رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که برای سفری دوروزه به ایران سفر کرده بود، روز گذشته در کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای در اصفهان حضور یافت و سخنرانی کرد. روز اول سفر گروسی به ایران شامل دیدارهایی با حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه و علی باقری، معاون سیاسی وزیر و مذاکره‌کننده ارشد کشورمان در مذاکرات رفع تحریمها بود.
به گزارش دنیای اقتصاد، روز گذشته نیز به جز حضور در کنفرانس اصفهان، وی دیداری دوجانبه با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران داشت. بعد از این دیدار، طرفین در کنفرانس خبری مشترک حضور یافتند. روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در شماره روز گذشته خود اشاره کرد که سفر گروسی دو وجه پیدا و پنهان دارد که وجه پیدای آن همان حضور در کنفرانس اصفهان است و وجه پنهان آن نیز مذاکراتی با هدف فراهم کردن مقدمات گفت‌وگوهای هسته‌ای در آینده است.
گروسی روز گذشته با بیان اینکه مبنای ما همان سند مارس سال گذشته است، گفت که پیشنهادی را به ایران دادم که شامل گام‌های عملیاتی است و تیم‌های طرفین در نشست جداگانه و در حال تعریف این گام‌های عملیاتی دوطرفه هستند.
محمد اسلامی در نشست خبری با مدیرکل آژانس تاکید کرد که با گروسی گفت‌وگوی سازنده و رو به جلویی داشته است. به گزارش «ایسنا»، اسلامی روز سه‌شنبه پس از مذاکرات دوجانبه فنی با هیات آژانس در نشست خبری مشترک با رافائل گروسی ضمن قدردانی از سفر و حضور گروسی در کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای گفت: «اگرچه بدخواهان از تعامل ایران و آژانس ناخرسند هستند و با ادبیات مخرب سعی بر سیاه‌نمایی و کم‌ارزش نشان دادن دارند، معتقدیم توافق مشترک مبنای خوبی برای تعامل است و ما بر این خط مبنا به عنوان نقشه راه خود میان ایران و آژانس تاکید کردیم.»
به گزارش «ایسنا»، وی ادامه داد: «ما در این مذاکرات پیشرفت بیانیه مارس را به عنوان خط مبنا مثبت ارزیابی کردیم اگرچه به دلیل شرایط به وجود آمده در مسائل ایران و آژانس روند همکاری‌ها کند شد و هر دو طرف از این کندی ابراز ناخرسندی کرده بودند. ما تداوم تعاملات‌مان را بر مبنای بیانیه مشترک از این پس در سه بخش دنبال می‌کنیم؛ اول موارد گذشته است که در سند برجام در قالب پی‌ام‌دی بسته شده بود؛ اینها مسائل خاص خودش را دارد که آغشته به مسائل بیرونی و سیاسی است و نباید به دیگر بخش‌ها تسری داده شود. در این بخش موضوع مهم دو مکان باقی‌مانده است، موضوع ناترازی مواد حل شد و بر حل دو مکان باقی‌مانده تمرکز می‌کنیم.»
اسلامی ادامه داد: «بخش دوم، درباره وضعیت موجود است که در چارچوب ان‌پی‌تی و پادمان انتظارات و کاستی‌ها را دنبال می‌کنیم و برای اقدامات هماهنگ برای پیشبرد وضعیت موجود اقدامات متقابل لازم را انجام می‌دهیم و بخش سوم که مدیرکل و شخص آقای گروسی مسوول آن است و باید گام‌هایی بردارند که برای آینده است.
نقشی که مدیرکل به موجب وظایف قانونی برعهده دارد و باید تسهیل‌کننده باشد برای برداشتن موانع و حل مسائل مربوطه که عمدتا سیاسی است، در این رابطه حائز اهمیت است.» همچنین رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: ما توافق کردیم برای تهیه پیش‌نویس این سه بخش معاونان دو طرف مذاکرات را دنبال کنند و الان هم مذاکرات در حال انجام است و همان طور که زمان پیش می‌رود نتایج مورد انتظار را دریافت کنیم. البته این آغاز یک فرآیند است. در ادامه اسلامی گفت که اقدامات خصمانه علیه ایران که با منشأ صهیونیستی پایه‌گذاری شده باید مراقبت شود تا در تعامل دو طرف تاثیر نگذارد.
اسلامی در پاسخ به اینکه در سال‌های اخیر شاهد تشدید تنش علیه ایران بودیم و شاهدیم که برجام و مذاکرات شکست خورده است با این حال حضور آقای گروسی تاثیر مثبتی در از سرگیری مذاکرات دارد یا خیر؟ گفت: «حضور ایشان در امتداد تعاملات جاری در چارچوب ان‌پی‌تی و موافقت‌نامه پادمان جامع است. ایران از برجام خارج نشده است، آمریکا خارج شد و به تعهداتش عمل نکرد و دیگران هم به تبع آن اقدامی نکردند.
ایران با حسن نیت در این توافق مانده و الان که کاهش تعهدات داده است، ملاکش برجام است. به علاوه قانون اقدام راهبردی ملاک عمل ماست و این ملاحظات را آقای گروسی مطلع هستند و دیدید که اشاره کردند چارچوب‌های ما الان ان‌پی‌تی، موافقت‌نامه پادمان جامع و قانون اقدام راهبردی ایران است. شخص آقای گروسی هم البته جایگاه سیاسی ویژه دارند و یکی از توافقات امروز ما در سه بخش مورد اشاره همین تعاملات سیاسی است که می‌تواند اثرات متقابل داشته باشد.»
رافائل گروسی نیز در نشست خبری مشترک با محمد اسلامی در حاشیه اولین کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای در اصفهان گفت: «امروز در شهر زیبای اصفهان، شهر ادبیات و موسیقی و تاریخ حضور دارم و خوشحالم. روز دوشنبه نشست‌های مهمی را با مذاکره‌کننده ارشد و وزیر خارجه ایران در تهران داشتم. ما در مرحله حساسی هستیم و این شروع فعالیت‌های جدید میان ایران و آژانس است.»
به گزارش «ایسنا»، وی ادامه داد: «همان طور که آقای اسلامی گفت یک‌سال قبل بر سر بیانیه مشترک توافق کردیم و آن سند مهمی بود که امضا شد درباره سطح همکاری‌های نظارتی و پادمانی و آنچه نیاز است برای حل مسائل باقی‌مانده را بیان می‌کند. این سند گام‌های اضافی را که طرفین باید بردارند بیان می‌کند؛ گام‌هایی که با وجود کاستی‌ها برداشته شد. امروز توافق کردیم این سند ادامه پیدا کند و مفاد آن معتبر است» گروسی گفت که پیشنهادی را به ایران دادم که شامل گام‌های عملیاتی است و تیم‌های طرفین در نشست جداگانه و در حال تعریف این گام‌های عملیاتی دوطرفه هستند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا امروز الحاقیه تازه‌ای به متن بیانیه مشترک مارس ۱۴۰۱ اضافه شد؟ گفت: «همان طور که گفتم قصد ما این نیست سند جدیدی را ایجاد کنیم و مبنای ما همان سند مارس سال گذشته است. مهم است که بیانیه مشترک را بدون تغییر ادامه دهیم چون ظرفیت حل مسائل را دارد که به مسائل جاری و حل مسائل پادمانی و گام‌های اضافی توجه دارد و ما امروز در مذاکرات بر برداشتن گام‌های ملموس در این راستا توافق کردیم.»
مدیرکل آژانس در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه در مورد نقش اسرائیل نگرانی‌هایی وجود دارد و اسرائیل نقش مخربی را ایفا می‌کند، شما چه اقدامی را در این باره انجام می‌دهید؟ اظهار کرد: «ما به بازیگران خارجی توجه نمی‌کنیم مخاطب ما ایران است و نقش ایران را در نظر می‌گیریم. در امنیت و صلح منطقه منافعی است که گاهی اوقات متعارض خواهند بود. از همه چیز آگاه هستیم، ولی در مسیر صحیحی با همکاری ایران پیش خواهیم رفت.»
همچنین گروسی در پاسخ به اینکه طبق ۱۵ گزارش آژانس، ایران به برجام پایبند بوده و آمریکا یک‌جانبه از آن خارج شد، در این شرایط چطور از ایران انتظار دارید به همه تعهداتش در قالب برجام پایبند باشد؟ توضیح داد: «ما داریم کار می‌کنیم که این مشکل را حل کنیم. باید با ایران همکاری کنیم که به مسیر قبلی برگردیم و تلاش داریم شرایط را برای بازگرداندن ایران به مسیر قبلی تسهیل کنیم.
ما ضامن اجرای برجام در حوزه فنی هستیم. می‌دانیم چه اقداماتی باید انجام شود و در حال هماهنگی جهت انجام آن اقدامات هستیم.» پیش‌تر محمد اسلامی، معاون رئیس‌جمهور در دومین روز کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای در اصفهان در سخنانی گفت که روابط ما با آژانس با تعامل خوب و پایدار باید ادامه یابد و نباید متاثر از جریانی باشد که همواره با تهمت و افترا برای مخدوش کردن مسیر ایران تلاش می‌کند. مذاکرات فنی ما با آژانس هم با همین چارچوب پایه‌گذاری شده است.
همچنین روز گذشته رافائل گروسی علاوه بر بازدید از نمایشگاه دستاوردهای هسته‌ای ایران در حاشیه کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای در اصفهان، در سخنانی در دومین روز از برگزاری کنفرانس بین‌المللی هسته‌ای گفت: «در زمان سختی هستیم، این منطقه در تنش‌های زیادی قرار دارد و اینجا در کنفرانس بین‌المللی علوم و فنون هسته‌ای می‌توانیم به راهکار موثر بیندیشیم، من مطمئنم اگر به خوبی پیش برویم جوانانی که دیشب در خیابان‌های اصفهان دیدم، شاد می‌شوند.» به گزارش «ایسنا»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزود: «به واسطه این کنفرانس می‌توانیم با هم کار کنیم و نتایج تحقیقات‌مان را زیر نور اعتماد به یکدیگر نشان دهیم، ما باید چالش‌ها را کنار بگذاریم و از پله‌های سخت و سیمانی بگذریم تا به هم‌افزایی میان ایران و جهان برسیم.»
همچنین در دیدار روز دوشنبه گروسی با امیرعبداللهیان در تهران، وزیر خارجه با تاکید بر سوابق بدعهدی آمریکا در توافقات گذشته در مورد برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، تاکید کرد: «نباید همکاری ایران و آژانس تحت‌تاثیر رویکرد و رفتار بی‌ثبات و متناقض آمریکا قرار داشته باشد.» امیرعبداللهیان در این دیدار تاکید کرد: «سفر شما به ایران در زمانی درست به‌ویژه با توجه به شرایط پیچیده و حساس منطقه انجام شده است.»
به گزارش «ایسنا»، وزیر امور خارجه ایران بر اهمیت جایگاه و نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد و افزود: «اتخاذ مواضع بی‌طرفانه و حرفه‌ای جنابعالی به عنوان مدیرکل آژانس علاوه بر کمک موثر در همکاری‌های ایران و آژانس، در بازگشت امنیت و ثبات پایدار در منطقه نیز تاثیرگذار است.» وی تاکید کرد: «این همکاری باید در مسیر درست خود ادامه یابد و در عین حال باید احساس کنیم که در قبال این همکاری، گشایش ایجاد می‌شود.»
گروسی نیز در این دیدار، نقش و موضع ایران در برقراری ثبات و امنیت پایدار در منطقه را حائز اهمیت خواند و رویکرد ایران در به رسمیت شناختن و تقویت همکاری اطمینان‌بخش با آژانس را در همین راستا ارزیابی کرد. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد: «تقویت روند همکاری بین ایران و آژانس موجب ناکامی طرف‌هایی خواهد شد که با هر توجیه و بهانه‌ای به دنبال تشدید درگیری، تنش و تقابل در منطقه هستند.»
علی باقری نیز در دیدار با گروسی با اشاره به اهمیت همکاری‌های ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بر ضرورت بی‌طرفی و حرفه‌ای‌گری آژانس به‌عنوان یک سازمان تخصصی تاکید کرد. وی همچنین اظهار کرد: «فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران همواره در چارچوب تعهدات بین‌المللی از جمله معاهده عدم‌اشاعه است.» رافائل گروسی نیز در این نشست، سفر خود به تهران را نشانه اراده آژانس برای حفظ فضای سازنده در روابط خود با جمهوری اسلامی ایران دانست.
رحمن قهرمانپور، کارشناس مسائل بین‌الملل در تحلیل سفر رافائل گروسی به ایران و صحبت‌هایی که رد و بدل شد به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «در توافق اسفند ۱۴۰۱ یا همان مارس ۲۰۲۳، دو طرف در مورد نصب دوربین‌ها در بخشی از مراکز غنی‌سازی توافق کرده بودند. در این راستا تفسیر آژانس این بود که این توافق شامل نصب دوربین‌ها در مراکز مونتاژ سانتریفیوژها هم می‌شود اما ایران چنین تفسیری را قبول نداشت.» وی افزود: «اختلاف‌نظر بعدی در خصوص دو مکان ادعایی یعنی تورقوزآباد و ورامین بود که در این سفر اعلام شد که دو طرف پذیرفته‌اند در این مورد همکاری‌ها را ادامه دهند که مساله مهمی است.» به گفته قهرمانپور، اسلامی نکته دیگری گفت که جدید بود و آن تفکیک مسائل گذشته از مسائل کنونی و آینده است.
از نظر آژانس این سه مساله، فنی هستند اما ایران معتقد است که از نظر ایران مساله تورقوزآباد و ورامین مربوط به گذشته است و ایران آن‌ها را در قالب پی‌ام‌دی می‌بیند، مساله فعلی، نظارت بر غنی‌سازی و مساله آینده، اطلاع آژانس از دامنه فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. » این کارشناس تاکید کرد: «بیان ساده حرف اسلامی این است که ایران این سه مورد را جدا از هم می‌بیند.
اما هنوز مشخص نیست که آژانس چنین نظری را قبول خواهد کرد یا خیر.» همچنین وی توضیح داد: «گروسی می‌گوید که به واسطه کاهش همکاری‌های ایران، اطلاع ما از دامنه فعالیت‌های هسته‌ای ایران در حال کاهش است و ایران می‌خواهد این نگرانی را برطرف کند.» به گفته قهرمانپور تیم‌های طرفین در حال مذاکره هستند تا به یک توافقی برسند و باید منتظر نتیجه باشیم. درواقع آژانس می‌خواهد دستورکار مارس ۲۰۲۳ را ادامه دهد اما ایران می‌گوید تفسیر آژانس را قبول ندارد و چارچوب پیشنهادی اسلامی این است که مسائل گذشته، حال و آینده را از هم تفکیک کنند.
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین کشورمان نیز در این رابطه گفت: «سفر گروسی به تهران در عین حال که نشانه مثبتی حاکی از ادامه روابط دوستانه بین آژانس و سازمان انرژی اتمی ایران است، اما به نظر نمی‌رسد که در مذاکرات انجام شده در جریان این سفر تحول خاصی روی داده باشد.» وی افزود: «هرچند نفس سفر و شرکت گروسی و موافقت او با شرکت در کنفرانس علمی اصفهان موفقیت قابل‌توجهی برای سازمان انرژی اتمی ایران است و می‌تواند حاکی از تلاش گروسی برای حفظ رابطه دوستانه و کاری با طرف ایرانی خود باشد اما در اظهارات طرفین مطلبی که حاکی از پیشرفت یا تحول خاصی در موضوعات مورد بحث طی چند سال گذشته باشد، دیده نمی‌شود.»
احمدی تاکید کرد: «به یاد داریم که در جریان سفر گروسی به تهران در مارس ۲۰۲۳ توافقی یا نقشه راهی بین طرفین به امضا رسید و بر اساس آن قرار شد که همکاری‌هایی در ارتباط با فعالیت‌های مربوط به راستی‌آزمایی و نظارت و نیز چند سایت به‌خصوص و نیز فعال کردن تجهیزات نصب‌شده در سایت‌های هسته‌ای ایران انجام شود. گروسی در مصاحبه‌ای که در اصفهان داشت از «کُند شدن» روند اجرای آن توافق گفت و خواستار آن شد که «تدابیر عملی و ملموسی برای پیشرفت کار اتخاذ شود». مدیرکل آژانس گفت که در این رابطه پیشنهاد کرده همکاری‌ها در حوزه هسته‌ای افزایش یابد و نگرانی‌های جامعه بین‌المللی در ارتباط با اعاده اعتماد و اعاده شفافیت در برنامه هسته‌ای ایران مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: «به این ترتیب، ممکن است که توافقاتی در مذاکرات محرمانه بین طرفین حاصل شده باشد و در آینده شاهد اقداماتی در ارتباط با خواسته‌های آژانس از جمله در مورد افزایش نظارت‌ها و برقراری مجدد ویزا برای برخی از کارشناسان آژانس که ویزای‌شان لغو شده بود و مانند اینها باشیم. البته ایران نیز با توجه به شرایط منطقه، نگرانی‌ها و مشکلات خاص خود را دارد و باید تعادلی بین همکاری با آژانس و پیشرفت کار در این حوزه با دیگر نیازهای امنیتی عام خود ایجاد کند.»
