

رویکرد امارات متحده عربی یک تحول مهم در عرصه سیاستگذاری آن کشور بود. مقام‌های طالبان پس از شکست مذاکرات با قطر و ترکیه در ماه مه ۲۰۲۲ قراردادی را با شرکت GAAC Solutions مستقر در امارات برای مدیریت فرودگاه‌های افغانستان در هرات، کابل و قندهار امضا کردند. شرکت هواپیمایی فلای دبی با پرواز‌های ارزان قیمت نیز پرواز‌های خود را به کابل در نوامبر ۲۰۲۳ میلادی دو سال پس از توقف فعالیت از سر گرفت.

شیخ "محمد بن زاید آل نهیان" رئیس امارات متحده عربی یک هیئت افغان به رهبری "سراج الدین حقانی" وزیر کشور طالبان را در ماه ژوئن برای دیدار پذیرفت که نشانه روشنی از تغییر سیاست امارات به سمت برقراری روابط رسمی دوجانبه با طالبان بوده است. در طول دوره حکمرانی طالبان در فاصله سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ میلادی  امارات متحده عربی یکی از تنها سه کشوری بود که طالبان را برسمیت شناخت و دو کشور دیگر عربستان سعودی و پاکستان بودند. طبق گزارش‌ها امارات برخی از روابط را با شبکه اسلامگرای تندرو جلال الدین حقانی حفظ کرد. شبکه حقانی ستون فقرات طالبان در تمام دوران حاکمیت آن گروه بوده و از شورشیان با موضع ضد امریکایی حمایت کرده است".

مرکز "سوفان" در ادامه این گزارش به نقش چین در تلاش طالبان برای خروج از انزوای دیپلماتیک اشاره کرده و می‌نویسد :"چین نیز به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی برای گسترش روابط دیپلماتیک، اقتصادی و تجاری با رهبری طالبان تلاش کرده است. چین نیز مانند امارات متحده عربی به دنبال همکاری با طالبان در زمینه مبارزه با تروریسم است. در مورد چین دولت آن کشور می‌خواهد با اسلام گرایان تندرو که در شمال غرب چین فعالیت می‌کنند و ممکن است به دنبال پناهگاه امن آن سوی مرز در افغانستان باشند مبارزه کند. رهبران بخش پر جنب و جوش چین  یعنی خودرو‌های برقی و سایر بخش‌های صنعتی آن کشور نیز افغانستان را منبع اصلی منابع معدنی قلمداد می‌کنند و چندین شرکت چینی در سال ۲۰۰۳ میلادی قراداد‌های تجاری‌ای را با دولت طالبان امضا کردند. از برجسته‌ترین آن قرارداد‌ها می‌توان به قرارداد استخراج نفت ۲۵ ساله و چند میلیون دلاری با ارزش سرمایه گذاری تخمین زده شده ۱۵۰ میلیون دلاری در سال اول و تا ۵۴۰ میلیون دلاری در سه سال پس از آن اشاره کرد.

طالبان در سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی از ورود سفیر چین به افغانستان با هیاهو استقبال کردند و اعلام کردند که این ورود نشانه‌ای برای دیگر کشورهاست مبنی بر آن که می‌توانند جلو آمده و با آنان روابط برقرار کنند.

سفارت چین در کابل در بیانیه‌ای از جامعه بین الملل خواست تا گفتگوی خود را با طالبان حفظ کند و آن گروه را به پذیرش چارچوب سیاسی همه جانبه، اتخاذ سیاست‌های میانه روانه، مبارزه با تروریسم و ​​توسعه روابط دوستانه خارجی تشویق کند. چین در ژانویه ۲۰۲۴ میلادی پس از بیش از دو سال مذاکره  "بلال کریمی" سخنگوی سابق طالبان  را به عنوان فرستاده رسمی آن گروه به پکن برسمیت شناخت و بدین ترتیب دولت چین اولین کشوری بود که پس از قدرت گرفتن مجدد طالبان در سال ۲۰۲۱ این کار را انجام داد. البته وزارت امور خارجه چین این مراسم را با صدور بیانیه‌ای متعادل کرد و تصریح کرد که پذیرش اعتبارنامه دیپلماتیک به منزله برسمیت شناختن رسمی حاکمان فعلی افغانستان توسط پکن نیست. رهبران طالبان نه تنها خواهان پذیرش دیپلماتیک، بلکه خواستار منافع اقتصادی و مالی مشخص برای کمک به کاهش بحران شدید انسانی در کشور هستند. مردم افغانستان سال‌های متمادی عمدتا به کمک‌های خارجی از جمله کمک‌های بشردوستانه وابسته بودند.

این وضعیت پس از تسلط طالبان که منجر به خروج شرکت‌های خارجی از کشور خشک شدن کمک‌ها و توقیف دارایی‌های دولتی افغانستان در بانک‌های خارج از کشور شد بدتر شده است. در نشست‌های دوجانبه و میانجی گرانه سازمان ملل متحد از جمله نشست ژوئن به رهبری سازمان ملل در دوحه مقام‌های طالبان تاکید کرده اند که محدودیت‌های اعمال شده بانکی و اقتصادی باید برداشته شوند. اگرچه بانک‌های افغانستان مشمول تحریم‌های بین المللی نیستند کارشناسان می‌گویند که ارتباط آن کشور با سیستم بانکی جهانی و شبکه تراکنش‌های مالی سوئیفت مستقر در بلژیک قطع شده، زیرا بانک‌های غربی از تجارت با بانک‌های افغانستان و قرار دادن خود در معرض خدشه دار شدن شهرت شان خودداری می‌ورزند. علیرغم آن که مقام‌های طالبان و برخی  دیپلمات‌های جهانی از کاهش تحریم‌ها حمایت می‌کنند به گفته دیپلمات‌های غربی که در مذاکرات حضور دارند هیچ سیاستی برای رفع یا کاهش تحریم از سوی هیچ یک از کشور‌های حاضر در نشست دوحه اعلام نشده است.

با این وجود،  اگر طالبان حتی اصلاحات ملایمی را که محدودیت‌های شدید و ستم بر زنان افغانستان را کاهش می‌دهد اعمال کند و از دیگر رویه‌های اساسی حقوق بشر پیروی  نماید به احتمال زیاد در آینده‌ای نه چندان دور از کاهش تحریم‌ها برخوردار خواهد شد علیرغم آن که بسیاری رژیم تحت حاکمیت آن گروه را منفور می‌دانند".