دوئل سیاسی مودی و ترودو

چند ساعت پس از اخراج یک دیپلمات هندی از سوی کانادا به دلیل تشدید اختلافات بر سر قتل یک جدایی‌طلب هندی سیک، وزارت خارجه هند نیز روز گذشته در اقدامی متقابل به یک دیپلمات ارشد کانادایی ۵ روز مهلت داد تا خاک این کشور را ترک کند. طبق بیانیه‌ای که وزارت خارجه هند منتشر کرده، این اقدام به دلیل مداخله دیپلمات‌های کانادایی در امور داخلی هند صورت گرفته است.

به گزارش اعتماد، این دوئل سیاسی کم سابقه در حالی صورت می‌گیرد که مدتی است روابط میان دهلی‌نو و اتاوا وارد فاز تنش شده است؛ به‌طوری که مذاکرات تجاری دو کشور از ریل خارج شده و به تازگی دولت کانادا اعلام کرده گفتگو‌های اقتصادی را که برای اواخر امسال برنامه‌ریزی شده بود، لغو کرده است.

تنش‌ها از کجا کلید خورد؟

اهمیت اختلافات شدید میان هند و کانادا در اینجاست که هفته قبل جاستین ترودو در دهلی‌نو به مناسبت اجلاس سران گروه ۲۰ میهمان نارندرا مودی بود، اما یک هفته بعد کار به جایی رسیده که دو کشور دیپلمات‌های یکدیگر را اخراج می‌کنند.

ماجرا از آنجا آغاز شد که دولت کانادا اعلام کرد، قتل هاردیپ سینگ نجار در ایالت بریتیش کلمبیای کانادا توسط عوامل دولتی هند صورت گرفته است.

به گزارش الجزیره، سینگ نجار رهبر جدایی‌طلبان سیک است که در زمان مرگ خود یک همه‌پرسی غیررسمی جهت ایجاد یک کشور مستقل سیک از هند در کشور کانادا برگزار کرده بود. البته هند این اتهامات را رد کرده و از دولت کانادا خواسته به جای این صحبت‌ها از اقدام علیه تمامیت ارضی هند جلوگیری کند.

گفتنی است، جنبش استقلال سیک‌ها که معمولا به آن جنبش خالصتان می‌گویند در هند ممنوع بوده و دولت دهلی آن را تهدیدی علنی برای امنیت ملی عنوان کرده است. با این حال جنبش خالصتان علاوه بر شمال هند در کشور‌هایی نظیر کانادا و انگلستان که جمعیت سیک‌ها در آنجا زیاد است از حمایت قابلی توجهی برخوردار است.

در همین رابطه جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا روز دوشنبه در پارلمان این کشور گفت که موضوع قتل نجار را هفته گذشته در حاشیه اجلاس سران گروه ۲۰ با مودی در میان گذاشته است. در واقع و در شرایطی که نخست وزیر کانادا تاکید کرده که هر گونه اقدام دولت هند علیه شهروندان کانادایی نقض حاکمیت این کشور است، وزارت خارجه هند در بیانیه‌ای شدیداللحن اعلام کرده که چنین اتهامات غیرمستندی در حالی که کانادا تروریست‌ها و افراط‌گرایان خالصتانی را پناه داده به‌طور علنی نقض تمامیت ارضی هند محسوب می‌شود.

در چنین شرایطی که تنش‌های لفظی میان دو کشور بالا گرفته بود، ملانی جولی، وزیر خارجه کانادا ناگهان اعلام کرد که یک دیپلمات ارشد هندی که گفته می‌شود رییس دستگاه اطلاعاتی هند در کانادا نیز محسوب می‌شود از این کشور اخراج شده است.

اهرم سیاسی مودی

جمعیت سیک‌های کانادا نزدیک به ۷۷۰ هزار نفر یعنی حدود ۲ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. هر چند که جنبش خالصتان در دهه ۱۹۸۰ میلادی و به صورت مسلحانه ظهور و بروز کرد، اما برخی کارشناسان هندی معتقدند که این جنبش مدت‌هاست در هند حتی در ایالت پنجاب که اکثریت آن را سیک‌ها تشکیل می‌دهند، خاموش شده و این دولت مودی است که دایما در خصوص تهدید سیک‌ها مانور می‌دهد.

حتی به گفته ناظران هر چند که جمعیت سیک‌ها در انگلیس و کانادا زیاد است، اما همه‌پرسی و اقدامات آن‌ها در این دو کشور نیز چندان محلی از اعراب ندارد. با این حال به نظر می‌رسد که بزرگ کردن تهدید خالصتان برای مودی یک اهرم سیاسی است تا بتواند از آن به منظور تثبیت قدرت حزب خود استفاده کند.

هشدار به نجار

طبق گزارش‌ها، وزیر اول ایالت بریتیش کلمبیا مدعی شده که سازمان اطلاعاتی کانادا، قتل نجار رهبر سیک‌های کانادا را تایید کرده است. خود نجار نیز بار‌ها اعلام کرده بود توسط نیرو‌های اطلاعاتی هند مورد تهدید قرار گرفته و وکیل وی نیز عنوان کرده که مقامات اطلاعاتی کانادا در خصوص امنیت جانی نجار به وی هشدار داده بودند.

در همین رابطه لازم به ذکر است که مقامات هند از دهه ۱۹۸۰ که شورش مسلحانه سیک‌ها در ایالت پنجاب رقم خورد، همواره رهبران این گروه جدایی‌طلب را تحت تعقیب و هدف قرار داده‌اند. به عنوان مثال در سال ۱۹۸۴، نیرو‌های هندی به معبد طلایی در شهر امریتسار در ایالت پنجاب یورش بردند تا جدایی‌طلبان سیک را که به آنجا پناه برده بودند، بیرون برانند. بر اساس آمار‌های رسمی، این عملیات بحث‌برانگیز حدود ۴۰۰ کشته برجای گذاشت، اگرچه گروه‌های سیک تلفات را بیشتر تخمین می‌زنند.

نخست‌وزیری که دستور حمله را صادر کرد، ایندیرا گاندی پس از آن توسط دو محافظش که سیک بودند، ترور شد. مرگ او باعث یکسری شورش‌های ضد سیک شد که در آن گروه‌های هندو خانه به خانه در شمال هند سیک‌ها را به شدت مورد حمله قرار دادند. با این حال از زمان روی کار آمدن نارندرا مودی در سال ۲۰۱۴، تعقیب جدایی‌طلبان سیک شدت بیشتری پیدا کرده است؛ به‌طوری که وقتی در سال ۲۰۲۱ برخی کشاورزان در حاشیه دهلی‌نو سعی کردند به قوانین پیشنهادی دولت اعتراض کنند، مودی فورا آن‌ها را متهم به همراهی با خالصتانی‌ها کرد.

همچنین در حالی که در اوایل سال جاری، سیک‌های جدایی‌طلب سفارت هند در لندن و کنسولگری این کشور در سانفرانسیکو را مورد حمله قرار دادند، پلیس هند تاکنون چند نفر از سیک‌ها به خصوص یکی از رهبران خالصتان را دستگیر کرده و حالا نیز اتهام قتل نجار به عنوان رهبر سیک‌های کانادا را نیز متوجه خود می‌داند.