دوئل محتاطانه شی و بایدن

جنگ تجاری چین و آمریکا به یکی از مهم‌ترین مسائل اقتصادی جهان بدل شده است. دو طرف منازعه برای مقابله با هم جدی هستند و در مسیر تجارت آزاد اختلال ایجاد می‏کنند.

واقعیت آن است که آمار‌های تجارت چین و آمریکا در کالا‌های اساسی همچون محصولات کشاورزی، دارو، تجهیزات پزشکی، کالا‌های الکترونیکی و منسوجات، به روشنی نشان می‏دهد که امکان افت شدید حجم تجارت بین دو کشور وجود ندارد و به همین دلیل چین و آمریکا در تقابل با یکدیگر از خط قرمز‌ها عبور نخواهند کرد.

جنگ تجاری چین و آمریکا در سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین مسائل اقتصادی جهان است. با توجه به سهم ایالات‌متحده و چین از تولید جهانی، تبعات تغییرات تعرفه در مبادله دو کشور، ممنوعیت سرمایه‌گذاری و مواردی از این دست علاوه‌بر اینکه اقتصاد آمریکا و چین را متاثر خواهد کرد، بر دیگر کشور‌ها اثر قابل‌توجهی خواهد داشت، به‌همین‌دلیل بررسی وضعیت رابطه تجاری این دو کشور، برای پیش‌بینی آینده اقتصاد جهانی ضروری است.

در حال‌حاضر برخی تحلیلگران متاثر از فضای سیاسی، پیش‌بینی می‌کنند که دو قطب اصلی جهان روزبه‌روز به سمت واگرایی پیش خواهند رفت و تقابل آن‌ها حداقل در اقتصاد، فضایی شبیه جنگ سرد را در آینده ایجاد خواهد کرد.

این گروه از کارشناسان تمرکز ایالات‌متحده و هم پیمان‌های این کشور بر تجارت با کشور‌های دوست و تجارت با کشور‌های نزدیک را در این راستا ارزیابی می‌کنند. واقعیت آن است که گرچه اختلافات بین ایالات‌متحده و آمریکا در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی کاملا جدی است، اما در حوزه اقتصادی این دو کشور بیش از آنچه تصور می‌شود به هم وابسته هستند.

بر اساس آمار‌های موسسه مکنزی، در سال‌۲۰۲۱ میلادی، بین ۳۰ تا ۴۰‌درصد ارزش واردات آمریکا در بخش‌هایی همچون قطعات و وسایل الکترونیکی، منسوجات و لاستیک و پلاستیک از مبدا چین وارد این کشورشده‌است. همچنین در بخش‌های مذکور، صادرات چین به آمریکا، سهم قابل‌توجهی از مجموع ارزش صادراتی این کشور دارد.

در مقابل چین نیز در واردات دارو، تجهیزات پزشکی، تجهیزات حمل‌ونقل و محصولات کشاورزی به ایالات‌متحده وابسته است. آمار‌ها نشان می‌دهد، در محصولات مذکور واردات از آمریکا بیش از ۱۰‌درصد مجموع ارزش واردات چین را شامل می‌شود. همه این‌ها باعث می‌شود که دو کشور برای مواجه‌نشدن با تبعات حاصل از قطع یا محدود‌شدن رابطه تجاری، با یکدیگر محتاطانه دوئل کنند.

درهم تنیدگی الکترونیکی

تحلیل آمار‌های تجارت قطعات و محصولات الکترونیکی بین چین و آمریکا، تصویر روشنی از میزان وابستگی تجاری دو کشور را به نمایش می‌گذارد. بر اساس آمار‌های موسسه مکنزی، از مجموع ارزش واردات آمریکا در این بخش در سال‌۲۰۲۱ میلادی، ۳۹‌درصد معادل ۲۲۵‌میلیارد دلار از مبدا چین بوده‌است.

این رقم البته معادل ۱۶‌درصد از مجموع ارزش صادرات چین در این بخش است که نشان‌دهنده قدرت این کشور در این صنعت است. چین در سال‌۲۰۲۱ معادل ۱۳۷۵‌میلیارد دلار قطعات و وسایل الکترونیکی به جهان صادر کرده است که رقمی چندین‌برابر نزدیک‌ترین رقیب در این بازار است.

در مقابل، آمریکا نیز در این بخش رقمی نزدیک به ۲۳‌میلیارد دلار به چین صادرات داشته که معادل ۱۴‌درصد ارزش صادرات آمریکا در بخش قطعات و وسایل الکترونیکی و ۴‌درصد واردات چین در این بخش است. بدیهی است که در این صنعت آمریکا به هیچ‌وجه حداقل در کوتاه‌مدت نمی‌تواند چین را نادیده بگیرد و برای چین نیز جایگزین‌کردن کشوری که ۱۶‌درصد از صادراتش را تقاضا می‌کند به‌سختی امکان‌پذیر است.

پوشاک چینی بر تن آمریکایی‌ها

در بخش پوشاک و منسوجات نیز آمریکا به‌شدت به تولیدات چینی وابسته است. آمار‌های مکنزی نشان می‌دهد که در سال‌۲۰۲۱، از مجموع ۱۷۶‌میلیارد دلار واردات آمریکا در این بخش، ۳۳‌درصد مربوط به واردات محصولات چینی بوده‌است. بازار آمریکا برای چینی‌ها نیز اهمیت بسیار بالایی دارد.

۲۰‌درصد از صادرات چین در این بخش به مقصد ایالات‌متحده ارسال شده‌است. صادرات پوشاک آمریکا به چین نسبت به واردات آمریکا عدد ناچیزی است. آمریکا ۸۰۱‌میلیون دلار به چین منسوجات صادر کرده که معادل ۵‌درصد صادرات این کشور در بخش پوشاک و منسوجات است، در نتیجه به لحاظ ساختاری دو کشور در بخش پوشاک و منسوجات وابستگی بالایی به‌هم دارند.

پلاستیک و مواد معدنی

محصولات معدنی غیرفلزی و پلاستیک و لاستیک نیز دیگر بخش‌هایی هستند که در آن آمریکا به واردات از چین وابسته است. در سال‌۲۰۲۱، از مجموع ۳۱‌میلیارد دلار واردات این کشور در بخش محصولات معدنی غیر‌فلزی، ۷.۹‌میلیارد از چین واردشده‌است.

این رقم معادل ۱۶‌درصد ارزش صادرات چین در این بخش است. واردات پلاستیک و لاستیک آمریکا از چین نیز عدد قابل‌توجهی است. آمریکا در سال‌۲۰۲۱، در حدود ۹۷‌میلیارد دلار از محصولات این بخش وارد کرده که ۳۲‌درصد معادل ۳۱‌میلیارد دلار از مبدا چین بوده‌است؛ این رقم ۲۶‌درصد صادرات چین در این بخش را شامل می‌شود.

همچنین ایالات‌متحده ۳.۴‌میلیارد دلار به چین پلاستیک و لاستیک صادر کرده که ۱۲‌درصد واردات ۲۸‌میلیارد دلاری چین در این بخش را تشکیل می‌دهد.

وابستگی درمان چینی‌ها به کالای آمریکایی

شرایط تجارت در کالا‌هایی که برای تولید آن به تکنولوژی پیشرفته تری نیاز است قدری تفاوت دارد. در این نوع کالا‌ها وابستگی چین به ایالات‌متحده برای واردات بیشتر است. بر اساس آمار‌های موسسه مکنزی در سال‌۲۰۲۱ چین ۸۹‌میلیارد دلار تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی وارد کرده که ۱۴‌درصد معادل ۱۳‌میلیارد دلار از مبدا آمریکا وارد این کشور شده‌است.

همچنین در این سال، چین نزدیک به ۴۲‌میلیارد دلار دارو وارد کرده که ۷‌میلیارد دلار معادل ۱۷‌درصد مجموع واردات این کشور، از مبدا آمریکا بوده‌است، در مقابل چین ۱۱‌میلیارد دلار تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی و ۳.۵‌میلیارد دلار دارو به ایالات‌متحده صادر کرده‌است.

سهم واردات داروی آمریکا از چین، نسبت به جمع ارزش واردات آمریکا در این بخش چیزی در حدود ۲‌درصد است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که در این بخش چین وابستگی بیشتری به واردات دارو از آمریکا دارد.

بازار غذای ۲ میلیارد نفری

رساندن غذای مورد‌نیاز برای جمعیتی ۱.۴میلیاردی که در سرزمینی وسیع در حال زندگی هستند کار بسیار دشواری است، به‌همین‌دلیل چین در سال‌۲۰۲۱ میلادی، رقمی در حدود ۱۲۴‌میلیارد دلار محصولات کشاورزی وارد کرده است. کشاورزی بخشی است که هم آمریکا در تولید محصول مزیت بالایی دارد و هم چین تا حد قابل‌توجهی به واردات در این بخش وابسته است، بنابراین چین در بخش کشاورزی وابستگی زیادی به واردات محصولات آمریکایی دارد.

در سال‌مذکور چین ۳۱‌میلیارد دلار محصولات کشاورزی از ایالات‌متحده وارد کرده که معادل ۲۵‌درصد واردات چین در این بخش است. این رقم در صادرات کشاورزی آمریکا هم قابل‌توجه است. آمریکا در سال‌۲۰۲۱، مجموعا ۹۱‌میلیارد دلار کالا‌های کشاورزی صادر کرده‌است؛ بنابراین صادرات کشاورزی به چین سهم ۳۴‌درصدی از مجموع صادرات آمریکا در این بخش را شامل می‌شود، در نتیجه آمار به روشنی نشان می‌دهد که تغییرات در میزان واردات محصولات کشاورزی از آمریکا می‌تواند بازار چین را با مشکلات جدی مواجه کند.

برای جمع‌بندی می‌توان گفت، برای تحلیل دقیق‌تر روابط دو کشور، باید به این واقعیت توجه کرد که آمریکا و چین اولین و دومین اقتصاد‌های بزرگ جهان هستند و اقتصاد هر دو کشور تا حد زیادی به تجارت وابسته است. همچنین دو کشور برای تامین نیاز خود در کالا‌های استراتژیکی همچون لوازم الکترونیکی، مواد غذایی و دارو به هم وابسته هستند؛ بنابراین با توجه به حجم تجارت در این حوزه‌ها امکان جایگزین‌کردن دیگر کشور‌ها برای چین و ایالات‌متحده حداقل در کوتاه‌مدت چندان عملی نیست.

در میان‌مدت نیز لیست کشور‌هایی که توانایی اقتصادی واردات ۱۲۴‌میلیارد غذا یا ۱۷۶‌میلیارد دلار پوشاک دارند چندان طولانی نیست. ایزوله‌کردن چین نه‌تن‌ها به اقتصاد این کشور ضربه می‌زند، بلکه اقتصاد جهانی را با رکود روبه‌رو خواهد کرد و حتی اقتصاد ایالات‌متحده را نیز متضرر می‌کند.

در نهایت بررسی آمار‌هایی که به آن پرداخته شد نشان می‌دهد که با توجه به نقش پررنگ چین و آمریکا در نقشه تجارت‌جهانی و مبادلات تجاری قابل‌توجه دو کشور در بسیاری از کالا‌های استراتژیک، در جنگ تجاری میان دو کشور امکان پیروزی یک طرف وجود ندارد. واقعیت آن است که ایالات‌متحده نیز چنین قصدی ندارد و بیشتر به‌دنبال آن است که کنترل بیشتری بر دولت چین داشته باشد.