بورس تهران در روز گذشته با کاهش ارتفاع هر سه شاخص اصلی خود روبهرو شد. بازار سهام همواره به ریسک‌های سیاسی و سیستماتیک واکنش منفی نشان داده است. با توجه به قرارداشتن بازار در سطوح ارزنده، دامنه واکنش بازار به ریسک مذکور محدودتر از دفعات قبلی بوده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، اوج‌گیری دوباره تنش‌ها در خاورمیانه و حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در سوریه، مجددا تنور تقاضا را در بازار‌های دارایی‌گرم کرده است و دلار در روز گذشته برای نخستین‌بار وارد کانال ۶۳ هزار تومان شد.
سقف‌شکنی‌های پیاپی در بازار ارز، موجبات رشد قیمت‌ها در بازار طلا و سکه را نیز فراهم کرده است و روز گذشته سکه رفاه در بورس‌کالا در قیمت‌های بیش از ۴۱ میلیون تومان، میان خریداران و فروشندگان دست به‌دست شد. برخلاف بازار‌های دارایی مذکور، بورس تهران به ریسک سیستماتیک حادث‌شده در خاورمیانه، واکنش منفی نشان‌داد و در پی این اتفاق، هر سه نماگر اصلی بازار سهام با کاهش ارتفاع همراه شدند و ۵۲۹ میلیارد تومان نقدینگی حقیقی نیز از گردونه معاملات سهام خارج شد. ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز رقم ۴ هزار و ۲۹۳ میلیارد تومان را ثبت کرد.
افزایش ریسک‌های سیستماتیک در مقاطعی به مهم‌ترین عامل پیش روی معاملات سهام به‌خصوص در بازه زمانی کوتاه مدت بدل می‌شود. گاهی اوقات، سایه سنگین ریسک سیاسی، مهم‌ترین عاملی است که جریان معاملات بازار سهام را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد. بازار سهام، یکی از حساس‌ترین بازار‌ها نسبت به ریسک‌های مختلف موجود در اقتصاد کشور است و نمود منفی و مثبت اخبار گوناگون، به‌سرعت در نماگر‌های تالار شیشه‌ای نمایان می‌شود. بازار سهام در روز گذشته به‌طور کامل تحت‌تاثیر تنش حادث‌شده در خاورمیانه قرارگرفت و نماگر‌های سهامی با کاهش ارتفاع همراه شدند.
هر چند که با آغاز معاملات دلار در بازار آزاد و مشاهده رشد قیمت اسکناس آمریکایی از شدت عرضه‌ها در تالار شیشه‌ای کاسته شد، اما بازار نتوانست به مدار مثبت بازگردد. بورس تهران در سنوات قبل، به کرات با چنین ریسک‌هایی دست‌وپنجه نرم کرده است و هربار ثابت شده که واکنش بورس به موارد مذکور به‌صورت کوتاه‌مدت بوده و بازار سهام، پس از فروکش‌کردن التهابات به روند قبلی خود بازگشته است. ششم خرداد ماه پارسال و پس از درگیری‌های مرزی رخ‌داده میان ایران و نیرو‌های طالبان در مرز‌های شرقی کشور نیز بازار سهام سرخ‌پوش شد و در روز پس از این واقعه، هر سه نماگر اصلی بازار سهام، کار خود را در محدوده سرخ تابولی معاملاتی به اتمام رساندند، اما پس از مدت زمانی کوتاه که دامنه درگیری‌ها گسترده‌تر نشد، بازار به روند قبلی خود بازگشت.
ریسک کاهش ارزش سرمایه‌گذاری به دلیل تغییرات سیاست و نظام‌های سیاستگذاری یک کشور، در ادبیات مالی به ریسک سیاسی مشهور است. این ریسک به انتظارات سرمایه‌گذاران نسبت به آینده سیاسی یک کشور بستگی دارد و کشور‌هایی که از ثبات سیاسی و اقتصادی بالایی برخوردارند، ریسک سیاسی در آن‌ها پایین است. مواردی همچون بروز یک جنگ ناگهانی یا پایان‌یافتن آن، انتخاب رئیس‌جمهور جدید یا فوت ناگهانی رئیس‌جمهور و امثالهم از جمله مواردی است که بازده سرمایه‌گذاری‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. بهترین راه برای محفوظ‌ماندن از ریسک سیاسی آن است که سرمایه‌گذاری‌ها بلندمدت باشد یا در کشور‌های مختلفی سرمایه‌گذاری انجام گیرد.
سبد سرمایه‌گذاری یا پورتفوی، ترکیب مناسبی از دارایی‌های مالی یا سایر دارایی‌ها است که یک سرمایه‌گذار آن‌ها را به نیت سرمایه‌گذاری خریداری می‌کند. هدف از تشکیل سبد، تقسیم کردن ریسک سرمایه‌گذاری بین چند دارایی است. به این ترتیب سود حاصل از یک دارایی می‌تواند در مواقعی که یکی از کلاس‌های دارایی موجود در پورتفوی سرمایه‌گذار (مانند سهام) در اثر ریسک‌های مختلف وارده با زیان و کاهش ارزش مواجه می‌شود، پورتفوی سرمایه‌گذاری را با یک حاشیه امن همراه کند؛ مثلا پورتفوی سرمایه‌گذار متشکل از دو کلاس دارایی سهام و طلا باشد.
در مواقعی که سایه یک ریسک سیاسی، موجب کاهش قیمت‌ها در بازار سهام شود، دارایی دیگر موجود در پورتفو یعنی طلا می‌تواند یک حاشیه امن برای پورتفو باشد و به وضعیت کلی پورتفو ثبات ببخشد، چون طلا یک دارایی امن است و در مواقعی که سایه ریسک‌های سیاسی و اقتصادی بر آینده اقتصاد جهانی و کشور‌ها سایه می‌افکند، این دارایی با استقبال مواجه می‌شود، پس نتیجه اینکه تشکیل پورتفویی از کلاس‌های دارایی و رعایت اصل تنوع بخشی می‌تواند ریسک‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهد و تاثیر اصابت این ریسک را به حداقل کاهش دهد.
در هفدهم خرداد ۱۳۹۶ نیز به‌واسطه حمله داعش به مجلس شورای‌اسلامی، فضای کشور ملتهب شد. این حمله نخستین حمله بزرگ درکشور از زمان بمب‌گذاری سال۱۳۸۹ در زاهدان محسوب می‌شد. واکنش بورس تهران به این ریسک، بسیار کوتاه مدت بود و فقط در همان روز ۱۷ خرداد شاهد افت نماگر‌های بازار سهام بودیم و بازار سهام در روز‌های بعد از آن به روند نوسانی خود در آن مقطع ادامه داد، پس مشاهده می‌شود که بورس تهران به بروز این ریسک واکنش کوتاه مدتی داشته‌است.
بعد از ترور سردار سلیمانی در عراق در دی ۹۸، پیش‌بینی می‌شد که انعکاس عمیق این خبر در معاملات هفته بعدی پس از وقوع این ماجرا نمایان شود. همین سناریو نیز رنگ واقعی به خود گرفت و در اولین روز معاملاتی پس از ظهور این ریسک سیاسی (۱۴ دی ۹۸)، شاخص‌کل بورس تهران افت ۴.۳۶ درصدی را ثبت کرد. نماگر هم‌وزن نیز در این روز افت ۳.۹۵ درصدی را ثبت کرد.
در اوایل اسفند۱۴۰۰ نیز به‌واسطه افزایش تنش‌ها در شرق‌اروپا و حمله روسیه به اوکراین، در بورس تهران عده‌ای از سرمایه‌گذاران ریسک گریز دست‌به‌ماشه را وادار به‌فروش سهام کرد. گرچه این جنگ ارتباط مستقیمی به ایران نداشت، اما در آن مقطع، خوش‌بینی‌ها به احیای برجام در بالاترین سطح خود قرار داشت و آغاز جنگ از سوی روسیه از سوی معامله‌گران بورس تهران، به‌عنوان مانعی برای به نتیجه نرسیدن مذاکرات یا آسیب به روند مذاکرات ایران با طرفین غربی تفسیر شد و برای چند روز بر صحنه معاملات بازار سهام سایه افکند، اما بازار سهام فقط دو روز به این ریسک اهمیت داد و بعد شاهد شروع یک روند صعودی کوتاه مدت در بورس تهران بودیم.
دلیل شکل‌گیری روند صعودی در آن مقطع در بورس نیز افزایش قیمت برخی از کامودیتی‌ها مانند نفت و اوره به‌واسطه جنگ روسیه و اوکراین بود که سبب شد سهام کامودیتی محور بورس تهران (همچون سهم‌های پتروشیمی و پالایشی) با استقبال مواجه شود، به‌گونه‌ای‌که شاخص‌کل بورس تهران که در زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین در کانال یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی قرار داشت، در بازه زمانی دو ماهه با رشد ۲۵ درصدی به کانال یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار واحدی رسید.
همان‌طور که مشاهده می‌شود در یک دهه‌اخیر در اغلب موارد بورس تهران به اتفاقات و ریسک‌های سیاسی در تعیین جهت خود وزن قابل‌توجهی داده‌است، اما این واکنش‌ها کوتاه مدت بوده‌اند و بازار بعد از فروکش کردن التهابات و هیجان معامله‌گران، رنگ و بوی منطقی تری به خود گرفته و به مسیر خود ادامه داده‌است.
بعد از ماجرای حمله داعش به مجلس، بازار سهام به رفتار نوسانی خود در آن مقطع ادامه داد. بعد از شهادت سردار سلیمانی نیز بازار بعد از بازگشت به مدار منطقی، در بازه زمانی کوتاه مدت سطوح ازدست رفته را پس گرفت و بعد از آن صعود بزرگ سال ۹۹ را در ادامه مسیر معاملاتی خود تجربه کرد.
در تنش‌های واقع شده در شرق‌اروپا نیز بازار بعد از فروکش کردن هیجانات به واسطه فرصت‌هایی که در برخی صنایع در اثر این جنگ ظهور پیدا کرده‌بود، در برخی سهم‌ها نهایت استفاده را برد. نهایتا در ماجرای درگیری مرز‌های شرقی در سال‌گذشته نیز بازار پس از تحمل فشار فروش، مجددا به روند قبلی خود بازگشت، بنابراین پیش‌بینی می‌شود که بازار پس از تلطیف فضای روانی منفی شکل‌گرفته، مجددا به روند قبلی خود بازگردد.
