سبیل چرب کردن؛ یک کار معمول در زمان صفویه که مفهومش در عصر قاجار تغییر کرد

اصطلاح «سبیل کسی را چرب کردن» یکی از ضرب المثل‌های رایج در زبان فارسی است که امروزه هم کاربرد بسیار دارد. این ضرب المثل زمانی به کار می‌رود که کسی بخواهد برای انجام کاری یا به دست آوردن امتیازی به دیگری رشوه بدهد. در گذشته این اصطلاح به معنای گرفتن چیزی از کسی بود؛ اما امروزه به معنای رشوه گرفتن به کار می‌رود. اگر دوست دارید بدانید اصطلاح سبیل کسی را چرب کردن از کجا آمده است و چه داستانی پشت آن پنهان شده است، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

به گزارش فرادید، در گذشته داشتن سبیل و ریش در میان مردان بسیار مرسوم بود و کمتر مردی پیدا می‌شد که ریش و سبیل‌هایش را بتراشد. معمولا مردان بزرگ و عالمان و دانشمندان سبیل و ریش‌های بلندی داشتند و برای اینکه آراسته به نظر برسند، ریش و سبیلشان را مانند موی سر اصلاح و مرتب می‌کردند یا حنا می‌بستند. در دوران صفویه داشتن سبیل برای مردان بسیار پررنگ و رایج شد تا جایی که همه سعی می‌کردند سبیل بلندتر و تاب دارتری نسبت به بقیه داشته باشند و در این زمینه با هم رقابت می‌کردند.

مردان صفوی به خصوص پادشاهانی مانند شاه عباس برای آراسته‌تر شدن سبیل شان به آن روغن‌های مخصوص جلا و براق کننده می‌زدند تا سبیلی خوش فرم و درخشان داشته باشند. کم کم داشتن سبیل برای پادشاهان مرسوم شد و به قاجاریه رسید. مثلا ناصرالدین شاه سبیل‌های بلند و تابداری داشت و فرزندش مظفرالدین شاه نیز علاقه زیادی به سبیل‌های بلند و تاب‌دار داشت تا جایی که مردی به نام ابوالقاسم را برای نظافت سر و صورت و آرایش سبیل‌هایش استخدام کرد و حتی در سفرهایش به فرنگ او را با خود می‌برد. ابوالقاسم خان با مهارت زیادی به سبیل مظفرالدین شاه روغن می‌زد و آن را به سمت بالا تاب می‌داد.

می‌گویند مظفرالدین شاه وقتی سبیلش چرب می‌شد و خود را در آیینه می‌دید، بسیار سر کیف می‌آمد و در آن لحظه از سر سرمستی خواسته هرکسی را که کنارش بود، اجابت می‌کرد. درباریان و نزدیکان شاه کم کم از این علاقه شاه به چرب شدن سبیلش سوء استفاده کردند و هر وقت ابوالقاسم خان را می‌دیدند که راهی اتاق شاه شده، فورا خود را به شاه‌نشین می‌رسانند و خواسته‌شان را مطرح می‌کردند.

شاه هم که حسابی سر کیف آمده بود، همه را یکی یکی اجابت می‌کرد. به این ترتیب اصطلاح سبیل کسی را چرب کردن کم‌کم در میان مردم کوچه و بازار راه پیدا کرد و به ضرب المثل تبدیل شد. امروزه هرکس بخواهد برای گرفتن امتیاز به کسی رشوه بدهد، می‌گویند سبیلش را چرب کرده است.