آفکام چیست و چه می‌کند؟

این روز‌ها توئیت یکی از خبرنگاران بی‌بی‌سی فارسی در شبکه‌های اجتماعی بسیار بازتاب پیدا کرده است. او ادعا کرده است که شکایتش علیه تلویزیون فارسی اینترنشنال باعث کوچ قریب این تلویزیون به آمریکا شده است. به همین بهانه نگاهی می‌کنیم به چیستی و رویه آفکام. دفتر ارتباطات که معمولاً از آن با عنوان آفکام یاد می‌شود، مرجع نظارتی مورد تأیید دولت برای رادیو و تلویزیون، مخابرات و پست بریتانیاست.

به گزارش هم میهن، آفکام دارای اختیارات به‌نسبت گسترده‌ای در بخش‌های تلویزیون، رادیو، مخابرات و پست است. این سازمان وظیفه دارد که از طریق ترویج رقابت و محافظت از مردم در برابر محتوای مضر یا توهین‌آمیز، منافع شهروندان و مصرف‌کنندگان را نمایندگی کند.

برخی از حوزه‌های اصلی که آفکام بر آن نظارت می‌کند، عبارت‌اند از: مجوز، تحقیق، دستورالعمل‌ها، آئین‌نامه‌ها و سیاست‌ها، شکایات، رقابت و محافظت از امواج رادیویی در برابر سوءاستفاده (مانند ایستگاه‌های رادیویی دزدان دریایی). تنظیم‌گری (رگولاتوری) در ابتدا توسط قانون دفتر ارتباطات در سال ۲۰۰۲ به آفکام واگذار شد و مجوز‌های لازم را از قانون ارتباطات سال ۲۰۰۳ دریافت کرد.

تاریخچۀ آفکام

در ۲۰ ژوئن ۲۰۰۱، ملکه الیزابت در جریان سخنرانی در پارلمان بریتانیا، ایجاد سازمانی با عنوان آفکام را اعلام کرد. این نهاد جدید که قرار بود جایگزین چندین سازمان موجود شود، به‌عنوان یک «ابَرتنظیم‌کننده» برای نظارت بر رسانه‌های سنتی و مدرن و همچنین پست و مخابرات در نظر گرفته شد. در ۲۹ دسامبر ۲۰۰۳، آفکام راه‌اندازی شد و رسماً وظایفی را که قبلاً بر عهدۀ پنج نهاد مختلف بود، به ارث برد؛ کمیسیون استاندارد‌های رادیو و تلویزیونی، کمیسیون مستقل تلویزیون، دفتر مخابرات، اداره رادیو و آژانس ارتباطات رادیویی.

اما در واقع، قدرت و اختیارات آفکام به‌تدریج و در طول سال‌ها افزایش یافت. به‌ویژه، قانون اقتصاد دیجیتال ۲۰۱۷ اختیارات و صلاحیت‌های آفکام را افزایش داد. همچنین این قانون نظارت بر بی‌بی‌سی را به آفکام منتقل کرد؛ وظیفه‌ای که قبلاً توسط بی‌بی‌سی تراست انجام می‌شد.

قوانین و مقررات

کلیۀ شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی فعال در بریتانیا باید از آفکام مجوز بگیرند. پخش‌کنندگان باید از شرایط قیدشده در مجوز خود پیروی کنند، در غیر این‌صورت همواره خطر لغو آن وجود دارد. آفکام همچنین «آیین‌نامۀ پخش رادیو و تلویزیون» را منتشر می‌کند؛ مجموعه‌ای از قوانین که همۀ محتوای پخش شده در تلویزیون و رادیو در سراسر خاک بریتانیا و قلمرو‌های خارجی و فرادریایی باید از آن‌ها پیروی کنند.

برای نمونه، بر اساس این آئین‌نامه، پخش هرگونه محتوای نامناسب برای کودکان از ساعت ۵:۳۰ صبح تا ۲۱:۰۰ ممنوع است. فیلم‌های دارای درجه‌بندی ممتاز در صورت مجوز هیئت رده‌بندی سنی فیلم‌های بریتانیا، می‌توانند در هر زمانی از روز پخش شوند، مشروط بر اینکه یک سیستم محافظت‌شده با پین برای محدود کردن دسترسی به افرادی که مجاز به مشاهده آن هستند، وجود داشته باشد.

در سال ۲۰۱۰ آفکام مجوز چهار کانال تلویزیونی رایگان برای تبلیغ خدمات چت بزرگسالان در ساعات روز و محتوای بیش‌ازحد صریح جنسی را لغو کرد. شرکت‌های درگیر نیز بیش از ۱۶۰ هزار پوند جریمه شدند. دامنۀ اختیارات و صلاحیت‌های آفکام، شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی را که در بریتانیا پخش می‌شوند، اما در خارج از کشور مجوز دارند، پوشش نمی‌دهد.
برخی از فعالیت‌های نقض‌کنندۀ مقررات آفکام عبارت‌اند از:

اعترافات اجباری، نقض حقوق بشر، کاربرد عریان خشونت علیه غیرنظامیان.

برنامه‌هایی که نمایشگر خشونت، پیامد‌های آن و توصیفات خشونت، اعم از کلامی یا فیزیکی است.

برنامه‌های حاوی مطالبی که رفتار خشونت‌آمیز، خطرناک یا شدیداً ضداجتماعی را مورد تأیید قرار داده یا ترویج کند و احتمالاً دیگران را به انجام چنین رفتاری تشویق کند.

اخبار و برنامه‌هایی که الزامات بی‌طرفی در آن‌ها رعایت نشده باشد.

تشویق کودکان به اعمال منافی عفت، تنفر نژادی و قومی و مانند اینها.

رویه‌ها

الجزیره: این رسانۀ خبری مستقر در قطر در ژانویه ۲۰۱۷ گزارشی در مورد قانون‌شکنی‌های هیئت دیپلماتیک رژیم صهیونیستی و تلاش برای نفوذ در میان گروه‌های سیاسی و دانشجویی در بریتانیا پخش کرد. رژیم صهیونیستی، الجزیره را به یهودستیزی و تبلیغات منفی علیه رژیم صهیونیستی متهم کرد و از آفکام درخواست کرد تا با آن برخورد کند. اما پس از هشت‌ماه تحقیقات فشرده، آفکام گزارش داد که گزارش الجزیره با استاندارد‌های روزنامه‌نگاری مطابقت دارد و خبرنگاران این شبکه را از اتهامات وارده تبرئه کرد.

پرس‌تی‌وی: در ماه می ۲۰۱۱، آفکام حکم داد که پرس‌تی‌وی، مسئول نقض جدی قوانین پخش تلویزیونی بریتانیاست و ممکن است به‌دلیل پخش اعترافات اجباری مازیار بهاری، روزنامه‌نگار نیوزویک که در جریان پوشش خبری انتخابات ریاست‌جمهوری ایران بازداشت شده بود، جریمه شود. پرس‌تی‌وی با رد گفته‌های بهاری، مدعی شد که او «در حقیقت و صحت» مصاحبه «بحثی ندارد»، بنابراین نیاز به رضایت او «منطقی نیست».

تلویزیون ابوظبی: آفکام، تلویزیون ابوظبی را به‌دلیل پخش مصاحبۀ تلویزیونی از اعترافات یک شهروند قطری به نام دکتر محمود الجیده، درحالی‌که او در سال ۲۰۱۳ به‌طور خودسرانه در ابوظبی بازداشت شده بود، محکوم کرد. کمیتۀ ملی حقوق بشر کشور قطر از تصمیم آفکام استقبال کرد. بر اساس رأی آفکام، مصاحبۀ پخش‌شده برخلاف رضایت دکتر الجیده ضبط شده بود که در زمان حضور در زندان ابوظبی مورد شکنجۀ جسمانی قرار گرفته بود.

این فعالیت نقض جدی اصول انصاف و حریم خصوصی بود که در آئین‌نامۀ آفکام به‌طور علنی و شفاف ذکر شده است. ابوظبی این ادعا را نپذیرفت و مدعی شد که الجزیره نه‌تن‌ها به تریبون القاعده و سایر سازمان‌های سلفی-جهادی تبدیل شده، بلکه آشکارا از بروز خشونت در کشور‌های حاشیۀ خلیج‌فارس دفاع می‌کند. به‌علاوه، ابوظبی مقامات قطری و الجزیره را متهم کردند که با وجود نقض فاحش حقوق بشر شهروندان قطری و کارگران خارجی، از نقض حقوق بشر در سایر کشور‌های عربی انتقاد می‌کند.

سی‌جی‌تی‌ان: در سال ۲۰۱۹، آفکام تحقیقاتی را در مورد شبکۀ بین‌المللی چینی سی‌جی‌تی‌ان، متعلق به تلویزیون مرکزی چین (سی‌سی‌تی‌وی)، به‌دنبال ادعا‌هایی مبنی بر پخش اعترافات اجباری از سوی «پیتر همفری»، روزنامه‌نگار سابق بریتانیایی در این شبکه آغاز کرد. علاوه بر این، چهار شکایت رسمی نیز به‌دلیل اعترافات ادعایی مشابه دریافت کرد. در اوایل سال ۲۰۲۱، آفکام مجوز پخش سی‌جی‌تی‌ان در بریتانیا را لغو کرد.

آفکام در بیانیه‌ای خاطرنشان کرد که دارندۀ مجوز این شبکه، شرکت «استار چاینا مدیا»، مسئولیتی در مورد محتوای این شبکه بر عهده ندارد که این برخلاف الزامات قانونی است. همچنین به «شرکت شبکۀ جهانی تلویزیون چین»، به این دلیل مجوز نداد که این شرکت «در نهایت توسط حزب کمونیست چین کنترل می‌شود که طبق مقررات آفکام مجاز نیست». آفکام همچنین سی‌جی‌تی‌ان را به‌دلیل «نقض قوانین در مورد انصاف، حریم خصوصی و بی‌طرفی مناسب» ۲۲۵ هزار پوند جریمه کرد.

پس از لغو مجوز پخش این شبکه، هم دولت و هم رسانه‌های دولتی چین، بی‌بی‌سی را آماج حملات خود قرار دادند و این شبکه را به تولید «اخبار جعلی» و «دروغ‌پراکنی» در جریان پوشش همه‌گیری کووید ۱۹ در سرزمین اصلی چین و اردوگاه‌های سین‌کیانگ متهم کردند. سی‌جی‌تی‌ان ادعا کرد که آفکام «توسط سازمان‌های راست افراطی و نیرو‌های ضد چین کنترل می‌شود».

ممنوعیت تبلیغاتی عربستان سعودی

ممنوعیت پخش هرگونه آگهی دربارۀ اصلاحات عربستان نیز از جمله اقدامات آفکام است، اما ماجرای این ممنوعیت چیست؟ عربستان سعودی حدود سه سال پیش پول نمایش یک دقیقه آگهی را که شامل تصاویری از رانندگی زنان، بازگشایی سینما‌ها و اعضای خاندان آل سعود بود، طی سفر ولیعهد عربستان سعودی به انگلیس پرداخت کرده بود.

این آگهی که ۵۶‌بار توسط «اسکای ۱» طی سه روز پخش شد، برای تقویت تجارت عربستان با انگلیس برنامه‌ریزی شده بود، اما «آفکام» مدعی شد که ریاض تلاش می‌کند بر افکار عمومی انگلیس تأثیر بگذارد و تصویری دروغین از خودش به نمایش می‌گذارد؛ بنابراین آفکام با تأکید بر ایجاد جنجال دربارۀ «آزادی بیان، حقوق بشر و حقوق زنان» در کشور محافظه‌کار عربستان و همچنین مسائل مربوط به فروش سلاح توسط انگلیس به عربستان و دخالت نظامی ریاض در جنگ داخلی یمن، انتشار هرگونه آگهی از ریاض را در انگلستان ممنوع اعلام کرد.