چرا به خوردن برخی مواد غذایی معتاد می‌شویم؟

کوروش جعفریان، متخصص تغذیه درباره عادت مفرط به خوردن نوع خاصی از مواد غذایی از جمله شکلات یا شیرینی و منشا اعتیاد به آن‌ها به به طور کلی دو مسیر داریم که افراد را تشویق به خوردن می‌کند.

به گزارش اطلاعات آنلاین، در یک مسیر بیشتر هورمون‌های بدن ما درگیر هستند، به عنوان مثال اگر گرلین بالا باشد یا سطح لپتین کم شود خوردن ما زیاد می‌شود. یک سری مسیر‌ها هورمونی هستند، مسیر دیگر ربطی به هورمون ندارد و به لذت خوردن مربوط می‌شود. در این بحث ترشح یک سری ترکیبات به نام نورو ترانسمیتر مطرح است، مانند دوپامین که زمانی که در بدن ما افزایش پیدا می‌کند، حس خوبی پیدا می‌کنیم.

او تاکید کرد: این مساله چیزی شبیه به اعتیاد است و در بدن افراد معتاد به مواد مخدر نیز دوپامین ترشح می‌شود. این ترشح باعث می‌شود افراد تمایل به مصرف بعدی البته با مقدار بیشتر داشته باشند. در نتیجه در غذا خوردن هم همین اتفاق می‌افتد، زمانی فردی از خوردن نان، فرد دیگری از خوردن شیرینی، فردی از برنج و فردی هم از شکلات لذت می‌برد. این لذت از مسیر دوپامین ایجاد می‌شود.

این متخصص تغذیه درباره راهکار‌های کمک به افرادی که دچار اعتیاد به خوردن یک سری مواد غذایی خاص و عجیب هستند هم بیان کرد: پاسخ به این پرسش که برای آدم‌هایی که اعتیاد به خوردن یک سری خوراکی‌های خاص پیدا می‌کنند، چه می‌شود کرد؟ این است که برای این افراد باید مسیری جایگزین تعریف کرد. به عنوان مثال اگر این افراد تاکنون از خوردن شکلات لذت می‌بردند، حالا اگر بتوانیم کاهو را جایگزین کنیم که با کاهو همان لذتی که با شکلات می‌بردند را ببرند خیلی بهتر است. در هر صورت باید لذتی سالم جایگزین لذت قبلی شود چرا که این افراد به صورت ناخودآگاه باید از خوردن لذت ببرند.

البته باید جایگزین‌هایی پیدا کنیم که طرف اقبال خوردن آن‌ها را داشته باشد، به عنوان مثال شاید بتوان هویج را جایگزین شکلات کرد تا مشکل فردی که تا پیش از این عادت به خوردن شکلات داشته حل شود. در واقع این فرد بعد از یک مدت از خوردن هویج هم لذت خواهد برد. به دلیل اینکه غذا خوردن این چنینی حالتی مانند اعتیاد دارد، بدن فرد با چیزی که مدام تکرار می‌شود، سازگاری پیدا می‌کند.

جعفریان با اشاره به اینکه عادت به خوردن یک ماده غذایی خاص دلایل مختلف و متفاوتی دارد، گفت: یکی دیگر از دلایل عادت برخی افراد به خوردن یک سری مواد غذایی خاص می‌تواند این باشد که در بدن این افراد سروتونین ترشح نمی‌شود. یعنی این افراد از غذا خوردن به صورت آنی و لحظه‌ای لذت می‌برند، اما این لذت در طولانی مدت در آن‌ها پایدار نمی‌ماند.

شاید به همین دلیل پائین بودن سروتونین در بدن برخی از این افراد، آن‌ها تمایل بیشتری به خوردن شیرینی داشته باشند. معمولا به این افراد توصیه می‌کنیم که سطح پروتئین دریافتی خود را افزایش دهند. زمانی که میزان پروتئین را در بدن افزایش می‌دهیم، سطح سروتونین نیز زیاد می‌شود و آرامش خاصی به فرد دست می‌دهد که شاید تمایل وی به مصرف مواد خوراکی که خیلی ارزش غذایی ندارند را کم می‌کند.

او با اشاره به دلایل هورمونی ابتلا به عارضه اعتیاد غذایی نیز گفت: افرادی که اعتیاد به خوردن غذا‌های خاص دارند احتمالا دچار مشکلات هورمونی هستند، احتمال دارد گرلین بالایی داشته باشند که در این حالت بدن آن‌ها به خوردن شیرینی و موادی از این دست تمایل پیدا می‌کند. امکان دارد این افراد دچار عارضه مقاومت به انسولین باشند. زمانی که مقاومت به انسولین دارند تمایل به خوردن شیرینی در این افراد زیاد می‌شود. یک عده هم مقاومت به لپتین دارند، می‌دانیم که لپتین در بدن ما ترشح می‌شود و خوردن را مهار می‌کند، اما اگر بدن نسبت به این هورمون مقاومت زیادی نشان دهد دیگر اثر لپتین در بدن ما جوابگو نخواهد بود و ما همچنان به خوردن ادامه خواهیم داد.

جعفریان با بیان اینکه امکان دارد کمبود بعضی از ریز مغذی‌ها ریشه این ریزه خواری‌ها باشد، افزود: امکان دارد کروم بدن فردی کم باشد که این مساله باعث می‌شود وی ریزه خواری کند. در مواردی هم می‌بینیم فردی در نتیجه کم خونی تمایل به ریزه خواری پیدا می‌کند. هر کدام از این فاکتور‌ها که در بدن ما اتفاق بیفتد، سبب می‌شود که ما به یکی از این ریزه خواری‌های نامناسب تمایل پیدا کنیم.

ریزه خواری یعنی مصرف بی رویه و پراکنده انواع مواد غذایی در روز. یعنی افراد به جای خوردن وعده‌های غذایی اصلی بیشتر تنقلات و شیرینی، نوشیدنی‌های شیرین و میوه مصرف می‌کنند. احساس ضعف و گرسنگی مداوم افراد ریزه خوار را درگیر می‌کند. تمایل به خوردن به ویژه عادت به خوردن مواد غذایی خاص از چندین مسیر رخ می‌دهد که ما باید همه این مسیر‌ها را تحت کنترل درآوریم تا به توانیم عادت غذایی این افراد را تغییر دهیم و خوردن آن‌ها مهار کنیم.

این متخصص با اشاره به این که ما نمی‌دانیم کدام از این مسیر‌ها باعث بروز این مشکل می‌شود و صرفا با امتحان متوجه مسیر می‌شویم، تاکید کرد: امکان دارد برای فردی جایگزین غذایی در نظر بگیریم، اگر جواب نگرفت به وی مکمل می‌دهیم، اگر بازهم نتیجه نداد از وی آزمایش می‌گیریم تا بدانیم وضعیت قند خون و مقاومت به انسولینش چگونه است. امکان دارد پس از آن سطح لپتین را در بدن اندازه گیری کنیم، باید هریک از این مسیر‌ها را امتحان کنیم تا ببینیم این فرد در کدام مسیر دچار اشکال است. در برخی مورد‌ها نیز افراط در خوردن ناشی از اتفاقات ژنتیکی بوده که این اتفاقات باعث این شده که فرد به طور غیرقابل کنترلی غذا بخورد.

در گاهی مواقع صرفا یک جهش (موتاسیون) در یک ژن باعث خارج شدن مدیریت غذا خوردن در فرد شده است. برای حل این مساله که ریشه در ژنتیک دارد دارو درمانی و حتی جراحی پیش بینی شده است. در برخی مواقع فردی که خوردن وی ناشی از مشکلات ژنتیکی است مورد جراحی بای پس قرار می‌گیرد که در آینده حتی اگر هوس خوردن پیدا کرد نتواند غذا بخورد. در برخی از این موارد که لپتین در بدن فرد ترشح نمی‌شود نیز با تزریق لپتین مشکل را حل می‌کنند.