معمای سفر فرمانده ارشد روس به ایران؛ سیگنال مسکو به واشنگتن

سرگئی شویگو، دبیر شورای امنیت روسیه برای گفتگو با مقامات ارشد ایران به تهران سفر کرده، آن هم در شرایطی که تنش‌ها میان تهران و تل آویو افزایش یافته و همین گزاره به یکی از نگرانی‌های اصلی روسیه تبدیل شده است.

به گزارش اقتصادنیوز، پیش از این در برخی از گزارش‌ها این ادعا مطرح شد که مسکو ارسال تجهیزات دفاع هوایی و رادار‌های پیشرفته خواست تهران را آغاز کرده است. همزمان آنگونه که گروهی از ناظران مدعی اند، دیدار میان دبیر شورای امنیت ملی روسیه با مقام‌های ارشد ایران در حالی انجام شد که ایران و متحدانش در منطقه برای ارزیابی نوع و دامنه پاسخ خود به اسرائیل نشست‌های مختلفی تشکیل داده اند.

پس از ترور اسماعیل هنیه، رهبر ارشد حماس در تهران، ایران متعهد شد که به این کنش خونین اسرائیل پاسخ دهد؛ پاسخی که هنوز ابعادش روشن نیست.

پشت پرده سفر مقام ارشد روسیه به ایران

به ادعای امواج میدیا، شویگو، دبیر شورای امنیت روسیه، روز ۵ اوت در آنچه رسانه‌های روسی آن را "یک سفر کاری برنامه ریزی شده" توصیف کردند، وارد تهران شد.

شویگو با همتای ایرانی خود علی اکبر احمدیان دیدار داشت، هرچند جزئیات این دیدار رسانه‌ای نشده است.

رئیس امنیت روسیه همچنین با مسعود پزشکیان رئیس جمهور دیدار و به طور جداگانه با محمد باقری رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران رایزنی داشت. خبرگزاری‌های رسمی بنوشته اند که شویگو در دیدار با سردار باقری تاکید داشته که روسیه «آماده همکاری همه جانبه با ایران در منطقه است». فرمانده ارشد نظامی ایران نیز روابط تهران و مسکو را «استراتژیک» توصیف کرد؛ گزاره‌ای که نشان‌دهنده تصمیم سیستمی برای گسترش مشارکت میان دو بازیگر است. روسیه جزو اولین بازیگرانی بود که ترور اسماعیل هنیه را محکوم و در باب پیامد‌های آن هشدار داد.

با توجه به افزایش همکاری دفاعی روسیه با ایران، گمانه‌زنی‌هایی درباره چرایی سفر شویگو به ایران در این بازه زمانی مطرح است. برخی از تحلیلگران مدعی اند که احمدیان در ماه می‌طی تماسی تلفنی از همتای روس خود برای سفر به تهران دعوت کرد، اما تاریخ آن اعلام نشد.

با این حال، گروهی از ناظران می‌گویند زمان این سفر ممکن است تحت تأثیر تحولات منطقه، مانند ترور اسماعیل هنیه و واکنش قریب الوقوع ایران قرار گرفته باشد.

این در حالی است که دیدار شویگو با مقام‌های رسمی کشورمان در همان روزی انجام شد که مایکل کوریلا، رئیس فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) برای رایزنی با شخصیت‌های نظامی وارد سرزمین‌های اشغالی شد. همزمان واشنگتن نیرو‌های بیشتری را به منطقه اعزام کرده و تا بدبن طریق بتواند موضع دفاعی این بازیگر را در برابر حملات ایران ومحور مقاومت تقویت کند. پیشتر در آوریل ۲۰۲۴، زمانی که ایران پایگاه‌های نظامی اسرائیل را هدف حملات موشکی و پهپادی اش قرار داد، ایالات متحده توانست به این بازیگر در رهگیری پرتابه‌ها یاری رساند.

همزمان و در میانه اعزام نیرو‌های کمکی آمریکا، شایعاتی در شبکه‌های اجتماعی مبنی بر افزایش پرواز‌های باری روسیه در سه روز گذشته منتشر شده است. با این حال، ردیاب‌های پرواز تنها یک مورد از این ورود را تایید کرده اند.

سوخو ۳۵ در راه ایران؟

آنگونه که امواج میدیا مدعی است، گزارش‌هایی در ۷ آگوست منتشر شد که ادعا می‌کرد ایران تجهیزات نظامی پیشرفته از جمله سیستم دفاع هوایی و تجهیزات راداری را درخواست کرده و روسیه ارسالشان را آغاز کرده است.

روابط ایران و روسیه که به ادعای گروهی از ناظران درگیر بی‌اعتمادی متقابل بود، پس از حمله مسکو به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ به طور قابل توجهی گسترش یافته است. مشارکت دوجانبه دو کشور در عرصه‌های مختلف بالاخص در حوزه نظامی افزایش یافته است. تهران همچنین از تلاش‌های روسیه برای بومی سازی تولید پهپاد‌ها حمایت می‌کند. همکاری بین مسکو و تهران علاوه بر مقوله‌های نظامی، بر توسعه کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) نیز متمرکز است. هدف این ابتکار عمل زمینه سازی برای اتصال هند و روسیه از طریق ایران است.

به ادعای ناظران همکاری فزاینده ایران و روسیه باعث نگرانی غرب شده و دیپلمات‌های اروپایی را به تکاپو انداخته است. با این همه آنگونه که امواج میدیا مدعی است در مسیر این همکاری موانعی بالاخص در حوزه انرژی وجود دارد.

فوریه ۲۰۲۴، ادعا‌هایی در باب ارسال موشک‌های با برد ۴۰۰ از جمله موشک‌های کوتاه برد فاتح-۱۱۰ به روسیه منتشر شد؛ ادعا‌هایی که تهران و مسکو به شدت آن را رد کردند. فعلا شواهد نشان می‌دهد که گمانه زنی‌ها مبنی بر اینکه روسیه ممکن است ۲۲ فروند جنگنده سوخو-۳۵ (Su-۳۵) و بالگرد‌های Mil Mi-۲۸ را به ایران تحویل دهد، محقق نشده است. این در حالی است که سپتامبر ۲۰۲۳ گزارش‌هایی ادعایی در باب آماده شدن پایگاه هوایی برای ورود سوخو-۳۵ منتشر شد.

امواج میدیا در ادامه گزارش ادعایی اش آورده، در حالی که روابط دوجانبه تهران و مسکو در دوران ریاست شهید ابراهیم رئیسی شکوفا شد، پزشکیان، رئیس جمهور فعلی تعامل با غرب را در اولویت‌های خود قرار داده است. چنین چرخشی از سوی تهران، اگر قرار باشد از سوی پایتخت‌های غربی مورد استقبال قرار بگیرد، می‌تواند برای روسیه چالش ساز شود. سفر شویگو به ایران نیز در همین قاب قابل تبیین است. با این همه مشخص نیست که تاریخ سفر شویگو به ایران قبل از ترور شهید اسماعیل هنیه تعیین شده یا بعد از آن.

با این حال به ادعای ناظران چنین سفری در شرایط فعلی ممکن است به عنوان حمایت روسیه از ایران در برابر اسرائیل یا تلاشی برای مدیریت تنش بین دو دشمن سرسخت منطقه تلقی شود.

به ادعای گروهی از تحلیلگران آنچه این سفر را برجسته‌تر کرده، سرد شدن روابط مسکو و تل آویو در سال گذشته با توجه به حمله روسیه به اوکراین و جنگ اسرائیل در غزه است. در این میان سفر چهره ای، چون شویگو، وزیر دفاع سابق که روابط نزدیکی با سردارد باقری دارد، به عنوان ناظرسرویس فدرال همکاری‌های فنی-نظامی روسیه که صادرات تسلیحات را انجام می‌دهد قابل تامل است. حال باید دید که آیا تعامل دوجانبه سودی برای تهران در زمینه نظامی به همراه خواهد داشت یا خیر.

در این باره ناظران می‌گویند شاید این سفر سیگنالی است از جانب روسیه به آمریکا مبنی بر این که در صورت رویارویی، مسکو کنار تهران قرار می‌گیرد.

با این همه گروهی مدعی اند که حمایت روسیه از ایران با حمایت آمریکا از اسرائیل برابری نمی‌کند. مسکو ممکن است همکاری‌های خود را تا حد حمایت از قابلیت‌های دفاعی، چون پدافند هوایی ایران محدود نگاه دارد. به ادعای این گروه، رابطه اسرائیل و روسیه سرد شده، اما دو بازیگر در سوریه مکانیسمی را برای رفع تنش‌ها تعریف کرده اند، حال اگر روسیه بخواهد فراتر از مقوله‌های دفاعی کنار تهران باشد، روابطش با تل آویو در سوریه، درگیر چالش خواهد شد.