دلایل تیرگی روابط ایروان و مسکو؛ چرا پاشینیان روسیه را کنار گذاشت؟

بی ثباتی داخلی روسیه می‌تواند فرصتی مغتنم برای ایروان باشد تا تحولی بنیادین در سیاست خارجی خود ایجاد کند و با رویگردانی از روسیه به متحد غرب تبدیل شود.

به گزارش خبرآنلاین، نخست‌وزیر ارمنستان روز جمعه در مصاحبه با رادیو عمومی ارمنستان گفت که ایروان دیگر به روسیه به عنوان شریک اصلی دفاعی و نظامی تکیه نداشته و باید به ایجاد روابط نزدیک‌تر با آمریکا و فرانسه بیندیشد.

نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان در پاسخ به سوالی درباره اصلاحات نیرو‌های مسلح گفت: «ما باید درک کنیم که واقعاً با چه کسی می‌توانیم روابط نظامی، فنی و دفاعی خود را حفظ کنیم. قبلاً این مشکل ساده بود، زیرا چنین سؤالی وجود نداشت. قبلاً ۹۵ تا ۹۷ درصد روابط دفاعی ما با فدراسیون روسیه بود. اکنون این روند نمی‌تواند به دلایل عینی و ذهنی ادامه داشته باشد». وی افزود: «ارمنستان باید به این فکر کند که چه روابط امنیتی با آمریکا، فرانسه، هند و گرجستان ایجاد کند».

روابط بین روسیه و ارمنستان، در ماه‌های اخیر تیره شده است و پاشینیان مسکو را به عدم حمایت از کشورش در درگیری با آذربایجان بر سر منطقه قره باغ کوهستانی متهم کرده است. نیرو‌های باکو در ماه سپتامبر قره باغ که در سطح بین المللی بخشی از آذربایجان تلقی می‌شود را تصرف کردند، که باعث شد بیش از ۱۰۰۰۰۰ ارمنی در حالی که نیرو‌های حافظ صلح روسی عمدتاً در کنار آن‌ها ایستاده بودند، ارمنستان را ترک کنند.

فاصله گرفتن از روسیه

برای قرن ها، ارمنی‌ها روابط تنگاتنگی با روسیه داشتند. اما این روابط طی یک سال و نیم گذشته دچار تنش شده است. پاشینیان پس از اینکه بعد از حمله آذربایجان به قره باغ هیچ واکنش و حمایتی از جانب روسیه ندید بار‌ها علیه روسیه موضعگیری کرده است. وی در اظهارنظری به وال استریت ژورنال گفت که روسیه به عنوان یک متحد به تعهدات خود عمل نکرده است و او هیچ فایده‌ای در ادامه حضور پایگاه‌های نظامی روسیه در این کشور نمی‌بیند. رئیس جمهور ارمنستان همچنین در مصاحبه‌ای با کانال تلویزیونی CNN Prima News در ۳۱ مه گفت که ارمنستان متحد روسیه در جنگ علیه اوکراین نیست. همچنین او در اگوست سال ۲۰۲۳ در پارلمان اروپا گفت: «ارمنستان آماده است تا به اتحادیه اروپا نزدیک‌تر شود، تا آنجا که اتحادیه اروپا ممکن است».

دولت ارمنستان در جهت فاصله گرفتن از روسیه دست به اقداماتی عملی هم زده است. پاشینیان دعوت الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس، برای شرکت در نشست نشست CSTO در۱۴ نوامبر در شهر مینسک را رد کرد. آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت ارمنستان، گفت که حضور ارمنستان در سازمان پیمان امنیت جمعی، که در واقع توسط روسیه رهبری می‌شود، مشکلات خاصی برای ارمنستان ایجاد می‌کند. CSTO یک اتحاد نظامی است که شامل بلاروس، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان است.

همچنین ایروان در ۲۳ اکتبر سال گذشته میلادی قراردادی نظامی با فرانسه امضا کرد که شامل خرید سه سامانه رادار ضد هوائی GM ۲۰۰ و تحویل سامانه‌های دفاع هوائی کوتاه برد میسترال بود. علاوه بر این ارمنستان در ماه سپتامبر گذشته مانور نظامی مشترکی با ایالات متحده برگزار کرد.

ارمنستان به دنبال چیست؟

اینطور به نظر می‌رسد که ارمنستان در حال حاضر در تلاش است تا سیاست خارجی خود را تنوع ببخشد. در حالی که پاشینیان قلباً دوست دارد ارمنستان را به سمت اروپا هدایت کند، در عین حال او واقعیت‌های روی زمین را درک می‌کند. هیچ مکانیسم آسانی برای خروج ارمنستان از CSTO وجود ندارد و همچنین مشخص نیست که اگر ایروان به طور یکجانبه اجازه حضور نظامیان روس در ارمنستان را لغو کند، پاسخ کرملین چه خواهد بود. ارمنستان در حال حاضر میزبان حدود ۱۰۰۰۰ سرباز روس است که ۵۰۰۰ نفر از آن‌ها در پایگاه نظامی ۱۰۲ روسیه در شهر گیومری و سایرین در ایروان در فرودگاه بین المللی زوارتنوتس مستقر هستند. بنابر این دولت ارمنستان فعلا علی رغم میل باطنی خود سعی دارد تا رابطه‌ای متوازن با روسیه و غرب داشته باشد و رویگردانی از روسیه را به فرصتی دیگر محول کرده است. بهترین شانس ارمنستان برای حرکت به سمت غرب در صورتی است که روسیه از اوکراین شکست بخورد. همانطور که تاریخ روسیه در اواسط قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم نشان داده است، رهبران روسیه به طور سنتی از آشفتگی داخلی ناشی از شکست‌های نظامی جان سالم به در نبرده اند. بی ثباتی داخلی روسیه می‌تواند فرصتی مغتنم برای ایروان باشد تا تحولی بنیادین در سیاست خارجی خود ایجاد کند و با رویگردانی از روسیه به متحد غرب تبدیل شود.