کوچه لختی­‌های تهران کجا بود؟

آیا باور می‌کنید که در یکی از خیابان‌های معروف تهران امروز با تاریک شدن هوا کسی از ترس خفت‌گیری و به یغما رفتن اموالش جرئت تردد نداشت؟ اما این حکایت یکی از معابر همین پایتخت خودمان است که تا دهه ۵۰ از فرط دزدی از شهروندان و به اصطلاح لخت کردن مردم به کوچه لختی‌ها معروف شده بود.

به گزارش همشهری، خیابان سعدی تا دهه ۴۰ به کوچه لختی­‌ها معروف بود؛ دلیلش هم کمین کردن باجگیر‌ها و زورگیر‌ها حوالی زیر پل اکباتان بود که اصطلاحاً مردم را لخت می­‌کردند و هرچه در جیب­هایشان بود از آن­ها می­‌گرفتند. به طوری که با تاریک شدن هوا کسی جرئت عبور از این گذر را نداشت.

خیابان سعدی از شمال به خیابان انقلاب و از جنوب به میدان توپخانه می‌­رسید. این خیابان بعد از بمب‌گذاری سال ۱۳۶۱ در میدان توپخانه در بخش­ شمالی خیابان ناصرخسرو که بر اثر انفجار تخریب شده بود، تعریض و به نام «سعدی جدید» بین کاسبان آن محدوده شناخته شد.

در مورد وجه تسمیه این خیابان به «لختی‌ها» در تهران قدیم روایات متعددی وجود دارد. نصرالله حدادی، تهران‌شناس در مورد پیشینه نام این خیابان می‌گوید: «تا قبل از شکل‌گیری خیابان سعدی به شکل و شمایل امروزی از آن به نام خیابان «لختی‌ها» یاد می‌کردند.»

سعید نفیسی نیز از جمله مورخانی است که اشاره می‌کند خیابان سعدی در گذشته تنگ‌تر از امروز بود و به آن خیابان «لختی» می‌گفتند؛ زیرا در سراسر آن یک دکان نیز قرار نداشت. البته با توجه به سایر اسناد دیگر باید گفت این راسته در اواخر سلطنت قاجاریه و پهلوی، خیابانی خلوت و عاری از سکنه بود و رفت و آمد در آن محل کم صورت می‌گرفت تا آنجا که در روز روشن در آن خیابان جیب‌بر‌ها آدم را لخت می‌کردند و از این رو کسی جرات نمی‌کرد پا داخل این خیابان بگذارد و به آن خیابان لختی می‌گفتند.

خیابان سعدی از ابتدا محلی برای حضور نمایندگی­‌های خودرو در تهران بود. از نمایندگی جیپ تا شورلت و ماشین­‌های دیگر. همنشینی سعدی با گاراژ‌های مسافربری، پای هتل‌­ها و مسافرخانه­‌های زیادی را به این خیابان باز کرده بود. هنوز هم خیابان سعدی را با هتل‌­ها و مسافرخانه­‌ها و مهمانسراهایش می­‌شناسند.

ساختمان بانک بازرگانی یکی از ساختمان­‌های قدیمی این خیابان است که همچنان پابرجا باقی مانده است. «سعید نفیسی» نویسنده و ادیب یکی از سرشناس‌­ترین افراد ساکن در خیابان سعدی بود که هنوز هم کوچه­‌ای در این خیابان به نام کوچه نفیسی به چشم می­‌خورد.

خیابان سعدی به دلیل نزدیکی به خیابان چراغ برق (امیرکبیر) از اولین خیابان­‌هایی بود که چراغ برق در آن نصب شده بود. موتور برق خیابان امیرکبیر روشنایی خانه‌­های این خیابان را هم تأمین می­‌کرد و آخر هر ماه مامور برق ۵ تومان از هر خانه پول می­‌گرفت تا به آن­ها برق بفروشد. درست نبش کوچه نفیسی مغازه­ای بود که اهالی محدوده چراغ برق توری چراغ‌­های زنبوری و همچنین لامپ­‌های مورد نیاز خود را از آن تهیه می­‌کردند.

با این حال تا اواخر دهه ۵۰ همچنان در حوالی پل اکباتان و گوشه و کنار‌های خیابان سعدی، زورگیری اوباش از مردم ادامه داشت.