منطقه بر روی «لبه چاقو»/ درگیری بزرگ حزب الله و اسرائیل نزدیک است؟

فارن پالیسی در مطلبی به قلم رابی گرامر نوشت: دولت بایدن با هدف تلاش برای دستیابی به یک توافق دیپلماتیک بزرگ در خاورمیانه حتی در حین جنگ، یک فرستاده با تجربه را به منطقه اعزام کرده است. در پی افزایش شدت بحران‌های ناشی از جنگ اسرائیل و حماس، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا به منطقه سفر کرد که در این ماموریت دیپلماتیک، آموس هوخشتاین، یکی از مشاورین ارشد رئیس جمهور وی را همراهی می‌کرد.

به گزارش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: هوخشتاین وظیفه کاهش تنش بین اسرائیل و حزب الله لبنان را بر عهده دارد تا بتواند از گشایش جبهه جدیدی در جنگ که می‌تواند بسیار مرگبارتر از جبهه کنونی علیه حماس باشد، جلوگیری کند.

هوخشتاین این هفته با مقامات ارشد اسرائیلی دیدار کرد و روز پنجشنبه به بیروت رفت تا به گفتگو در مورد چگونگی جلوگیری از آغاز جنگ اسرائیل و حزب الله ادامه دهد. حزب‌الله تحت حمایت ایران، دارای مجموعه عظیمی از ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار موشک و راکت است که به سمت اسرائیل نشانه رفته اند.

دولت لبنان نشان داده است که می‌خواهد گفتگو‌ها را برای اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ شورای امنیت سازمان ملل که به جنگ مرگبار ۲۰۰۶ اسرائیل و لبنان پایان داد و خواستار خروج همه نیرو‌های مسلح غیر از ارتش لبنان و نیرو‌های حافظ صلح سازمان ملل از منطقه مرزی بین لبان و اسرائیل و رودخانه لیطانی شد، را از سر بگیرد. اگرچه در آن زمان جنگ پایان یافت، اما قطعنامه هرگز به طور کامل اجرا نشد.

حزب الله همانند اسرائیل، حضور نظامی قابل توجهی در منطقه دارد. در جنگ سال ۲۰۰۶ حدود ۱۱۰۰ نفر کشته و نزدیک به یک میلیون نفر آواره شدند. شروع مجدد چنین جنگی امروز می‌تواند حتی خونبار‌تر باشد.

روز چهارشنبه، هرزی حلوی، رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل، در جمع سربازان گفت که عملکرد آن‌ها در نبرد‌های اخیر در غزه او را متقاعد کرده است که در جنگ احتمالی با لبنان نیز موفق خواهند بود. بر اساس بیانیه ارتش اسرائیل، او گفت: «ما در غزه جنگیده ایم، بنابراین اگر مجبور باشیم در لبنان [نیز بجنگیم]، می‌دانیم چگونه این کار را انجام دهیم.

پس از آنچه در غزه انجام دادید، روستایی در لبنان نیست که نتوانید وارد آن شوید و ویرانش کنید». نیرو‌های اسرائیلی از زمان آغاز جنگ با حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، بیش از ۲۳۰۰۰ فلسطینی را در غزه کشته اند و مقامات ارشد سازمان ملل هشدار می‌دهند که غزه در آستانه قحطی قرار دارد.

هر دو طرف موافق هستند که چیزی باید در مرز اسرائیل و لبنان تغییر کند، اما هیچ یک از طرفین نمی‌دانند چگونه باید انجام شود. در تمام این مدت، مقامات و کارشناسان نگرانند که احتمال آغاز یک جنگ تمام عیار بین اسرائیل و حزب الله هر روز افزایش می‌یابد، زیرا درگیری‌های مرزی، احتمال اشتباهات محاسباتی یا اقدامات اشتباه را افزایش می‌دهد که می‌تواند به یک جنگ تبدیل شود.

عبدالله بو حبیب، وزیر خارجه لبنان، در دیدار این هفته با جوانا ورونکا، هماهنگ‌کننده ویژه سازمان ملل برای لبنان، خواستار رفع تنش‌های بین اسرائیل و حزب الله از طریق اجرای کامل قطعنامه ۱۷۰۱ شد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در ۴ ژانویه با هوخشتاین دیدار کرد و به صراحت اعلام کرد که اسرائیل متعهد به ایجاد یک تغییر اساسی در مرز‌های خود با لبنان است.

با این حال، کارشناسان و مقامات اذعان می‌کنند که امید به هرگونه پیشرفت دیپلماتیک در مذاکرات مرزی اسرائیل و لبنان بسیار اندک است. جنگ اسرائیل علیه غزه که پس از حمله ۷ اکتبر حماس آغاز شده، غزه را به یکی از مرگبارترین مناطق جنگی جهان تبدیل کرده و یکی از بزرگترین بحران‌های بشری را به وجود آورده است.

علاوه بر این، به واسطه حمله سایر گروه‌های نیابتی ایران به تأسیسات نظامی امریکا در عراق و سوریه و حمله حوثی‌های یمن به مسیر‌های استراتژیک تجارت دریایی در دریای سرخ، این درگیری به فراتر از مرز‌های اسرائیل و فلسطین نیز گسترش یافته است.

اسرائیل و حزب الله، ماه‌ها طی درگیری‌های مرزی محدودی به یکدیگر حمله کرده‌اند و اسرائیل یک فرمانده ارشد حزب الله در جنوب لبنان و یکی از اعضای ارشد حماس در نزدیکی بیروت را در روز‌های اخیر ترور کرده است.

حزب الله و حامیان آن در ایران، در حال حاضر از وضعیت موجود (کشاندن بخشی از نیرو‌های اسرائیلی در نزدیکی مرز لبنان و درگیر کردن آن‌ها به نحوی که نتوانند به جنگ با حماس بروند) راضی به نظر می‌رسند، اما این وضعیت با یک اشتباه محاسباتی یا زد و خورد خارج از کنترل، ممکن است تغییر کند.

فراس مقصد، کارشناس موسسه خاورمیانه گفت: «آنچه ما در اینجا داریم مسابقه با زمان است. شما از یک سو این تلاش دیپلماتیک را دارید که در راس آن امریکا و هوخشتاین قرار دارد و از سوی دیگر طبل جنگ را دارید».

کارشناسان می‌گویند اگر کسی بتواند هم اسرائیل و هم لبنان را به میز مذاکره بیاورد، آن شخص، هوخشتاین است. هوخشتاین که اکنون در کاخ سفید است، در زمانی که در وزارت امور خارجه به عنوان فرستاده ارشد برای مسائل انرژی و زیرساخت فعالیت می‌کرد، پیروزی قابل توجهی برای دولت به دست آورد و بعد از آن در بسیاری از مسائل سخت سیاست خارجی به کمک رئیس جمهور آمده است.

در سال ۲۰۲۲، هوخشتاین میانجی‌گری بین اسرائیل و لبنان برای حل و فصل اختلافات طولانی مدت مرز دریایی را به عهده داشت. فراس مقصد می‌گوید، او هم در لبنان و هم در اسرائیل موفقیت‌هایی داشته و هر دو طرف به او اعتماد دارند.

متحدان غربی ایالات متحده، به طور ویژه فرانسه که سابقا به عنوان قدرت استعماری در لبنان حضور داشته، از تلاش‌های دیپلماتیک واشنگتن پشتیبانی می‌کنند. اواخر سال گذشته، پاریس تعدادی از مقامات ارشد از جمله کاترین کولونا، وزیر خارجه و ژان ایو لودریان، فرستاده ویژه فرانسه در امور لبنان را به منظور کاهش تنش‌ها بین اسرائیل و حزب الله و زمینه سازی برای مذاکرات دیپلماتیک، به لبنان اعزام کرد. اما مقامات بیروت و اسرائیل بر این باورند که تنها ایالات متحده دارای نفوذ و اهرم فشار در هر دو طرف برای دستیابی به هرگونه توافق پایدار است.

بسیاری از کارشناسان تردید دارند که هوخشتاین بتواند یک کودتای دیپلماتیک کامل انجام دهد و هر دو طرف را وادار به اجرای کامل قطعنامه ۱۷۰۱ کند، اما آن‌ها می‌گویند این شانس وجود دارد که او حداقل بتواند حرکتی را آغاز کند.

فراس مقصد می‌گوید یک نکته مثبت به سود هوخشتاین وجود دارد و آن اینکه شروع گفتگو‌های دیپلماتیک و جلوگیری از یک جنگ بزرگ به نفع هر دو طرف است. وی افزود: «هزینه چنین جنگی برای هر دو طرف آنقدر زیاد و ویرانگر خواهد بود که نمی‌دانم چگونه ممکن است اسرائیل تصور کند به نفعش است که وارد یک جنگ ویرانگر علیه حزب الله شود، به ویژه زمانی که جنگ غزه هنوز در جریان است و حزب الله هم به مراتب قدرتمندتر از حماس است. علاوه بر این دولت امریکا نیز تمام فشار خود را روی نتانیاهو گذاشته تا جبهه دومی را نگشاید».

مورد دیگر این است که ظاهرا حزب الله می‌تواند گفتگو‌ها را بپذیرد. حسن نصرالله، رهبر حزب الله، سخنان دیپلماتیک جالبی مطرح کرده که می‌تواند راه را برای دیپلماسی هموار کند. او در سخنرانی روز جمعه خود متعهد شد که انتقام ترور صالح العاروری، فرمانده ارشد حماس را که در حمله اسرائیل در نزدیکی بیروت کشته شد، بگیرد، اما او همچنین گفت: «فرصتی تاریخی برای آزادسازی کامل تمام مناطق ما و ایجاد معادله‌ای که از نقض حاکمیت ما توسط دشمن جلوگیری کند، وجود دارد». این حرف او به عنوان اشاره‌ای به مذاکرات مرزی بین لبنان و اسرائیل تعبیر شد. با این حال، نصرالله افزود که چنین گفتگو‌هایی تنها پس از پایان جنگ در غزه انجام خواهد شد.

لبنان احتمالا برای شروع این مذاکرات به چیزی برای سرپوش نهادن بر زشتی آن نیاز دارد. یکی از این سرپوش‌های احتمالی این است که اسرائیل اعلام کند به گفتگو در مورد ۱۳ نقطه مورد مناقشه در امتداد مرز زمینی اسرائیل و لبنان که هنوز حل نشده است، تمایل دارد.

راه‌های احتمالی دیگری برای پیشبرد مذاکرات وجود دارد، مانند اینکه هر دو طرف توافق کنند که حملات فرامرزی خود را متوقف کنند یا حزب‌الله را متقاعد کنند که با عقب نشینی حداقل بخشی از نیروهایش از مرز اسرائیل (به‌ویژه نیرو‌های یگان نخبه رضوان) موافقت کند.

اما کارشناسان می‌گویند صرف نظر از اینکه دولت‌های اسرائیل و لبنان چقدر در مذاکرات آتی با هم هماهنگ باشند، این ایران است که رای تعیین کننده در حرکت‌های بعدی حزب الله را دارد، نه دولت لبنان.

جاناتان پانیکوف، یکی از مقامات ارشد سابق اطلاعاتی ایالات متحده که اکنون در اندیشکده شورای آتلانتیک مشغول به کار است، گفت: «قطعا یک پنجره فرصت برای دیپلماسی وجود دارد. من با توجه به نقش ایران، در مورد میزان نفوذی که دولت لبنان در اینجا دارد، تردید دارم. این موضوع بسیار چالش برانگیزتر از مذاکرات هوخشتاین در مورد اختلاف مرز دریایی [اسرائیل-لبنان]است».

در اسرائیل نیز دولت ائتلافی نتانیاهو که متشکل از سیاستمداران راست افراطی است، ممکن است به او جایی برای مانور در مذاکرات با لبنان ندهد.

مقامات و کارشناسان در منطقه به دقت تعدادی از عوامل اولیه را زیر نظر دارند تا ببینند آیا این تلاش‌های دیپلماتیک می‌تواند به جایی برسد یا خیر. اولین مورد این است که ببینیم هوخشتاین در جلسات خود در بیروت پس از گفتگو‌های فشرده با مقامات اسرائیلی چه می‌گوید.

مورد دوم این است که ببینیم در هفته‌های آینده مقامات ارشد لبنانی که ارتباط نزدیکی با حزب الله دارند، به‌ویژه نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان که به عنوان یکی از تأثیرگذارترین مجاری ارتباطی با این گروه در بیروت تلقی می‌شود، چه می‌گویند. سوم این است که ببینیم آیا فعالیت‌های انتقامی حزب الله در قبال ترور فرماندهان خود و حماس توسط اسرائیل به طور چشمگیری اوضاع را تشدید می‌کند یا در حد حملات محدود پهپادی و سخنرانی‌های تند و آتشین باقی می‌ماند.

در حال حاضر، منطقه بر روی لبه چاقو قرار دارد. پانیکوف معتقد است: «از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس تا کنون، الان در خطرناک‌ترین زمان برای تبدیل درگیری به یک جنگ گسترده‌تر هستیم».