افزایش رفاه اقتصادی اغلب به عنوان هدف اصلی سیاستمداران و اقتصاددانان ذکر می‌شود. یک معیار بررسی رفاه بررسی سهم درآمدی است که به طور متوسط به هر فرد در کشور می‌رسد. این درآمد حاصل از ارزش افزوده‌ای است که در اقتصاد خلق می‌شود که به آن تولید ناخالص داخلی می‌گویند.
به گزارش اکوایران، ارزش تولید ناخالص داخلی به ریال گزارش می‌شود، اما می‌توان با تبدیل آن به دلار به عنوان یک ارز بین‌المللی معیار فهم دقیق‌تری از تغییرات درآمد سرانه داشت.
در این گزارش درآمد سرانه هر ایرانی بر حسب دلار در نیمه نخست سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲ بررسی شده است. نکته مهم این بررسی افت ۲۰.۱ درصد درآمد هر ایرانی بر حسب دلار در نیمه نخست امسال نسبت به سال قبل است. همچنین بررسی درآمد سرانه سالانه تا پایان سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ هر ایرانی به طور متوسط ۲ هزار دلار کمتر از سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ درآمد بر حسب دلار داشته است که حاکی از افت رفاهی شدید در این مدت است.
در هر کشور سالانه مقداری کالا و خدمات تولید می‌شود که منجر به خلق درآمد برای کشور می‌شود؛ بنابراین مجموع ارزش تولیدات صورت گرفته در کشور در یک دوره زمانی که تولید ناخالص داخلی یا GDP نامیده می‌شود برابر است با درآمد ملی کشور. اگر این درآمد کل به تعداد جمعیت تقسیم شود نشان می‌دهد که در یک دوره زمانی چه مقدار درآمد نصیب هر فرد در جامعه شده یا به عبارتی درآمد سرانه مردم کشور چه مقدار بوده است.
بررسی درآمد سرانه معیاری برای ارزیابی رفاه و کیفیت زندگی در جامعه است. در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۲ درآمد سرانه هر ایرانی برابر با ۱۷ میلیون و ۴۹۳ هزار تومان بوده است. این درآمد از تولید ناخالص داخلی به قیمت جاری به دست آمده و اثر تورم در آن تعدیل نشده است.
اما محاسبه درآمد سرانه بر حسب دلار شاید از جهاتی مفیدتر باشد، زیرا دلار یک ارز بین‌المللی و معیار است و نوسانات آن بر اقتصاد ایران نیز اثر عمیقی دارد. در این گزارش از میانگین قیمت دلار در بازه‌های زمانی شش ماهه و یک ساله استفاده شده و ارزش اسمی تولید ناخالص داخلی به ارزش دلاری تبدیل شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد درآمد سرانه ایرانیان در نیمه نخست سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲ در سال ۱۳۹۶ با ۲ هزار و ۷۶۰ دلار بیشترین مقدار خود را در این ۱۱ سال داشته است.
درآمد سرانه ایرانیان در نیمه نخست ۱۱ سال اخیر را در سه بازه می‌توان تفکیک کرد.
بین سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶، اقتصاد ایران به دنبال توافق برجام، گشایش‌های بین‌المللی را تجربه کرد و متغیر‌های اقتصاد کلان از جمله نرخ دلار در این سال‌ها ثبات نسبی را تجربه کردند؛ بنابراین درآمد سرانه نیز از ۲ هزار و ۲۹۲ دلار در نیمه نخست سال ۱۳۹۲ به ۲ هزار و ۷۶۰ دلار در نیمه نخست سال ۱۳۹۶ رسید.
اما با بازگشت تحریم‌ها در سال ۱۳۹۷ شوک شدیدی به اقتصاد کشور وارد شد و قیمت ارز جهش زیادی را تجربه کرد. جهش قیمت ارز به معنای کاهش ارزش ارز ملی کشور و گرانی کالا‌ها و خدمات است که افت رفاه جامعه را در پی دارد. این موضوع را می‌توان به خوبی در ارقام درآمد سرانه مشاهده کرد. به طوری که در نیمه نخست سال ۱۳۹۷ درآمد متوسط هر ایرانی با ۳۶.۳ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل به یک هزار و ۷۵۸ دلار رسید. این افت در نیمه نخست دو سال بعد نیز ادامه داشت به طوری که درآمد سرانه در نیمه نخست سال ۱۳۹۸ با ۷.۷ درصد کاهش به یک هزار و ۶۲۲ دلار رسید و در نیمه نخست سال ۱۳۹۹ با ۱۹ درصد کاهش برابر با یک هزار و ۳۱۳ دلار شد. این یعنی رفاه ایرانیان در این سال‌ها تحت تاثیر افت تولید حقیقی در اقتصاد در کنار کاهش ارزش تولیدات دچار افت محسوسی شد.
اما در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ درآمد سرانه مجددا افزایش یافت. به طوری که در نیمه نخست ۱۴۰۰ با ۴۶.۱ درصد رشد به یک هزار و ۹۱۹ دلار و در سال ۱۴۰۱ با ۳۵.۸ درصد به ۲ هزار و ۶۰۶ دلار رسید. این افزایش هم ناشی از رشد تولیدات حقیقی بود و هم بازگشت نسبی ثبات به نرخ ارز.
اما داده‌ها نشان می‌دهد در نیمه نخست سال ۱۴۰۲ درآمد سرانه کاهش ۲۰.۱ درصدی را تجربه کرده و به ۲ هزار و ۸۲ دلار رسیده است. این افت می‌تواند تا حدی روشن کند چرا با وجود نرخ رشد اقتصادی ۷.۱ درصدی که یکی از بالاترین نرخ‌های رشد در سال‌های اخیر است، تغییر وضعیتی در کیفیت و رفاه زندگی حس نمی‌شود.
در انتها با توجه به اینکه درآمد سرانه در طی یک سال تصویر دقیق‌تری به دست می‌دهد، ارقام این درآمد در یک دهه اخیر یعنی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۱ بررسی می‌شود.
میانگین درآمد سرانه سالانه نیز در روندی مشابه با درآمد شش ماهه در فاصله سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های پس از آن سطح بالاتری داشته است. در این سال‌ها متوسط درآمد هر ایرانی برابر با ۵ هزار دلار بوده و سال ۱۳۹۶ با ۵ هزار و ۵۰۰ دلار رکورددار بیشترین درآمد در این پنج سال بوده است.
اما میانگین درآمد سرانه در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ به ۳ هزار دلار افت کرد. کاهش ۲ هزار دلاری متوسط درآمد سرانه می‌تواند روشن کند که سطح رفاهی زندگی مردم در این مدت تا چه حد رو به وخامت گذاشته است.
اما سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ با بازگشت نسبی ثبات به اقتصاد درآمد سرانه نیز رشد کرد و به ۴ هزار و ۲۰۰ دلار در سال ۱۴۰۰ و ۴ هزار و ۹۰۰ دلار در سال ۱۴۰۱ رسید. اگرچه همچنان با سال‌های پیش از ۱۳۹۷ فاصله دارد.
