دانشگاه‌های سعودی برای ارتقای جایگاه علمی بین‌المللی چه می‌کنند؟

فرارو- یک اکولوژیست (بوم شناس) و متخصص بیابان زایی که به شدت از سیستم علمی اسپانیا انتقاد می‌کند اخیرا کمک هزینه‌ای ۲.۷ میلیون دلاری اروپا را دریافت کرده است. براساس گزارشی که مورد تایید قرار گرفته "فرناندو مائستره" اکولوژیست یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان جهان به زودی اسپانیا را به مقصد دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله در نزدیکی جده در عربستان سعودی ترک خواهد کرد.

به گزارش فرارو به نقل از ال پائیس، مائستره در حال حاضر استادی برجسته در دانشگاه آلیکانته در اسپانیا است و در مورد مطالعه بیابان زایی به عنوان یک مرجع بین المللی قلمداد می‌شود و به تازگی کمک هزینه ۲.۷ میلیون دلاری اروپایی را دریافت کرده است. مائستره که در ساکس در استان آلیکانته اسپانیا متولد شده از دانشگاه خود به خاطر تمام حمایت‌هایی که از او به عمل آورده قدردانی کرده، اما سیستم علمی اسپانیا را یکی از دلایل  تصمیم خود برای ترک کشورش ذکر کرده است. او می‌گوید: "دیگر نمی‌توانم با بوروکراسی، مشکلات روزمره، کمبود کارکنان ثابت، نیاز دائمی به جستجوی بودجه و کاغذ بازی‌های پوچ کار کنم". این محقق درخواست مرخصی پنج ساله از دانشگاه آلیکانته کرده تا به همراه اعضای خانواده اش به عربستان سعودی نقل مکان کند.

عربستان سعودی دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله را در سال ۲۰۰۹ با بودجه اولیه حدود ۲۲ میلیارد دلار تاسیس کرد. منابع مالی تخصیص یافته برای آن بسیار زیاد است. مائستره در جزئیات حقوق دریافتی خود اطلاعاتی را به اشتراک نگذاشته، اما می‌گوید فضای آکادمیک در عربستان سعودی "بسیار رقابتی" می‌باشد. او محاسبه کرده که در عربستان سعودی ۱۵ برابر بیش از بودجه استاندارد اسپانیا برای تحقیقات بودجه در اختیارش قرار داده خواهد شد.

مائستره در آلیکانته ۲۰ همکار در تیم کاری اش داشت، اما او تنها فردی بود که از قرارداد ثابت برخوردار شد. مائستره توضیح می‌دهد که یک پژوهشگر جوان با مدرک دکتری در اسپانیا می‌تواند ماهانه ۱۶۰۰ دلار درآمد داشته باشد در حالی که این میزان در عربستان سعودی ۵۴۰۰ دلار و معاف از مالیات به علاوه برخورداری سالانه از یک بلیت هواپیما و یک خانه رایگان در محوطه دانشگاه است. چهار نفر از تیم تحقیقاتی مائستره در آلیکانته همراه با او به عربستان سعودی خواهند رفت.

او می‌گوید: "من یک اکوژیست بیابانی هستم از نظر این که واقعا بتوانیم مناطق بیابانی و فوق خشک را مطالعه کنیم این یک فرصت منحصربفرد برایم خواهد بود. این چیزی شبیه سفر در زمان است. اگر بخواهم به زبان ساده بگویم مانند این است که می‌خواهم ببینم اسپانیا در ۵۰ سال آینده چگونه خواهد بود. در عربستان سعودی آنان در حال حاضر با چالش‌های بسیار مشابهی مواجه هستند که ما در آینده  در اسپانیا باید با آن روبرو شویم".

آن دانشگاه عربستان سعودی که عموما با حروف اول آن یعنی KAUST مخفف King Abdullah University of Science and Technology شناخته می‌شود دانشمندان معتبری را از سراسر جهان استخدام کرده است. در میان متخصصان برجسته اسپانیایی که آن دانشگاه استخدام کرده می‌توان به "خورخه گاسکون" شیمیدان اشاره کرد که اکنون ریاست مرکز کاتالیز دانشگاه ملک عبدالله را برعهده دارد.

هم چنین، "ماریو لانزا" که متخصص ریزتراشه است و "اریکا آلوارز" مهندس فنی صنعتی که در یک آزمایشگاه نانومتریال (مواد نانو) کار می‌کند نیز از دیگر افرادی هستند که توسط سعودی‌ها در آن دانشگاه به خدمت گرفته شده اند. علیرغم انتقادات مطرح شده از سوی گروه‌های بنیادگرا در عربستان سعودی دانشگاه ملک عبدالله اولین پردیس تحصیلی مختلط از نظر جنسیتی در آن کشور است. در فضای ان پردیس دانشگاهی خانه‌های اساتید، فروشگاه ها، زمین‌های ورزشی، مدارس به زبان انگلیسی برای کودکان و حتی ساحل اختصاصی نیز وجود دارند. زنان می‌توانند در آن پردیس لباس آستین کوتاه بپوشند.

محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی رئیس هیئت امنای دانشگاه ملک عبدالله پنح ماه پیش استراتژی تازه‌ای برای دانشگاه تعیین کرد که شامل اولویت دادن به "تبدیل تحقیقات به نوآوری با سود اقتصادی" است. محمد بن سلمان که از سوی امریکا متهم به نقش داشتن در قتل "جمال خاشقجی" روزنامه نگار شده اعلام کرده که هدف از تعیین استراتژی تازه آن است که "دانشگاه به چراغی از دانش و منبع الهام و نوآوری برای بهبود پادشاهی سعودی و جهان تبدیل شود".

"کارلوس دوارته" اقیانوس شناس که برنده جایزه ملی تحقیقات اسپانیا نیز شد یکی از اولین کسانی بود که پیشنهاد آن دانشگاه سعودی را پذیرفت. دوارته روز دوشنبه سالگرد ورودش به عربستان سعودی را جشن گرفت و تصویری از خود با لباس سنتی و تفنگ در دست در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشت. او نوشت:"به مدت یک دهه سرزمین پادشاهی عربستان سعودی مرا در سخاوت و زیبایی خود غرق کرده بنابراین در سپیده دم دهمین سال زندگی خود تصمیم گرفتم در نام آن غرق شوم. من خوشحالم که مرا با عنوان "خالد اندلسی" خطاب می‌کنید".

سعودی هدف خود را این گونه تعیین کرده که تا سال ۲۰۳۰ میلادی دست کم  پنج دانشگاه خود را در بین ۲۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار دهد. یکی از راه‌های ارتقاء رتبه بندی دانشگاه‌ها و موسسات علمی بین المللی آن است که پژوهشگرانی را در فهرست معتبر دانشمندان پراستناد قرار دهد دانشمندانی که بیش‌ترین استناد به مقالات و کتب آنان صورت می‌گیرد.

این رتبه بندی هر ساله توسط شرکت تحلیلی چند ملیتی Clarivate صورت می‌گیرد. برخی از موسسات عربی از تاکتیک محتاطانه پرداخت به دانشمندان خارجی تا سقف ۷۵۰۰۰ دلار در هر سال برای دروغ گفتن به پایگاه داده و اعلام دروغین محل کار اصلی شان به عنوان دانشگاه سعودی استفاده کرده اند. همان گونه که "ال پائیس" در ماه آوریل فاش ساخت یک نفر از هر ده کارشناس اسپانیایی پراستناد یعنی ۱۱ نفر از مجموع ۱۱۲ نفر در این فریب شرکت کرده اند.

"فرناندو مائستره" یکی از محققانی بود که از مشارکت در این نوع کلاهبرداری خودداری ورزید و به صورت علنی آن را محکوم کرد. از جمله دانشگاه‌هایی در عربستان سعودی که این حربه را به کار برده اند می‌توان به دانشگاه ملک عبدالعزیز، ملک سعود و طائف اشاره کرد. با این وجود، استراتژی دانشگاه ملک عبدالله متفاوت بوده است: دانشمندان درجه یک را استخدام می‌کند و به آنان منابع فراوان، آزمایشگاه‌های پیشتاز و دستمزدی ارائه می‌دهد که در کشور‌های دیگر غیرقابل تصور است.

"مائستره" در ماه‌های اخیر چندین بار از دانشگاه ملک  عبدالله بازدید بعمل آورده است. او می‌گوید:"آنان یک دانشگاه را از هیچ و در عین حال به شکل و شبیه بهترین دانشگاه‌های جهان ساخته اند. آنان هیئت علمی‌ای در سطح جهانی دارند. تحقیقاتی که آنان در آنجا انجام می‌دهند چشمگیر است. آنان بهترین افراد را با منابع فراوان و بدون هیچ گونه مشکلات بوروکراتیکی که ما در اسپانیا به صورت روزانه با آن سرکار داریم  به خدمت گرفته اند. این سیستمی می‌باشد که برای افراد ساخته شده تا با آزادی انجام پژوهش بهترین کار خود را ارائه دهند".