کاوش‌هایی که در کول‌تپه انجام شده گذشته تجاری منطقه آناتولی را روشن‌تر کرده است. در روز‌های آغازین هزاره دوم میلادی، آشوری‌ها چندین سکونتگاه تجاری را در آناتولی تأسیس کردند. بر اساس اصطلاح‌شناسی باستان‌شناسی، دوران سکونت آشوری‌ها، که دو قرن اول یا کمی بیش‌تر از هزاره دوم را شامل می‌شد، به عنوان عصر مفرغ میانی شناخته می‌شود. آشوری‌ها در طی این دوران در تجارت بین‌الملل و معاملات تجاری بسیار فعال بودند. مرکز عملیات تجاری آن‌ها شهر نسا یا کانش (همان کول‌تپه) بود.
به گزارش راهنماتو، کول‌تپه یکی از قدیمی‌ترین مراکز تجاری آناتولی است و تاریخی ۶۰۰۰ ساله دارد. در طی ۷۵ سال گذشته این ناحیه به طور مداوم تحت کاوش‌های باستانی بوده است و تاکنون بیش از ۲۰ هزار لوح به خط میخی در آن کشف شده است. این الواح فعالیت‌های تجاری این دوره را با جزییات نشان می‌دهند.
استاد فکری کولاک‌اوغلو، رئیس تیم باستان‌شناسان، می‌گوید که نخستین شرکت در آناتولی ۴۰۰۰ سال قبل توسط ۱۲ نفر با ۱۵ کیلوگرم طلا تأسیس شده بوده است.
پروفسور کولاک‌اوغلو می‌گوید که اکثر الواح کول‌تپه اهداف تجاری داشتند و همه انواع معاملات مالی در آن‌ها ثبت شده است. بسیاری از جزییات از مخارج کاروان‌ها تا روابط اعتباری و بدهی‌ها در این الواح آمده است. این الواح نشان می‌دهند که کول‌تپه یک مرکز تجاری فعال و بزرگ در دوران خود بوده است.
کولاک‌اوغلو می‌گوید اطلاعاتی به دست آمده از الواح نشان می‌دهد که نخستین شرکتی که در آناتولی تأسیس شده است با سرمایه ۱۵ کیلوگرم طلا و ۱۲ شریک تجاری پا گرفته بوده است.
هر کدام از شرکا با پرداخت طلا در سهم‌های تفاوت سهامدار شرکت بودند. سرمایه شرکت به مدت ۱۲ سال توسط تاجری به نام آمور ایشتار مدیریت می‌شده و یک‌سوم سود شرکت اشتراکی بوده است. همه معاملات مرتبط با شرکت در حضور شاهدات ثبت و مهرموم می‌شده است.
کولاک‌اوغلو می‌گوید: «اگر بخواهید سهم‌تان از سرمایه شرکت را قبل از موعد تعیین‌شده بردارید، باید ب ازای هر ۱ کیلوگرم طلا ۴ کیلوگرم نقره بدهید. اگر سرمایه‌تان را قبل از موعد مقرر بردارید، ضرر می‌کنید. به بیان دیگر، تضمین می‌شود که سرمایه به مدت ۱۲ سال در جای خودش باقی بماند.»
او می‌گوید: «الواحی که در این ناحیه پیدا شده‌اند به بعد از دهه ۱۹۵۰ ق. م تعلق دارند. این دوره‌ای است که نوشتن اولین‌بار در آناتولی شروع شد. طبیعتا، این نخستین اظهارنامه نخستین شرکت و به یک معنا، سند شرکت است. نخستین‌بار است که چنین چیزی در آناتولی پیدا می‌شود.»
الواح گلی صرفا حاوی اطلاعات تجاری نیستند. بسیاری از جزییات زندگی مثل ازدواج‌ها، قراردادها، طلاق‌ها، اسناد ارث و رویه‌های اسناد رسمی نیز در این الواح نوشته می‌شوند. این نشان می‌دهد که کول‌تپه منبع بزرگی برای درک حیات تجاری و اقتصادی در این دوران است.
