فرق بزرگ ما و ترکیه

علی یکه‏‏‌فلاح* در دنیای اقتصاد نوشت: از بین تمام گزاره‏‏‌هایی که بر فضای حکمرانی اقتصاد ایران سایه گسترانده‏‏‌اند، ضدیت با تجارت یا بی‏‏‌میلی به آن، بدترین ضربه را به بخش واقعی اقتصاد یا همان نهاد تولید زده است. اما واقعیت این است که تولید بدون تجارت معنایی ندارد. در بسیاری از مثال‏‏‌های موفق رشد صادرات، ردپای ابزار تجارت دیده می‌شود.

ترکیه اخیرا به یکی از ۱۰ صادرکننده بزرگ خودرو و قطعه در جهان تبدیل شده و طبق شواهد سازمان تجارت جهانی، حجم فروش خارجی بخش قطعه و خودروی این کشور از ۲۵ میلیارد دلار گذشته است. اگر این کشور موفق به ثبت رکورد صادرات روزانه یک‌میلیارد دلار کالا در سال ۲۰۲۳ شده، عمده موفقیت متعلق به تولیدکنندگان کشور است؛ اما اگر تجارت نبود، این تولیدکنندگان پشت در‌های این کشور روزگار می‌گذراندند. برخلاف تصویر امروز اقتصاد ترکیه، در ایران کمتر کسی از سیاست‌های توسعه تجارت، به این معنی که ایران نقش مشخصی برای خود در زنجیره جهانی تعریف کند، حمایت می‌کند. مدل تجارت کماکان سنتی است و کیفیت محصولات داخلی نیز عمدتا مبتنی بر سلایق و خواست مصرف‌کنندگان داخلی که قدرت خرید مشخصی دارند تعیین می‌شود.

در چنین فضایی طبیعی است که آنچه خروجی کار بخش تولید می‌شود، با همه تلاش صورت‌گرفته، از استانداردی پایین‌تر از استاندارد‌های جهانی بهره می‌برد. اینکه صنایع خودرو و قطعه ایران در سال کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار صادرات دارند، در حالی که این رقم برای ترکیه بیش از ۲۵میلیارد دلار است (اختلاف ۲۵۰ برابری)، مطلقا ناشی از رویگردانی ایران از همکاری، نقش آفرینی و مشارکت با بازیگران بین‌المللی در مسیر تجارت است، در حالی که ترکیه کاملا مسیری عکس را پیموده و در عموم بخش‌ها همکاری تنگاتنگی با جهان دارد. این فرق بزرگی است که در تولید ما و تولید ترکیه وجود دارد و به‌سادگی هم قابل رفع نیست.

سال‌ها اصرار بر حفظ رژیم خاص ارزی و انواعی از سیاست‌های اقتصادی، دو کشور را به این دو نقطه رسانده است. در حالی که در ایران ترس از چالش ارزی که عموما ناشی از بنیه ضعیف تولید صادراتی است، موجب پرهیز از همکاری با جهان و ترس از محیط تجارت بین‌الملل شده، ترکیه آموخته‌های خود را پس از ۷۵ سال آزمون و خطا به شکلی به کار گرفته است که محیطی باز و مناسب برای فعالیت هر بازیگر خارجی یا داخلی در اقتصاد این کشور ایجاد کند.

طبیعی است وقتی در صنایعی نظیر قطعه و خودرو که به همکاری تنگاتنگ با جهان وابستگی عمیقی دارند، صنعتگران ترکیه با حضور تویوتا، رنو، فورد، بوش، جانسون کنترل، فیات و انبوهی از بازیگران بین‌المللی به فعالیت می‌پردازند، استاندارد‌های تولید به سطحی می‌رسد که اتصال بومی‌ها به این بازیگران ممکن می‌شود و همین عامل زمینه رشد صادرات خودرو و قطعه را از ترکیه فراهم می‌کند. در ایران، اما قضیه بالعکس است و مسائل متعددی مانع همکاری، یادگیری و اتصال است.

در عصری که همه برای افزایش میزان فروش، داشته‌های خود را به اشتراک می‌گذارند و حتی دست رقبا را در همکاری‌های راهبردی به گرمی می‌فشارند، اگر شما پشت دیوار مخفی شوید، چیزی نصیبتان نخواهد شد.

*رئیس هیات‌مدیره تعاونی قطعه‎سازان کشور