پژوهشگاه میراث فرهنگی از کشف یک کتیبه فارسی با نقش «شیرِ شمشیر به‌دست» در کنار شمایل حضرت علی (ع) در یکی از روستا‌های ارمنستان خبر داد.
به گزارش ایسنا، مرتضی رضوانفر ـ عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ـ در این باره گفت: این کتیبه فارسی با نقشی از شیرِ شمشیر به‌دست در کنار شمایل حضرت علی (ع) در یکی از روستا‌های ارمنستان کشف شده است که می‌تواند نقش شیری شمشیر به‌دست را که طبق اسناد به دوره فتحلیشاه قاجار باز می‌گردد ۶۰۰ سال به عقب برگرداند.
او درباره چگونگی کشف این کتیبه توضیح داد: سال پیش به دعوت حسین طباطبایی ـ رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ برای تحقیق و پژوهش میدانی به ارمنستان سفر کردم. آنچه در این پژوهش نظرم را به خود جلب کرد و می‌توانم آن را به‌عنوان یک کشف معرفی کنم بقایای مسجدی تاریخی در یکی از روستا‌های ارمنستان به نام «بجنی» است.
رضوانفر افزود: در کتیبه ساخت این مسجد، تاریخ ۶۶۱ هجری قمری، نام پنج تن آل عبا و اسامی «استاد جعفر» و «استاد محرم» به عنوان معماران این بنا ذکر شده که نشان می‌دهد شیعیان در این روستا ساکن بوده‌اند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ادامه داد: در این مسجد که بقایای آن در حال حاضر در یک منطقه کوهستانی واقع شده و از آن سه دیوار باقی مانده است، چهار کتیبه، یکی به عربی، دو کتیبه به فارسی و یک نقش‌برجسته وجود دارد که در سه کتیبه نقش شیر جای گرفته است.
این پژوهشگر میراث فرهنگی افزود: روی یکی از کتیبه‌های یافته‌شده در این مسجد شمایلی از حضرت علی (ع) ترسیم و در کنار آن به فارسی نوشته شده «جناب علی» و نقش یک شیرِ شمشیر به دست که به دنبال هیولایی در حرکت است، نمایان است.
رضوانفر اظهارکرد: اگر تاریخ ساخت این کتیبه را با تاریخ کتیبه ساخت مسجد (۶۶۱ هجری قمری) برابر بگیریم، می‌تواند نقش شیر شمشیر به‌دست را ۶۰۰ سال به عقب برگرداند؛ چرا که جدای از نقش شیر و خورشید که هزاران سال قدمت دارد، نخستین نشانه موجود از شیر شمشیر به‌دست مربوط به دوره فتحعلیشاه قاجار است و تا پیش از آن، شیر همواره پایش روی زمین و یا در حال حرکت بوده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: در این کتیبه نقش شیر در کنار شمایل حضرت علی (ع) جای گرفته و مشخصا به عنوان «شیر خدا» مطرح است؛ یعنی بیان‌کننده القابی مانند اسدالله غالب (شیر خدای غلبه‌کننده) و حیدر کرار (شیر حمله‌برنده) که ما در فرهنگ مردم به کار می‌بریم.
رضوانفر گفت: طبق بررسی‌های صورت گرفته، حضور شیعیان ایرانی در ارمنستان و منطقه بجنی، سه بار پیش از قرن هفتم هجری قمری محرز شده است؛ یکی قرن ۴ و ۵ هجری قمری که دیلمیان خصوصا سالاریان در این منطقه حکومت کردند و سکه ضرب کردند و دیگری در سال ۶۳۳ قمری که مغول‌ها به فرماندهی فردی با نام «چرماغون» این منطقه را تصرف گردند و تعداد زیادی از اسرای خراسانی را با خود به ارمنستان بردند. مغول‌ها که اسرای خود را «حَشَر» می‌نامیدند از آن‌ها برای بیگاری و سپر انسانی استفاده می‌کردند. بسیاری از این اسرا بعد‌ها در ارمنستان ماندگار شدند و گروه سوم از شیعیان ایرانی، نزاریان بودند که در سال ۶۵۴ قمری پس از قتل‌عام توسط هلاکوخان به مناطق مختلف از جمله ارمنستان پراکنده شدند.
این محقق گفت: پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون بنا دارد در آینده نشستی علمی برای بررسی ابعاد مختلف این کتیبه و همچنین دیگر آثار موجود در قفقاز جنوبی، شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان برگزار کند.
