تحریم تلویزیون و پخش زنده فوتبال

صداوسیما سال‌هاست از طریق تلویزیون، خاصه دو شبکه سه و ورزش سیما، تورنمنت‌های مختلف ورزشی را پوشش می‌دهد. دراین‌بین از آنجا که مخاطب رشته پرطرفداری مثل فوتبال به‌مراتب در مقایسه با سایر رشته‌ها بیشتر است، بخش اعظم پخش تلویزیونی در ایران به این ورزش اختصاص یافته است. در طول هفته هم بار‌ها از لیگ‌های مختلف اروپایی تا بازی‌هایی مانند لیگ قهرمانان آسیا، منهای رقابت‌های داخلی، از طریق همین دو شبکه پخش زنده می‌شود.

البته که این پخش‌کردن‌ها نیز هرگز کار ساده‌ای نبوده و هیچ‌وقت هم برای تلویزیون بدون حرف‌و‌حدیث پیش نرفته است. همین حالا هم شایعات زیادی درباره صداوسیما مطرح است که این رسانه با شیوه‌های مختلف، خریدن حق پخش بازی‌های خارجی را دور می‌زند و تلاش می‌کند در این راستا، با کیفیت موجود، بازی‌ها را به دست مخاطب برساند. گو اینکه این کیفیت همیشه هم خوب از آب درنمی‌آید و بعضا مجبور می‌شوند با پوشاندن لوگو و کد‌های ارسالی روی تصویر، بازی‌ها را پخش کنند.

در‌این‌بین و با وجود شایعات بسیاری که وجود دارد، مسئولان امر هم، دست‌زدن به کار‌های غیرقانونی برای پخش بازی‌های فوتبال را رد کرده و گفته‌اند که در پی دستیابی به ارزان‌ترین فرکانس برای پخش زنده بازی‌های فوتبال خارجی هستند و موارد مطروحه پایه و اساس درستی ندارد. فارغ از این مباحث، تحریم‌هایی که آمریکا در سال‌های اخیر متوجه تلویزیون ایران کرده هم مزید بر علت شده تا دردسر‌های خاصی به وجود بیاید. یکی از بارزترین این دردسر‌ها مربوط به اتفاق دو سال قبل است که تلویزیون با وجود داشتن قرارداد رسمی و پرداخت و مبادله، نتوانست از طریق قانونی فرکانس‌های پخش زنده تلویزیونی را در رقابت‌های لیگ قهرمانان آسیا به دست بیاورد و کار به شکایت و شکایت‌کشی کشید.

قبل از پرداختن به آن مورد، ولی حالا خبر درخور‌توجهی در این زمینه منتشر شده که نشان می‌دهد آمریکا بخشی از تحریم‌های صداوسیما را برداشته است. این موضوعی است که مسئولان آمریکا به‌طور رسمی در ۲۴ ساعت اخیر آن را اعلام کرده‌اند. ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، در روز‌های اخیر درباره تمدید معافیت صداوسیما از تحریم‌ها به نکته‌ای اشاره کرده که شاید کار مسئولان این نهاد را برای پخش زنده بازی‌های فوتبال خارجی در ادامه مسیر ساده‌تر کند. او در بخشی از یک نشست خبری که مشروح آن در سایت وزارت امور خارجه این کشور منتشر شده، گفت: «این معافیت از سال ۲۰۱۴ و بی‌وقفه ازسوی دولت قبلی آمریکا تمدید شده است. ما این معافیت را به‌صورت دوره‌ای بررسی می‌کنیم تا امکان استفاده از خدمات پخش ماهواره‌ای برای صداوسیما تحت حمایت سازمان بین‌المللی ارتباطات ماهواره‌ای فراهم شود. ما همچنان نگران نقش صداوسیما در سانسور دسترسی مردم به اطلاعات و نقش آن در نقض حقوق بشر هستیم. در‌حالی‌که این معافیت جزئی امکان ارائه خدمات ماهواره‌ای به صداوسیما را فراهم می‌کند، خود این سازمان و ریاست آن تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند که از جمله دلایل آن، نقش‌داشتن در سانسور و نقض حقوق بشر است».

او با اشاره به تحریم‌های اخیر آمریکا علیه مقامات صداوسیما، از جمله پیمان جبلی، مدیر این سازمان، گفت: «ما از هر ابزاری که در اختیارمان باشد، برای پاسخ‌گوکردن مقامات ایران به دلیل آنچه نقش‌داشتن در نقض حقوق بشر و سانسور می‌دانیم، استفاده خواهیم کرد».

درست است که با اعمال محرومیت بر تعدادی از مسئولان کنونی صداوسیما بخشی از تحریم‌ها پابرجا مانده است، ولی اتفاق خوب در این زمینه، مربوط به جایی است که آمریکا تحریم دسترسی به بخش امور ماهواره‌ای، یعنی همانجا را که پیش‌تر برای پخش فوتبال‌ها دردسر ایجاد کرده، برداشته است. آن‌طورکه در بخش دیگری عنوان شده است، پس از لغو تحریم‌های آمریکا، ارائه خدمات ارتباط زمینی و فیبر نوری در خارج از ایران به صدا‌و‌سیما و انجام تراکنش‌های مربوط به امور ماهواره‌ای با این سازمان امکان‌پذیر می‌شود.

برای روشن‌ترشدن کمک به پخش فوتبال‌های خارجی در تلویزیون حالا می‌شود اتفاقی را که سال ۱۳۹۹ رخ داد، ارزیابی کرد تا مشخص شود دست‌کم معافیت این بخش، می‌تواند به علاقه‌مندان به فوتبال کمک کند. شهریور ۱۳۹۹ بود که صداوسیما با کمپانی تجاری طرف قرارداد AFC که حق پخش بازی‌های لیگ قهرمانان آسیا را در آن زمان در اختیار داشت، به مشکل برخورد. ماجرا از آن قرار بود که کمپانی «لاگاردر» که با اسامی مختلف از جمله WGS و SPORT۵ در خاورمیانه مشغول فعالیت بود، تلویزیون ایران را در فهرست سیاه قرار داد و اعلام کرد فرکانس‌های زنده بازی‌های لیگ قهرمانان آسیا را در اختیار این نهاد قرار نخواهد داد.

بهانه این کمپانی که نزدیک به دو دهه با کنفدراسیون فوتبال آسیا همکاری می‌کرد، این بود که، چون ایران در فهرست تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته، آن‌ها هم اجازه ندارند فرکانس‌های پخش زنده را به سازمان صداوسیمای ایران بدهند. آن اتفاق در شرایطی رقم خورد که به دلیل شیوع ویروس کرونا، ادامه بازی‌های لیگ قهرمانان آسیا به‌صورت متمرکز در قطر برگزار می‌شد و طبق معمول حق پخش این بازی‌ها هم در اختیار لاگاردر بود.

البته داستان تحریم‌کردن تلویزیون ایران در آن برهه نکات عجیبی هم داشت که با کنار هم قراردادن آن‌ها نتیجه‌ای متفاوت حاصل می‌شد. اولین مورد عجیب این داستان این بود که این کمپانی تا قبل از تعطیلی مرحله گروهی لیگ قهرمانان به دلیل ویروس کرونا، فرکانس‌ها را طبق قرارداد قبلی که با فدراسیون فوتبال و تلویزیون ایران داشت، در اختیار صداوسیما قرار می‌داد. با‌این‌حال لاگاردر از زمانی که قرار شد بازی‌ها به‌صورت متمرکز در قطر برگزار شود، پایش را در یک کفش کرد و قرارداد منعقد‌شده با تلویزیون ایران را به‌صورت یک‌طرفه فسخ کرد و خبر داد که صداوسیما نمی‌تواند بازی‌ها را به‌صورت زنده پخش کند.

در‌این‌بین، تلویزیون ایران هم با بی‌توجهی به این موضوع همچنان به پخش زنده بازی‌ها ادامه می‌داد؛ مسئولان این سازمان اعتقاد داشتند که قرارداد قبلی‌شان با لاگاردر پابرجاست و آن‌ها به بهانه تحریم که نه بین‌المللی بلکه تحریم یک‌جانبه آمریکاست، نمی‌توانند سر خود قرارداد را به‌صورت یک‌طرفه فسخ کنند.

نکته مبهمی که آن زمان در آن پرونده رو شده بود، این بود که با وجود اعلام رسمی در شهریورماه ۱۳۹۹، مشخص شده بود که این کمپانی یک ماه قبل‌تر نامه فسخ قراردادش را به صداوسیمای ایران فرستاده و آن‌ها را در جریان این موضوع قرار داده بود که از این به بعد نمی‌تواند فرکانس‌های زنده بازی‌های لیگ قهرمانان آسیا را در اختیار آن‌ها بگذارد. اگرچه تلویزیون بازی‌های همان دوره را بدون وقفه و هراس پخش کرد، ولی از لحاظ قانونی به مشکلات زیادی برخورد که حل‌وفصلش انرژی زیادی گرفت. این موضوع فقط بخشی از اتفاقاتی بود که تحریم فرکانس‌های تلویزیون برای علاقه‌مندان به فوتبال به‌دنبال داشت و به نظر می‌رسد با رفع این محدودیت در ادامه دست‌کم علاقه‌مندان به فوتبال از یک‌سو و تورنمنت‌های مهم ورزشی از سوی دیگر، بتوانند دسترسی راحت‌تر و البته باکیفیت‌تری به تصاویر ورزشی داشته باشند.

این‌ها در شرایطی است که تلویزیون هم بخواهد از طریق مجاری قانونی رو به پخش بازی‌های فوتبال بیاورد که مجبور به پوشاندن لوگو یا قطع‌کردن‌های گاه و بی‌گاه نشود.