در «اسرائیل» چه خبر است؟/ آمریکا نگران «نتانیاهو» / او خلبان است یا کمک خلبان!

فرارو- آموس هارل؛ یکی از کارشناسان برجسته رسانه‌ای اسرائیل در زمینه مسائل نظامی و دفاعی است. او در ۲۵ سال گذشته خبرنگار نظامی و تحلیلگر دفاعی روزنامه «هاارتص» بوده است. او در این نقش به طور گسترده در مورد مبارزه مداوم اسرائیل با سازمان‌های فلسطینی، انتفاضه فلسطینیان و درگیری اسرائیل با ایران و حزب‌الله لبنان نوشته است. هم‌چنین، هارل مجری برنامه هفتگی رادیویی در مورد مسائل دفاعی بوده است که از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۵ میلادی از رادیو ارتش اسرائیل پخش شد. او اغلب در ایستگاه‌های تلویزیونی و رادیویی اسرائیل و هم چنین در ایستگاه‌ها و روزنامه‌های آمریکایی و بریتانیایی به عنوان مفسر سیاسی و تحلیلگر در برنامه‌ها حاضر شده است. «آموس هارل» همراه با «آوی ایساچاروف» یکی از نویسندگان کتاب «جنگ هفتم: چگونه پیروز شدیم و چرا جنگ با فلسطینیان را باختیم»؟ درباره انتفاضه دوم فلسطینیان بود کتابی که در سال ۲۰۰۴ میلادی به زبان عبری منتشر شد. این کتاب در اسرائیل پرفروش بوده و به زبان‌های فرانسوی و عربی نیز ترجمه شده است.

به گزارش فرارو به نقل از هاارتص؛ غافلگیری همراه با نگرانی: این واکنش واشنگتن به نتایج انتخابات ۱ نوامبر در اسرائیل و خطوط دولت جدید اسرائیل در آینده است. بر اساس گزارش ها، دولت بایدن به طور غیرعادی در تشکیل دولت در اسرائیل مداخله کرد و خط قرمزی را برای "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر منتخب تعیین نمود: وتو کردن کم و بیش مودبانه در مورد انتصاب "بزالل اسموتریچ" رهبر حزب راست افراطی صهیونیسم مذهبی به عنوان وزیر دفاع. با این وجود، تاکنون حتی برای امریکایی‌ها نیز مشخص نیست که آیا نتانیاهو واقعا قصد داشت چنین وزارتخانه کلیدی‌ای را در اختیار دومین عضو راستگرای افراطی دولت خود قرار دهد یا این که از یک افشای حساب شده استفاده کرده تا این ایده را از دستور کار حذف کند و مانور دادن در مورد اسموتریچ در منصب مطلوب او یعنی وزارت دارایی را انجام دهد.

در واشنگتن فضایی متفاوت وجود دارد. در داخل امریکا دموکرات‌ها پس از انتخابات میان دوره‌ای اخیر و بیش از آن پس از اعلام نتایج دور دوم انتخابات برای تعیین تکلیف کرسی‌های سنا در ایالت جورجیا که باعث شد اکثریت کرسی‌ها را کسب کنند (۵۱ کرسی در برابر ۴۹ کرسی جمهوری خواهان) نفس راحتی کشیدند. جمهوری خواهان تنها یک پیروزی محدود در مجلس نمایندگان به دست آوردند. این نگرانی اصلی دولت بایدن بود و اکنون می‌تواند به مسائل مهم سیاست خارجی خود بپردازد: رقابت با چین، بحران آب و هوا و خنثی کردن کارزار روسیه در اوکراین. خاورمیانه از صدر دستور کار او خارج شده است. با این وجود، اگرچه نتانیاهو برای آمریکایی‌ها شناخته شده‌ترین اسرائیلی است (آشنایی‌ای که چهار دهه به طول انجامیده است) با این وجود، آنان کماکان به این فکر می‌کنند که چه ویژگی‌هایی در بروز و ظهور تازه او قابل کشف و ردیابی هستند.

همان پرسش‌هایی که در بیت المقدس پرسیده می‌شوند هفته جاری در واشنگتن نیز شنیده شدند: چرا نتانیاهو تا این اندازه قدرت را در دستان اسموتریچ و ایتامار بن گویر دیگر نماینده از جریان صهیونیستی مذهبی در کنست (پارلمان) اسرائیل متمرکز می‌سازد؟ آیا این بدان خاطر است که او چاره‌ای جز این ندارد و به آنان وابسته است تا پرونده‌های قضایی باز شده علیه اش متوقف شوند؟ یا آن که این در نتیجه یک رویکرد حساب شده‌تر است که عمدا بر اساس ایجاد هرج و مرج در اراضی ایجاد می‌شود و یا مبتنی بر این باور است که او می‌تواند هر حرکتی را که آنان انجام می‌دهند کنترل کند؟

"آنتونی بلینکن" وزیر امور خارجه ایالات متحده در هفته جاری در نشستی برگزار شده توسط "جی استریت" (لابی لیبرال و دست چپی اسرائیل در امریکا) گفته بود که دولت بایدن نگرش خود را نسبت به دولت جدید اسرائیل نه بر اساس شخصیت نمایش داده شده آن بلکه بر اساس اعمال و سیاست هایش تعیین خواهد کرد. سخنگویان دیگر ایالات متحده در مصاحبه با رسانه‌های آمریکایی بر آخرین اظهارات نتانیاهو مبنی بر اینکه وی در راس قدرت باقی خواهد ماند تاکید کردند. با این وجود، در پشت صحنه و در گفتگو‌های هنگام خاموش شدن دستگاه‌های ضبط صدای خبرنگاران آنان می‌گفتند آیا نتانیاهو در دولت تازه اش خلبان خواهد بود یا کمک خلبان.

این پرسشی است که هنوز مقام‌های امریکایی پاسخ آن را نمی‌دانند. البته آمریکایی‌ها نتایج انتخابات دموکراتیک اسرائیل را می‌پذیرند، اما بسیاری از اعضای دولت بایدن در حال اندیشیدن به روند عادی سازی سریع حضور نیرو‌های راستگرای افراطی در دولت تازه اسرائیل هستند به خصوص در مورد بن گویر شخصی که حتی تا چند سال پیش درون اسرائیل نیز در حاشیه قرار داشت، اما اکنون نتانیاهو به دلایلی که برای خود دارد تصمیم گرفته به او کمک کند تا قدرت سیاسی اش افزایش یابد.

حوزه اصلی تنش احتمالی بین دولت بایدن و دولت نتانیاهو در مورد اراضی و شهرک نشین‌های یهودی به ویژه پس از فاش شدن توافق صورت گرفته بین حزب لیکود و حزب صهیونیسم مذهبی خواهد بود. اسموتریچ و همکاران اش در حزب صهیونیسم مذهبی درخواست‌های متعددی را مطرح کرده اند که ممکن است از دید واشنگتن آزار دهنده تلقی شوند و فراتر از آن خطری است که از سوی خواسته‌های بن گویر متوجه کوه معبد (حرم شریف) است و ممکن است آن را به لرزه درآورد، احتمالی که نتانیاهو وعده داده از پیش می‌تواند آن را مهار کند. شهرک نشینان و احزاب دست راستی از طریق نمایندگان راستگرای افراطی در دولت تازه اسرائیل تلاش خواهند کرد شهرک سازی‌ها را گسترش داده و آن را در منطقه C در کرانه باختری نیز قانونی سازند.

در هفته جاری "هرتزل هالوی" رئیس ستاد مشترک ارتش اسرائیل از واشنگتن بازدید به عمل آورد و با "مارک میلی" همتای امریکایی خود دیدار کرد. بحث آنان در مورد مسئله فلسطین و ایران بود. روابط بین ارتش اسرائیل و نیرو‌های مسلح ایالات متحده در چند سال گذشته همراه با بهبود روابط جوامع اطلاعاتی دو کشور نزدیک‌تر شده است. اسرائیل به تاثیر مثبت انتقال پیام و اطلاعات میان ارتش آن کشور با سنتکام (فرماندهی مرکزی ایالات متحده) به جای "یوکام" (فرماندهی اروپا) بیش از یک سال پیش اشاره کرده بود.

با این وجود، مهم‌تر از همه آن که اگر کسی در واشنگتن در مورد وضعیت اسرائیل صحبت می‌کند (که پیش‌تر به آن اشاره کردم) آن چه اولویت اصلی محسوب نمی‌شود، ترس از یک تحول غیر منتظره به ویژه در عرصه فلسطین است. یک نقل قول قدیمی از "هارولد مک میلان" نخست وزیر اسبق بریتانیا در اواخر دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ وجود دارد. وقتی از او پرسیده شد که بزرگ‌ترین مشکل نخست وزیری چیست او پاسخ داد: "رخداد‌ها پسر عزیزم، رخدادها".

در نشستی که هفته جاری توسط انستیتوی Gazit یک نهاد تحقیقاتی که سال گذشته توسط اطلاعات نظامی ارتش اسرائیل تأسیس شده بود برگزار شد ارزیابی اطلاعاتی ارتش اسرائیل در مورد سال آینده برای اولین بار ارائه شد. نشست در وب سایت ارتش اسرائیل پخش شد و نشان می‌داد که چگونه کارکنان اطلاعات ارتش اسرائیل وضعیت منطقه و جهان را پیچیده و آشفته می‌دانند. سرتیپ "آمیت سار" رئیس بخش تحقیقات اطلاعات ارتش اسرائیل در مورد یک واقعیت جهانی جدید و دو بلوکی صحبت کرد که در آن ایالات متحده و چین برای هژمونی با یکدیگر رقابت می‌کنند در حالی که چین عملا اردوگاه مخالف را رهبری نمی‌کند، اما تمام کشور‌هایی که از نفوذ غرب نگران هستند به ویژه روسیه را به سوی خود جذب می‌کند. سار گفته بود که نگاه امریکا به شرق است و بر رقابت با چین تمرکز می‌کند در حالی که خاورمیانه در اولویت دوم واشنگتن قرار گرفته است.

او افزوده بود: "کشور‌های منطقه نیز رویکرد خود را تغییر داده اند. هیچ کشوری روابط خود با ایالات متحده را رها نمی‌کند، اما تمام کشور‌ها شرط‌های خود را پوشش می‌دهند و روابط پیچیده‌ای را با قدرت‌های جهانی حفظ می‌کنند".

سار افزوده بود: "در منطقه تمام کشور‌ها در حال صحبت با یکدیگر هستند: قطر، ترکیه و مصر و ما (اسرائیل) نیز برای نخستین بار بخشی از این گفتگو هستیم".

او بخش عمده‌ای از سخنرانی خود را به وضعیت ایران به ویژه بحران داخلی در آن کشور به دنبال اعتراضات آغاز شده از سه ماه پیش اختصاص داد اعتراضاتی که از نظر بازه زمانی به طول انجامیدن بی سابقه بوده است. سار می‌گوید: "تهران با زاویه‌ای منفی وارد سال ۲۰۲۳ می‌شود. اعتراض فعلی متفاوت از اعتراض پس از انتخابات ۲۰۰۹ و اعتراض به افزایش قیمت بنزین در سال ۲۰۱۹ میلادی است. این بار مدت زمان طولانی تری به طول انجامیده و ریشه‌های عمیق فرهنگی و هویتی و نه صرفا سیاسی و اقتصادی دارد."

او اشاره کرد که ارزیابی اطلاعات ارتش اسرائیل نشان می‌دهد در کوتاه مدت مقام‌های ایران خواهند توانست بر اعتراضات فائق آیند. با این وجود، از دید او ریشه‌ها و علل اعتراضات باقی خواهند ماند و این در نهایت تهدیدی برای بقای ساختار سیاسی ایران خواهند بود. او افزود: "نسل جوان تازه ایران نمی‌ترسد و در ساختار سیاسی انقلابی آن کشور نیز جایگاه خود را پیدا نمی‌کند. به نظر می‌رسد ساختار سیاسی ایران نسل چهارمی را که پس از انقلاب در ایران رشد کرده از دست داده است". سار معتقد است مشکلات عمیق برای ساختار سیاسی ایران حتی در صورت خاموش شدن اعتراضات اخیر باقی خواهند ماند.

او در ادامه اشاره کرد که اسرائیل با تهدیدات بسیاری از سوی ایران مواجه خواهد بود. تصویر ترسیم شده توسط او بسیار تاریک است. او درباره نسل جوان فلسطینی گفت: "ما جوانانی را می‌بینیم که پس از آغاز انتفاضه دوم متولد شده اند و همه چیز را از بین می‌برند: تشکیلات خودگردان فلسطین و حماس و روایت خود را در تیک تاک تعریف می‌کنند". او می‌گوید: "به همان اندازه که نگران جوانان فلسطینی‌ای هستم که به سوی سربازان ارتش اسرائیل در حال ورود به نابلس تیراندازی می‌کنند نگران صد‌ها جوان فلسطینی‌ای هستم که در خیابان جمع می‌شوند تا به خودروی زرهی سنگ پرتاب کنند اقدامی که بیهوده است، اما به این فکر می‌کنم که تا چه اندازه برای انجام این کار نیاز به خشم وجود دارد".

در آینده نزدیک مشخص خواهد شد که آیا ارزش بالایی که او برای اسرائیل در نظر همسایگان آن کشور قائل است حتی پس از نتایج انتخابات کنست و اقدامات دولت جدید که قرار است روی کار بیاید بدون تغییر باقی خواهد ماند یا خیر.

در بحث دیگری در آن نشست سرتیپ "نداو زفریر" فرمانده سابق واحد فناوری و اطلاعات ۸۲۰۰ ارتش اسرائیل و اکنون یک کارآفرین در حوزه فناوری پیشرفته داستان جالبی را از گذشته تعریف کرد. سال‌ها بحث بر سر این بود که اطلاعات اسرائیل تا چه اندازه با جریان‌های عمیقی که از دسامبر ۲۰۱۰ جهان عرب را تکان داده بود و بهار عربی نامیده می‌شد هماهنگ بوده است.

زفریر اعتراف کرد که در آن زمان کل جامعه اطلاعاتی اسرائیل بر وضعیت رو به زوال سلامتی "حسنی مبارک" رئیس جمهور مصر متمرکز بود. او گفت: "ما وضعیت سلامتی او را پیگیری کردیم. اما در طول مسیر، آن چه را که در رسانه‌های اجتماعی مصر به خصوص در فیس بوک در حال رخ دادن بود را از دست دادیم و متوجه نشدیم که بهار عربی در شرف ظهور است".