ژانر وسترن یکی از اصلی‌ترین ژانرهای سینما و ادبیات است که معمولاً در محیط‌های غرب وحشی آمریکا اتفاق می‌افتد. این ژانر اغلب داستان‌هایی را روایت می‌کند که اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در مناطق وسیعی از غرب آمریکا رخ می‌دهد.
به گزارش مایکت، وقایع و داستان‌های وسترن معمولاً با تاکید بر مبارزه با دشمنان، قهرمان پروری، عدالت و مواجهه با چالش‌های ناشی از طبیعت و جامعه آن زمان را به تصویر می‌کشند. در این مقاله قرار است به سراغ ژانر وسترن برویم و با بررسی تاریخچه، مولفه‌ها و انواع این ژانر، ۱۰ تا از بهترین فیلم‌های وسترن را به شما معرفی کنیم. پس همراه ما باشید!
تاریخچه ژانر وسترن از اوایل قرن بیستم تا به امروز پر از تکامل‌ها و تغییرات وهم و اساسی بوده است. در زیر، تاریخچه‌ای مختصر از تکامل این ژانر آمده که می‌تواند تصویر درستی از ژانر وسترن به ما ارائه دهد:
قرن نوزدهم: این دوره به عنوان یک واقعه زمانی خاص و ویژه برای ایجاد اسطوره‌ها و اتفاقات واقعی غرب وحشی آمریکا شناخته می‌شود. دوران جنگ داخلی و انتقال مردمان به سمت غرب منجر به ایجاد بستری از ناآرامی و مبارزه برای بدست آوردن زمین‌های امن شد. داستان‌های این دوره از مبارزات مردمی با کلانتران، راهزنان، قانون‌شکنان و ماجراهای مرتبط بامسائل کشاورزی و دامداری الهام گرفته شد.
دهه ۱۹۲۰: در این دهه، سینمای وسترن شروع به رشد کرد. فیلم‌های مانند «تولد یک ملت» (The Birth of a Nation) و «من از هیچ روحی نمی‌ترسم» (I Ain’t Afraid of No Ghost) از زمینه‌های وسترن الهام گرفته بودند. در این دهه همچنین تئاترهای وسترن‌نیز محبوبیت بسیار زیادی در ایالت متحده داشت.
دهه ۱۹۳۰: در این دوره، وسترن به عنوان یک ژانر اصلی در سینما شناخته شد. فیلم‌های مشهوری نظیر «بیکراید» «سیمارون» (Cimarron) و «گرم و سرد» (Hot and Cold) در این دهه منتشر شدند. همچنین، «دلیجان» (Stagecoach) به کارگردانی جان فورد در سال ۱۹۳۹، به عنوان یکی از فیلم‌های وسترن مهم تاریخ سینما در دهه ۱۹۳۰ شناخته می‌شود.
دهه ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰: این دوره به عنوان دوره طلایی وسترن شناخته می‌شود. فیلم‌های بزرگی نظیر Zane Grey، «نیمروز» (High Noon)، «شین» (Shane) و «جویندگان» (The Searchers) در این دوره تولید و باعث انقلاب بسیار بزرگی در ژانر وسترن شدند.
دهه ۱۹۶۰ و بعد: از این دوره به بعد، شکل‌گیری تازه‌ای در اسلوب‌ها و موضوعات سینمایی ژانر وسترن آغاز شد. وسترن‌های اصولی به تدریج جای خود را به وسترن‌های مدرن‌تر و پرسونال‌تر دادند. به عنوان مثال، فیلم تحسین شده و بزرگ «به خاطر یک مشت دلار» (A Fistful of Dollars) به کارگردانی سرجیو لئونه در سبک «وسترن اسپاگتی» روح و جان تازه‌ای را به این ژانر اضافه کرد. همچنین بعد از دوره طلایی وسترن، در دهه ۶۰ سینمای وسترن دیگر به بلوغ رسیده بود و اسطوره‌های مثل جان وین، ستاره فیلم‌های جان فورد محبوبیتی هم اندازه اسطوره‌های اساطیری پیدا کرده بودند.
دهه ۱۹۸۰ تا به حال: از دهه ۸۰ به بعد، وسترن‌ها به طور معمول با تغییرات ادبی و فیلم‌سازی روبرو شدند. فیلم‌هایی مانند «نابخشوده» (Unforgiven) به کارگردانی کلینت ایستوود نمونه‌هایی از وسترن‌های مدرن و پیچیده را نشان می‌دهند. در واقع از این دهه به بعد نئو وسترن‌ها جای وسترن‌های کلاسیک را گرفتند و تحولی مدرن در این ژانر پیش آمد.
از آن زمان تا به امروز، ژانر وسترن همچنان با تغییرات و نوآوری‌های مختلف در ارائه داستان‌ها، اسلوب‌های ژانری و به تصویر کشیدن محیط‌های مختلف همراه بودند و تاثیر قابل توجهی بر سینما و فرهنگ جهانی گذاشتند.
هر ژانری در سینما، عناصر و مولفه‌های مختلفی دارد که یک ژانر را از ژانر دیگری متفاوت می‌کند. به نوعی این مولفه‌ها در هر ژانری تکرار می‌شوند و به نوعی در مخاطب نوعی آشناییت پنداری ایجاد می‌کند. به بیان دیگر مخاطب با دیدن یک کابوی کلاه به سر، یک محیط بیابانی، اسب و اعلامیه تحت تعقیب متوجه خواهد شد که قرار است وسترن تماشا کند و نه یک فیلم ترسناک! این مورد در همه ژانرهای سینمایی وجود دارد. اما به طور خاص عناصر مشترک ویژه‌ای که معمولاً در داستان‌های وسترن وجود دارند، و مخاطب تمواره شاهد تکرار چنین موتیف‌های ژانری در این گونه بوده است و هویت اصیل ژانر عبارت‌اند از:
محیط وسیع و وحشی: داستان‌های وسترن به طور عمده در مناطق وسیع و غیرنظامی آمریکا اتفاق می‌افتند که هنوز توسط جوامع شهری و مدرن فراگرفته نشده‌اند.
شخصیت‌های قهرمانی: شخصیت‌های اصلی اغلب قهرمانانی با اصول و ارزش‌های محکم عدالت‌طلب هستند. آن‌ها معمولاً با تجربه‌های دشوار و چالش‌های مختلف روبرو می‌شوند.
مبارزه بین خوب و بد: در داستان‌های وسترن، معمولاً تضاد بین افراد خوب و بد بیان می‌شود. قهرمانان با دشمنان و مجرمان مختلف مواجه می‌شوند و تلاش می‌کنند تا عدالت را برقرار کنند.
مواجهه با طبیعت و محیط: زندگی در محیط وحشی و طبیعت وحشی و بی‌رحم چالش‌های خاص خود را ایجاد می‌کند. این شرایط زندگی باعث می‌شود که شخصیت‌ها با مشکلاتی نظیر کمبود منابع، طوفان‌های شدید، تهدیدات حیوانی و غیره روبرو شوند.
استفاده از اسلحه و مبارزات فردی و جمعی: به عنوان یکی از ویژگی‌های بارز وسترن، اینکه مبارزات با استفاده از اسلحه و تاکید بر مهارت‌های فردی و جسورانه به تصویر کشیده می‌شود.
این ژانر در اوایل سینما به خصوص با ظهور فیلم‌هایی مانند «سرقت بزرگ قطار» (The Great Train Robbery) در سال ۱۹۰۳ ریشه‌های خود را درون سینمادواند و تا به امروز همچنان در سینما، تلویزیون و ادبیات مورد توجه قرار دارد.
ژانر وسترن، با گذر زمان، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی شده است، هر کدام با ویژگی‌ها و تمرکزهای خود به عناصزی خاص توجه کرده و داستانی را روایت می‌کنند. در زیر، به برخی از انواع معروف ژانر وسترن اشاره می‌کنیم:
1. وسترن کلاسیک: این نوع وسترن‌ها اغلب در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ ساخته شده‌اند و شامل داستان‌های مرتبط با قهرمانانی دارای ارزش‌ها و اصول سنتی هستند. فیلم‌هایی مانند «شین» (Shane) و «جویندگان» (The Searchers) در این دسته قرار می‌گیرند.
2. وسترن اسپاگتی: این نوع وسترن‌ها بیشتر توسط کارگردانان ایتالیایی ساخته شدند و شامل موضوعات معمولاً تاریخی نیستند. آن‌ها به طور عمده متمرکز بر عناصر اکشن و خشونت هستند. فیلم معروف و تاریخ ساز این ژانر یعنی سه‌گانه دلار (The Dollars Trilogy) به کارگردانی سرجیو لئونه مثالی از این دسته‌بندی است.
3. وسترن مدرن: این دسته شامل وسترن‌هایی است که در دهه‌های بعدی ساخته شده‌اند و به اصول و قوانین مدرن و دیدگاه‌های جدید در سینما توجه می‌کنند. فیلم مطرح این ژانر یعنی «به خاطر یک مشت دلار» (A Fistful of Dollars) به کارگردانی سرجیو لئونه از این دسته‌بندی می‌تواند باشد.
4. وسترن مدرنِ کمدی: این نوع وسترن‌ها عناصر کمدی را به داستان‌های وسترن اضافه می‌کنند. فیلم‌هایی مانند «زین‌های شعله ور» (Blazing Saddles) به کارگردانی مل بروکس در این دسته قرار دارند.
5. وسترن رودریگزی: این نوع وسترن‌ها مشهور به سبک کارگردان رابرت رودریگز هستند و به فیلم‌های وسترنی که توسط او ساخته می‌شوند و معمولاً دارای عناصر خشونت زیاد و اسلوبی خاص هستند گفته می‌شود. به طور مثال فیلم تخسین شده «روزی روزگاری در غرب» (Once Upon a Time in the West) مثالی از وسترن‌های رودریگزی است.
6. وسترن علمی تخیلی: این انواع وسترن‌ها ترکیبی از عناصر وسترن با دنیای علمی تخیلی ژانز ساینس فیکشن را ارائه می‌دهند. سریال تلویزیونیاخیر شبکه HBO یعنی «وست ورلد» (Westworld) که ابتدا یک فیلم بود و بعدها توسط جاناتان نولان به یک سریال تلویزیونی تبدیل شد، از این دسته‌بندی می‌تواند باشد.
7. وسترن درام: این انواع وسترن‌ها با تمرکز بر داستان و تعاملات انسانی در مواجهه با محیط و وقایع زندگی روزمره انسان‌ها تمرکز دارند. فیلم جذای و تماشایی «کوهستان بروکبک» (Brokeback Mountain) به کارگردانی آنج لی و بازی‌های درخشان هث لجر و جیک جلینهال، مثالی از ژانر وسترن درام است.
8. وسترن رمانتیک: این نوع وسترن‌ها به اتمام داستان عشق و رابطه‌های رمانتیک میان شخصیت‌ها می‌پردازند. فیلم تماشایی «رنجر تنها» (The Lone Ranger) با ترسیم فضایی رمانتیک و دوری از خشونت‌پردازی‌های الکی در این ژانر سعی کرده تا با تمرکز کافی بر روی مولفه‌های رمانتیسیم در ژانر وسترن نوآوری جذاب داشته باشد.
این تقسیم‌بندی‌ها تنها بخشی از انواع مختلف وسترن‌ها را نشان می‌دهند. با این هر نوع وسترن با ویژگی‌های خود به تاریخچه و تکامل این ژانر افزوده است. در این بخش سعی شد تا مهم‌ترین و تاثیرگذارترین ساب ژانرهای وسترن را به شما معرفی کنیم. در ادامه قرار است به سراغ معرفی مختصری از فیلم‌های درخشان این ژانر برویم پس همراه ما باشید.
انتخاب تنها ۱۰ فیلم برجسته در ژانر وسترن کار بسیار سخت و بس پر چالشی است، اما تصمیم گرفتیم در زیر ۱۰ فیلم معروف و تأثیرگذار در تاریخ سینمای این ژانر را معرفی کنیم که هر یک تاثیری بر فیلم‌های پس از خود در ژانر وسترن گذاشتند:
سال انتشار: ۱۹۵۳
کارگردان: جرج استیونز
امتیاز IMDb فیلم: ۷.۶ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۷۶ از ۱۰۰
این فیلم به کارگردانی جرج استیونز یکی از اصولی‌ترین وسترن‌های کلاسیک است که موضوعاتی نظیر عدالت و انتخاب بین زندگی خوب و بد را برای مخاطب ترسیم می‌کند. در این فیلم وسترن که در دوران طلایی این ژانر ساخته شده است المان‌های وسترن به بهترین شکل ممکن تداعی شده است.
اسطوره‌پروری و قهرمان‌پروری شاید مهم‌ترین موضوعی باشد که در این فیلم به آن پرداخته شده است. همچنین «شین» را به عنوان یکی از عناوین برتر تاریخ سینما می‌دانند که تغییرات بزرگی در نوع رفتار مهاجران و بومیان این منطقه یعنی سرخپوستان به نمایش گذاشت.
سال انتشار: ۱۹۳۱
کارگردان: وسلی راگلز
امتیاز IMDb فیلم: ۵.۸ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۵۲ از ۱۰۰
این فیلم به کارگردانی وسلی راگلز را یکی از نخستین وسترن‌های سینما دارای جذابیت بصری می‌دانند. در این فیلم طبیعت وحشی غرب با جذابیت هرچه تمام‌تر به تصویر کشیده و فیلم توانسته بافت جغرافیایی یک فیلم وسترن را با جزئیات دقیق و رئالیسم حساب شده به تصویر بکشد.
سال انتشار: ۱۹۵۶
کارگردان: جان فورد
امتیاز IMDb فیلم: ۷.۸ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۹۴ از ۱۰۰
این فیلم با کارگردانی جان فورد و با بازی جان وین و فیلمنامه‌نویسی فرانک ناگل به خوبی زیبایی‌های وسترن را به تصویر می‌کشد. جان فورد یکه تاز سینمای وسترن امریکاست. ستاره فیلم‌های او یعنی جان وین تا مدت‌ها مثل یک پدر معنوی برای ایالت متحده ترسیم می‌شد.
تاریخ سینما به فورد برای ساخت بهترین و دقیق‌ترین فیلم‌های وسترن بدهکار است. در واقع می‌توان گفت اگر فورد نبود ژانر وسترن در سینما به قدرتی که امروز می‌شناسیم، هیچوقت شکل نمی‌گرفت.
سال انتشار: ۱۹۶۴
کارگردان: سرجیو لئونه
امتیاز IMDb فیلم: ۷.۹ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۹۸ از ۱۰۰
این فیلم به کارگردانی سرجیو لئونه، یکی از سردرمداران جنبش وسترن اسپاگتی در سینماست که الهام گرفته از وسترن‌های آمریکایی کلاسیک است. سرجیو لئونه را عشاق سینما همه می‌شناسند و می‌دانند که بهترین فیلم‌های او توانایی رقابت با بهترین عناوین سینمایی را دارد.
به خاطر یک مشت دلار لئونه سرآغازی بود برای ساخت یک سه گانه/تریولوژی در ژانر وسترن (فیلم‌های روزی روزگاری در غرب و خوب، بد و زشت) که نوعی زیر ژانر جدید را به سینما اضافه کرد.
سال انتشار: ۱۹۶۸
کارگردان: سرجیو لئونه
امتیاز IMDb فیلم: ۸.۵ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۹۶ از ۱۰۰
فیلم جذاب و تماشایی «روزی روزگاری در غرب» نیز از کارهای سرجیو لئونه است و تلفیقی از سبک وسترن با عناصر رودریگزی را به تصویر می‌کشد. در واقع این فیلم قسمت دوم سه‌گانه وسترن اسپاگتی لئونه در سینماست. وسترن اسپاگتی به ژانری اطلاق می‌شود که فضای ایتالیایی فیلم بیشتر از فضای امریکایی در آن رسوخ پیدا کرده است. لئونه موفق شد تا این ساب ژانر را به زیبایی هرچه تمام به کمک بازی جذاب و تماشایی کلینت ایستوود در سینما تثبیت کند و اسم خود را برای همیشه در سبنمای وسترن و این ژانر هک کند.
سال انتشار: ۲۰۰۵
کارگردان: انگ لی
امتیاز IMDb فیلم: ۷.۷ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۸۸ از ۱۰۰
این فیلم به کارگردانی انگ لی، یک وسترن درام رمانتیک است که داستان عشق میان دو کشاورز را در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ به تصویر می‌کشد. نکته حایز اهمیت فیلم بازی جذاب و تماشایی هیث لجر فقید و جیک جلینهال جوان است. فیلم به زیبایی هرچه تمام وارد یک داستان درام می‌شود و کلیشه‌های ژانر وسترن را رها می‌کند.
سال انتشار: ۱۹۶۹
کارگردان: سم پکینپا
امتیاز IMDb فیلم: ۷.۹ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۹۱ از ۱۰۰
این فیلم به کارگردانی سم پکینپا، با تمرکز بر اجتماعات جنایی در مرزهای مکزیک و آمریکا ساخته شده و برجسته‌ترین آثار سینمای جنایی وسترن است. سم پکینپا در تاریخ سینما به مرد خشونت دوست و ضد زن شناخته می‌شود. فیلم‌های او اغلب متمرکز بر گروه‌های مردانه و خشونت‌های بسیار زیاد است. این گروه خشن مظهر بی‌رحمی دوران وسترن است که تاریخ سیمنما از آن وام می‌گیرد.
سال انتشار: ۱۹۶۶
کارگردان: سرجیو لئونه
امتیاز IMDb فیلم: ۸.۸ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۹۷ از ۱۰۰
فیلمی ایتالیایی به کارگردانی سرجیو لئونه که به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرآوازه‌ترین فیلم‌های وسترن در تاریخ سینما شناخته می‌شود. چه کسی است که بگویید یک فیلم وسترن نام ببر و در وهله اول نام خوب، بد، زشت را نگوید؟ هیچ کس.
برخی از فیلم‌ها شناسنامه یک ژانر را می‌سازند. فیلم «خوب، بد، زشت» شناسنامه ژانر وسترن است و حتی فیلم بین‌های عادی هم که با مفاهیمی مثل ژانر و… آشنایی ندارند می‌توانند حدس بزنند که یک وسترن خوب باید چیزی شبیه به «خوب، بد و زشت» باشد.
سال انتشار: ۱۹۵۲
کارگردان: فرد زینه‌مان
امتیاز IMDb فیلم: ۸ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۹۴ از ۱۰۰
این فیلم به کارگردانی فرد زینه‌مان رویدادهای شهرک‌نشینان در مواجهه با تهدیدات جدیدی را به تصویر می‌کشد که حیات آن‌ها را تهدید می‌کند. نیمروز یکی از آثار شاخص سینما در زمینه بیان مفاهیم عمده‌ای مثل رشادت و پهلوانی است. اگر به ژانر وسترن علاقه‌مند هستید، حتما باید این فیلم را به عنوان یکی از تاثیرگذارترین عناوین در تاریخ سینما مشاهده کنید.
سال انتشار: ۱۹۹۲
کارگردان: کلینت ایستوود
امتیاز IMDb فیلم: ۸.۲ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز فیلم: ۹۶ از ۱۰۰
«نابخشوده» به کارگردانی کلینت ایستوود، فیلمی با اسلوب تازه است که به مفهوم عدالت و اثرات خشونت در جامعه توجه می‌کند و به عنوان یکی از بهترین وسترن‌های دوران مدرن شناخته می‌شود. کلینت ایستوود که خود در سه‌گانه دلار سرجیولئونه به بهترین نحو ممکن درخشید، با ساخت فیلم «نابخشوده» نوعی وسترن اسیدی و ساب ژانر جدید را به سینما اضافه کرد که پس از او این ساب ژانر در سینما ادامه پیدا کرد.
این فیلم‌ها تنها نمونه‌های کوچکی از فیلم‌های مهم و تأثیرگذار در ژانر وسترن هستند و عناوین بیشمار و بسیار زیادی از فیلم‌های معروف وسترن وجود دارد که در این فهرست به روزرسانی خواهند شد.
