جنجال با پایتون در حضور رییسی

هم‌میهن نوشت: چهارشنبه‌ای که گذشت انتشار ویدیویی ۵۴ثانیه‌ای از جلسه هشتم فروردین رئیس‌جمهور با «دانشمندان یک درصد برتر جهان» جنجال تازه‌ای در شبکه‌های اجتماعی ایرانی آفرید. ویدیویی که در آن «داوود دومیری گنجی» استاد دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل رو به رئیس‌جمهور می‌گوید: «پیشنهاد من با یک نرم‌افزار جهانی است تحت عنوان «پایتون».

پایتون کار‌های مختلفی انجام می‌دهد، مثلاً در حوزه پزشکی را متحول می‌کند، چهار سال آینده را پیش‌بینی می‌کند که چه سرطانی در واقع طرف دارد. ما در حوزه سیاست چنین مشکلی داریم آقای رئیس‌جمهور، چرا؟ چون آینده‌ای که باید پیش‌بینی کنیم را نداریم. چه اتفاقی در انتظار آینده کشور‌های منطقه خواهد بود. ولی با شبکه‌های جهانی پایتون می‌توانیم. در زمینه نظامی می‌توانیم. در زمینه‌های اقتصادی می‌توانیم. در زمینه رشد تورم که حضرت آقا فرمودند می‌توانیم در آن زمینه کار کنیم.

چگونه می‌توانیم شبکه عصبی یا هوش مصنوعی که در بدن ما وجود دارد، هر نقطه‌ای از بدن ما تیغ بزنیم کاملا بقیه جا‌ها خودش را نشان می‌دهند. ما به طریقی باید با این مجموعه به هم متصل باشیم.» انتشار این ویدیو و حواله حل همه مشکلات کشور از جمله تورم به «پایتون» انواع نقد، شوخی، هزل و هجو و متلک را روانه شرکت‌کنندگان در جلسه کرد و ظرف مدت کوتاهی «پایتون‌گیت» در توئیتر ترند شد.

پایتون یکی از آسان‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی است که اولین بار در سال ۱۹۹۱ منتشر شده‌است. پایتون در زمینه‌های گوناگون، از محاسبات علمی تا هوش مصنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ساختار زبانی و دیدگاه شیءگرا در پایتون به‌گونه‌ای طراحی شده که به برنامه‌نویس امکان نوشتن کد منطقی و واضح (بدون ابهام) را برای پروژه‌های کوچک و بزرگ می‌دهد. امروزه آموزش نسخه‌های ساده پایتون برای استفاده نوجوانان هم رواج زیادی یافته است.

دانشمندان یک درصد برتر جهان کیستند؟

در جلسه مذکور، پشت سر رئیس‌جمهور بنری با عنوان درشت «دانشمندان یک درصد برتر جهان» دیده می‌شد، عنوانی که هرچند دستمایه شوخی کاربران شد، اما واقعی است و قدمت دارد. فهرست پژوهشگران پراستناد (Highly Cited Researchers) که در ایران به فهرست یک‌درصد دانشمندان برتر جهان معروف‌تر است، فهرستی از پراستنادترین پژوهشگران دنیاست که دارای حداقل یک مقاله در زمینه‌ی موضوعی انتشار خود هستند که آن مقاله جزء یک درصد برتر کل مقالات آن حوزه است.

برای قرار گرفتن پژوهشگران در این فهرست، تمام فعالیت‌های علمی ۱۰ساله اخیر آن‌ها در سطح بین‌المللی مانند تعداد «مقالات»، «استنادات»، «تعداد مقالات پراستناد» و «تعداد استناد به مقالات پراستناد» مورد بررسی قرار می‌گیرد. در جوامع دانشگاهی کشور به این فهرست وزن زیادی داده می‌شود. معمولاً پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) هرساله اسامی ایرانیان حاضر در فهرست منتشره کلاریویت آنالیتیکس را منتشر می‌کند و در اغلب خبرگزاری‌های رسمی و علمی کشور و اغلب با عنوان «فهرست یک درصد دانشمندان برتر» بازنشر می‌شود و بعد از آن هم هر دانشگاهی آمار مربوط به استادان مرتبط با خود را خبری می‌کند.

به‌عنوان نمونه زلفی‌گل وزیر علوم نیز در این فهرست جای دارد. اما انتقاد‌هایی هم به این شیوه وارد شده؛ یکی به نحوه فهرست‌گیری توسط ISI؛ مثلاً هویت نویسنده برحسب حرف اول نام و نام کامل خانوادگی مشخص می‌شود. یک نام می‌تواند به چندین نفر اطلاق شود و همچنین نام یک فرد می‌تواند با املا‌های مختلفی نوشته و هربار شمرده شود. دیگر اینکه آمار استناد‌ها نمی‌توانند بین کیفیت پژوهش، میزان اثرگذاری نشریه استنادکننده و مثبت/منفی بودن استناد تمایز قائل شوند.

نحوه اثرگذاری هم مورد انتقاد قرار گرفته؛ چراکه این فهرست در واقع فهرست نویسندگان پراستناد است، اما در ایران به فهرست دانشمندان برتر مشهور شده است. همچنین اساس رتبه‌بندی دانشگاه‌ها میزان استنادات به مقالات است و افزایش تعداد استنادات به مقالات معمولاً مربوط به یک فرد است و در صورتی که این فرد در دانشگاه جابه‌جا شود، رتبه آن دانشگاه نیز جابه‌جا خواهد شد!

آذری‌جهرمی، وزیر سابق ارتباطات در واکنش به پایتون‌گیت به همین موضوع اشاره کرد و نوشت: «خیلی از اساتید بزرگ دانشگاه‌های کشور، دلسوزانه از نظام رتبه‌بندی مبتنی بر تعداد مقالات گلایه دارند. کاش نشست رئیس‌جمهور محترم با «جمعی از دانشمندان یک درصد برتر جهان» تلنگری باشد برای اصلاح جدی نظام رتبه‌بندی اساتید در دانشگاه‌های ایران.»

روش گنجی برای پیش‌بینی ناآرامی‌های اجتماعی

دانشمند مورد اشاره در جلسه با رئیس‌جمهور «داوود دومیری‌گنجی» استاد تمام ۵۸ساله رشته مکانیک دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل است. بنا بر نکته جالبی که شش سال پیش در خبرگزاری ایسنا منتشر شده «پروفسور «داوود دومیری‌گنجی»، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، یکی از پژوهشگران برتر دنیا است که روش علمی جدید او در حوزه «دینامیک غیرخطی»، در دنیا تحت عنوان «روش گنجی» یا AGM method شناخته می‌شود.

این متد غیرخطی در پیش‌بینی مسائل اجتماعی هم به کار گرفته می‌شود. وی درباره این مدل توضیح داده: مسائل اجتماعی از جمله اغتشاشات و... نیز یک الگوی غیرخطی و غیرقابل پیش‌بینی را دنبال می‌کند. زمانی که جامعه‌ای به مدت طولانی آرام باشد، بزرگان علمی و سیاسی در نقطه‌ای از آن اغتشاش ایجاد کرده تا ببینند به دنبال آن چه اتفاقی می‌افتد؛ به عبارتی آن‌ها از این طریق به تجزیه و تحلیل مسائل مختلف می‌پردازند؛ بنابراین ایجاد اغتشاش اجباری، همچون یک جرقه بیرونی و خارج از سیستم محسوب می‌شود که اثرات آن در داخل سیستم، به کمک علم جدید «دینامیک غیرخطی» قابل پیش‌بینی است.

به‌تازگی این مسائل باعث شده من و دیگر همکارانم از جمله دکتر مفید گرجی و دکتر شیخ‌الاسلام، جزو لیست دانشمندان یک درصد برتر جهان قرار گیریم.» بعید نیست تحقیقات و پژوهش دومیری‌گنجی در این زمینه او را به اتاق فکر رئیس‌جمهوری رسانده باشد.

هزینه کارآموزی سیاسیون چقدر آب می‌خورد؟

استفاده از جعل علم، شبه‌علم، خرافات یا برکشیدن افراد با رزومه‌سازی‌های نادرست برای رسیدن به مقاصد مورد نظر در ساحت سیاسی ایران سابقه زیادی دارد. نزدیکترین خاطره به اذهان عمومی داستان ساخت مستعان برای تشخیص کروناست. پیش از آن هم احمدی‌نژاد در دوران ریاست‌جمهوری از دختربچه‌ای یاد کرده بود که در زیرزمین خانه‌شان انرژی هسته‌ای تولید کرده بود.

اینکه افراد مدعی چطور موفق می‌شوند به بالاترین سطوح سیاسی در کشور و اتاق فکر روسای جمهور راه پیدا کنند، قبل از اینکه ما را یاد ناکارآمدی گروه‌های پرشمار مشاوران و بادمجان دورقاب‌چینان بیندازد به اندیشه خیرخواهان واقعی کشور و اساتید مبرز خانه‌نشین شده و کنج زندان‌ها می‌اندازد. در همین دولت حجت عبدالملکی وزیر پیشین کار در ابتدای راه اعلام کرد با یک میلیون تومان می‌توان شغل ایجاد کرد و اگر تابه‌حال محقق نشده، چون مسئولان آموزش لازم را ندیده‌اند. یا گفته بود صنعت خودروسازی کره جنوبی به دلیل «ابعاد درب پارکینگ‌ها» در این کشور رشد کرده‌است، چراکه درب پارکینگ‌ها در خانهٔ کُره‌ای‌ها به اندازه‌ای کوچک طراحی و ساخته می‌شود که ماشین‌هایِ بزرگ آمریکایی از آن‌ها عبور نکنند و شهروندان مجبور شوند خودرو‌های ساخت کره را خریداری کنند! اما سرانجام خودش با کارنامه‌ای منفی کنار رفت. اما فرصت و سرمایه کشور طی مدت کارآموزی امثال او سوخت می‌شود.

ماجرای زمستان سخت اروپا، تولید لامبورگینی ایرانی، فروپاشی آمریکا و. هم برای افکار عمومی آشناست. از این اظهارنظر‌های شاذ در دولت فعلی خیلی زیاد است، ولی ذکر همین مثال‌های کوچک کافی است.