سرانجام روز‌هایی که بسیاری از فعالان سیاسی منتظر آن بودند از راه رسید و نتیجه بخشی از بررسی صلاحیت‌ها در هیات‌های نظارت و شورای نگهبان به صورت غیررسمی مشخص شد. پنجشنبه شب بود که طحان نظیف، سخنگوی شورای نگهبان از ارسال اسامی مرتبط با بررسی صلاحیت‌ها به وزارت کشور خبر داد و پس از آن آرام‌آرام برخی اسامی احراز شده و عدم احراز شده، منتشر شدند. مانند همیشه قبل از اینکه اسامی از طریق استانداری‌ها و فرمانداری‌ها به نامزد‌های کسب کرسی نمایندگی برسد، این رسانه‌های اصولگرا و دولتی بودند که لیست اسامی دراختیارشان قرار گرفت و آن‌ها اقدام به انتشار آن‌ها کردند.
به گزارش اعتماد، ساعاتی پس از مصاحبه سخنگوی شورای نگهبان، ابتدا خبرگزاری دولتی برنا از تایید صلاحیت چهره‌هایی، چون پزشکیان و نوبخت خبر داد و سپس اخبار دیگری درباره برخی احراز صلاحیت‌شدگان منتشر شد. قرار است نتیجه نهایی بررسی صلاحیت‌ها امروز شنبه (۱۶ دی) از طرف فرمانداری‌ها به داوطلبان انتخابات اعلام شود.
در این مرحله هرچند برخی اسامی عدم احراز شده مانند مسعود پزشکیان، علی مطهری، محمدباقر نوبخت، اسماعیل دوستی و رئوف قادری هم در لیست احراز صلاحیت‌شدگان قرار دارد، اما بررسی ماهوی کلیت موضوع بررسی صلاحیت‌ها مشخص می‌کند که همچنان محدودیت‌های فراوانی پیش روی گروه‌های اصلاح‌طلب و میانه‌رو برای بستن لیست انتخاباتی وجود دارد.
گفتنی است مسعود پزشکیان، نماینده تبریز در مجلس یازدهم در واکنش به انتشار خبر تایید صلاحیتش در برخی رسانه‌ها گفت: «بنده هم خبر تایید صلاحیتم را از طریق رسانه‌ها و برخی دوستان شنیدم و هنوز به شکل رسمی به من اعلام نشده است. البته با توجه به سخنان اخیر مقام معظم رهبری انتظار می‌رفت که در بررسی صلاحیت‌ها شاهد برخی بازنگری‌ها باشیم.»
این در حالی است که پس از تذکار‌های رهبر انقلاب در‌خصوص ضرورت افزایش زمینه‌های مشارکت در انتخابات، برخی تحلیلگران نسبت به گسترده ساختن دایره ارزیابی صلاحیت‌ها خوشبین شده بودند و تصور می‌کردند گشایشی در این خصوص حاصل خواهد شد. حتی آن دسته از نمایندگان اصولگرایی که در مجلس یازدهم از دولت سیزدهم انتقاداتی کرده بودند، فاقد صلاحیت شناخته شده و امکان حضور در انتخابات ۱۴۰۲ را از دست داده‌اند. براساس اعلام سخنگوی شورای نگهبان ۲۶ نفر از نمایندگان فعلی مجلس، احراز صلاحیت نشدند که اغلب آن‌ها ذیل نمایندگانی قرار دارند که از دولت و نظام تصمیم‌سازی‌های کشور انتقاد می‌کردند.
اسامی چهره‌هایی، چون جلال رشیدی کوچی، احمد علیرضابیگی و جلیل رحیمی جهان‌آبادی هم ذیل افراد فاقد صلاحیت قرار گرفت. حتی چهره‌های نزدیک به اصولگرایان میانه‌رو مانند علی لاریجانی نیز نتوانستند از سد بررسی صلاحیت‌ها عبور کرده و وارد دایره تبلیغات انتخاباتی شوند. محمد مهاجری، فعال اصولگرا با بیان اینکه تعداد قابل توجهی از چهره‌های شاخص و رای‌آور نزدیک به علی لاریجانی ردصلاحیت شده‌اند، نوشت: لابد برای رفع اتهام از خود عده کمی را هم تایید کرده‌اند.
این فعال سیاسی در ادامه نوشت: «با اطلاع می‌گویم تعداد قابل توجهی از چهره‌های شاخص و رای‌آور نزدیک به علی لاریجانی در سراسر کشور توسط هیات‌های نظارت شورای نگهبان ردصلاحیت شده‌اند. لابد برای رفع اتهام از خود عده کمی را هم تایید کرده‌اند. شورای نگهبان متشکریم.»
تسنیم با انتشار گزارشی در این زمینه نوشت: «صلاحیت احمد علیرضابیگی نماینده تبریز، سیدمجتبی محفوظی نماینده آبادان، احسان ارکانی نماینده نیشابور، شهباز حسن‌پور نماینده سیرجان، علی کریمی فیروزجایی نماینده بابل، رحمت‌الله فیروزی پوربادی نماینده نطنز، حسن محمدیاری نماینده رضوانشهر، احمد رسولی‌نژاد نماینده دماوند، الله‌وردی دهقانی نماینده ورزقان، سیدعلی موسوی نماینده ملکان، جلال محمودزاده نماینده مهاباد، عادل نجف‌زاده نماینده خوی و سیدکاظم موسوی نماینده اردبیل در مجلس یازدهم از سوی هیات‌های نظارت استانی رد شده است.» علاوه بر این براساس شنیده‌های خبرنگار تسنیم، از میان نمایندگان مجلس دهم، بهروز نعمتی، غلامرضا کاتب، عبدالرضا عزیزی و سلمان خدادادی ردصلاحیت شده‌اند.
محمودزاده که از سوی هیات نظارت ردصلاحیت شده به خبرآنلاین گفت: «بحث‌هایی که زمان اعتراضات داشتم، استیضاح وزیر کشور و مخالفت با وزیر پیشنهادی صمت منجر به ردصلاحیت بنده شد.»
علی باقری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز که نامش ذیل لیست ردصلاحیت‌شدگان قرار داده شده، در این زمینه نوشت: «بعد از چندین روز تبلیغات در لزوم رقابتی شدن انتخابات، بررسی اولیه نتایج عملکرد ۵۰ روزه هیات‌های نظارت نشان می‌دهد، به غیر از تایید انگشت‌شمار چهره‌های معروفی که لابد قرار است ادعای واهی رقابتی کردن کل انتخابات را اثبات کند، اتفاق معنی‌داری در این زمینه رخ نداده است.»، اما جدا از ردصلاحیت‌های گسترده گروه‌های اصلاح‌طلب و میانه‌رو، سکه بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان و هیات‌های نظارت روی دیگری هم داشت.
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد صلاحیت اغلب چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری و گروه‌هایی که از آن‌ها ذیل عنوان خالص‌سازان یاد می‌شود، برای حضور در انتخابات دوازدهم مجلس تایید شده است. علی نظری، فعال سیاسی و رسانه‌ای در واکنش به یک چنین روندی نوشت: «تمام کاندیدا‌های یک طیف تندرو با گفتمان افراطی برای انتخابات تایید صلاحیت شده و به راحتی مالک ۲۵۰ کرسی مجلس خواهد بود! حالا همه باید در انتخابات شرکت کنند تا مشارکت بالای مردم مشت بر دهان دشمنان نظام باشد. آیا مردم بیایند تا جناحی‌ترین انتخابات ۴۴ سال گذشته تبدیل به یک حماسه ملی شود؟»
جواد هروی، سخنگوی حزب اعتدال و توسعه هم با اشاره به اعلام نتایج صلاحیت‌ها توسط شورای نگهبان، از ردصلاحیت خود خبر داد و بیان کرد: علت ردصلاحیت را باید از حضرات پرسید؛ ما که پاسخگو بودیم. تا به الان علت ردصلاحیت من را اعلام نکردند و اعتراض نخواهم کرد. وی درباره عدم اعتراض خود به نتایج گفت: در این زمانه که همه چیز شفاف است، قضایا باید روشن باشد و من تمایلی به اعتراض ندارم. سخنگوی حزب اعتدال و توسعه درباره وضعیت کاندیدا‌های این حزب گفت: اجازه بدهید تا آخر شب ببینیم که وضعیت‌مان چگونه خواهد شد. تا به الان خیلی از دوستان و اعضای شورای مرکزی حزب ردصلاحیت شده‌اند.
از سوی دیگر، منصور حقیقت‌پور، فعال سیاسی اصولگرا با اشاره به ردصلاحیت برخی از چهره‌های منتقد دولت گفت: «ما هیچ ملاکی در قوانین نداریم که اگر تو منتقد دولت هستی، پس باید ردصلاحیت شوی. هر کسی که به خاطر انتقاد به دولت ردصلاحیت شده خلاف قانون است.» حقیقت‌پور در‌خصوص ردصلاحیت‌ها گفت: «شخصا تایید صلاحیت شدم، اما انتظار داشتیم پس از بیانات رهبر انقلاب گشایش‌های بیشتری صورت بگیرد. قسمت اعظم نمایندگان ادوار تایید صلاحیت نشدند مخصوصا افراد برجسته‌ای که مورد اعتماد مردم بودند.
مطالبه مقام معظم رهبری، انتخابات رقابتی و پرشور است. رقابتی بودن انتخابات به این معناست که افکار و اندیشه‌های مختلف خود را در جامعه و در صحنه انتخابات عرضه کنند. اگر رقابت فقط درون جریان حاکم باشد، تنور انتخابات داغ نمی‌شود. همان‌طور که رهبری تاکید کردند سایر افرادی که الان در حاشیه نشسته‌اند، صاحب نظر و تجربه هستند در کنار جوانان باشند، اما اسم آنان را در لیست تایید شده‌ها مشاهده نمی‌کنیم.»
او در پاسخ به این پرسش که رویکرد شورای نگهبان چقدر در افزایش مشارکت تاثیر دارد به خبرآنلاین گفت: «من می‌گویم از دل این ماجرا رقابت، انتخابات پرشور و مجلس حداکثری بیرون نمی‌آید. فرصت باقی است و شورای نگهبان باید یک تجدیدنظر کرده، اعتراضات آقایان را بررسی کرده و بپذیرد. اگر قرار باشد انتخابات داغ بوده و مشارکت بالای ۵۵ یا ۶۰ درصد برود، راه آن، این است افرادی که در چارچوب نظام هستند، رقابت کنند. با افرادی که نظام آنان را قبول نمی‌کند، کاری نداریم، اما افرادی که قانون اساسی و نظام را قبول دارند و فقط با ما اختلاف سلیقه دارند، باید حضور داشته باشند. شاید افرادی که در مسائل اقتصادی، فرهنگی و بین‌الملل و... با ما اختلاف سلیقه دارند، راست بگویند.
او ادامه داد: «آقای لاریجانی به دنبال این بودند که دوستان ادوار مشارکت بیشتری در ثبت‌نام برای انتخابات داشته باشند که تنور انتخابات داغ‌تر شده و منویات رهبری تحقق پیدا کند. من چهار نفر را نام می‌برم که آنان ردصلاحیت شدند در‌حالی که نیم میلیون رای برای جمهوری اسلامی ایران می‌توانستند بیاورند. وقتی کاندیدا‌های دارای رای رد می‌شوند، طرفداران آن‌ها لج کرده و پای صندوق نمی‌آیند.»
هادی طحان‌نظیف، عضو حقوقدان و سخنگوی شورای نگهبان روز پنجشنبه با حضور در یک برنامه تلویزیونی تلاش کرد تصویری از روند بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان ارائه کند، اما پیگیری اظهارات سخنگوی شورای نگهبان نشان می‌دهد که بیشتر توجه و تمرکز او بر اعداد و ارقام کمی است و کمتر شاهد آن هستیم که شورای نگهبان از منظر کیفی روند بررسی صلاحیت‌ها را مورد بررسی قرار بدهد. به عنوان نمونه هرچند طحان نظیف اشاره می‌کند که به ازای هر صندلی مجلس ۳۸ نامزد امکان رقابت دارند، اما هرگز اشاره نمی‌کند که هر کدام از گروه‌های سیاسی و طیف‌های اصلی چه سهمی از این تعداد صندلی را در اختیار دارند.
سخنگوی شورای نگهبان با اشاره به روند کلی بررسی صلاحیت‌ها می‌گوید: نتیجه بررسی صلاحیت‌های داوطلبان مجلس به وزارت کشور ارسال شد. بر اساس قانون سه روز فرصت اعتراض برای داوطلبان فراهم است و یک مرحله دیگر که توسط شورای نگهبان انجام می‌شود فرصت بررسی صلاحیت‌ها وجود دارد. طحان نظیف با اشاره به اینکه به طور متوسط به ازای هر کرسی انتخابات مجلس ۳۸ نفر می‌توانند رقابت کنند، گفت: یک میلیون و ۷۵۰ سند را در این مقطع بررسی قرار دادیم و بیش از ۲۱ هزار نفر واجد ثبت‌نام بودند که بیش از ۱۱ هزار نفر تایید صلاحیت شدند.
یعنی نسبت تایید صلاحیت‌ها بیش از ۵۲درصد بوده که این عدد دو برابر دوره گذشته از جهت تعداد است. به طور متوسط به ازای هر کرسی انتخابات مجلس ۳۸ نفر می‌توانند رقابت کنند. این رقم دو برابر تایید صلاحیت‌شده‌های دوره قبلی مجلس است. البته مرحله بررسی شورای نگهبان هنوز مانده است. سخنگوی شورای نگهبان با بیان اینکه بیش از ۵۲ درصد واجدین شرایط تایید صلاحیت شده‌اند، عنوان کرد: بیش از ۲۱ هزار پرونده از واجدین شرایط در هیات‌های نظارت مورد بررسی قرار گرفته که بیش از ۵۲ درصد واجدین شرایط تایید صلاحیت شدند.
طحان‌نظیف افزود: از ۲۷۵ نماینده فعلی مجلس که در انتخابات پیش رو ثبت‌نام کرده‌اند تنها ۲۶ نفر آن‌ها تایید صلاحیت نشدند که این تعداد به نسبت دوره گذشته کاهش پیدا کرده است. سخنگوی شورای نگهبان ادامه داد: در دوره قبل در این مرحله یعنی بررسی صلاحیت‌ها در هیات‌های نظارت استانی ۹۰ نفر ردصلاحیت شده بودند که البته پس از مرحله بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان این تعداد به ۷۳ نفر کاهش پیدا کرد. ۳۸درصد از متقاضیان با عدم تایید صلاحیت روبه‌رو شدند و تنها کمتر از ۲ هزار نفر صلاحیت‌شان احراز نشد که کمتر از ۱۰درصد داوطلبان است.
تایید صلاحیت‌های این دوره از اقشار مختلف مردم با تخصص‌های گوناگون هستند. در بین تاییدی‌ها، بیش از ۸۰۰ نفر استاد دانشگاه، بیش از ۱۵۰ نفر پزشک و کادر درمان، ۱۳۰۰ نفر فرهنگی، ۲۰۰ نفر از وکلا و قضات حضور دارند. بیش از ۴۰۰ نفر دهه هفتادی و ۳۷۰۰ نفر دهه شصتی هستند. بیش از سه برابر تعداد کرسی‌های مجلس از بانوان تایید صلاحیت شدند. وی با اشاره به زمان دقیق اعتراض داوطلبان ادامه داد: داوطلبان عدم تایید یا عدم احراز صلاحیت شده از تاریخ ۱۷ تا ۱۹ دی ماه فرصت دارند، شکایت خود را به شورای نگهبان اعلام کنند.
سخنگوی شورای نگهبان با اشاره به اینکه ۴ هزار نفر از داوطلبان برای شنیدن ابهامات دعوت شدند، گفت: بیش از ۴ هزار نفر از داوطلبان در تهران و هیات‌های نظارت استانی دعوت شدند تا ابهامات و نکات آن‌ها شنیده شود. دفاعیه آن‌ها نیز دریافت شد. زمان اعلام نتایج اولیه بررسی صلاحیت داوطلبان مجلس خبرگان رهبری ۴ بهمن است. وی افزود: افرادی که از نتایج این مرحله (هیات‌های نظارت) شکایت دارند، از روز یکشنبه با مراجعه به سامانه داوطلب به آدرس http: //davtalab.shora-gc.ir به ثبت شکایت خود اقدام کنند. زمان اعلام نتایج اولیه بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس خبرگان رهبری نیز ۴ بهمن است که بعد از آن فرصت ثبت شکایت هم وجود دارد.
بررسی ماهوی کلیت موضوع بررسی صلاحیت‌ها مشخص می‌کند که همچنان محدودیت‌های فراوانی پیش روی گروه‌های اصلاح‌طلب و میانه‌رو برای بستن لیست انتخاباتی وجود دارد.
براساس اعلام سخنگوی شورای نگهبان ۲۶ نفر از نمایندگان فعلی مجلس، احراز صلاحیت نشدند که اغلب آن‌ها ذیل نمایندگانی قرار دارند که از دولت و نظام تصمیم‌سازی‌های کشور انتقاد می‌کردند.
چهره‌هایی، چون جلال رشیدی کوچی، احمد علیرضا بیگی و جلیل رحیمی جهان‌آبادی هم ذیل افراد فاقد صلاحیت قرار گرفتند.
علی باقری فعال سیاسی اصلاح‌طلب به غیر از تایید انگشت‌شمار چهره‌های معروفی که لابد قرار است ادعای واهی رقابتی کردن کل انتخابات را اثبات کند، اتفاق معنی‌داری در این زمینه رخ نداده است.
