در جریان ناآرامی‌ها و اتفاقات اخیر کشور، جمعی از هنرمندان سینما و تئاتر و موسیقی هم به خاطر برخی اظهار نظر‌ها دستگیر، ممنوع الخروج یا ممنوع الکار شدند. اظهار نظر درباره آنچه امروز در کشور رخ می‌دهد، همچون شمشیر دولبه است، مخصوصا اگر چهره شناخته شده‌ای باشید.
به گزارش شرق، حدود دو ماه پیش کمیته‌ای تحت عنوان کمیته حمایت حقوقی و قضایی از سینماگران در خانه سینما تشکیل شد. در این کمیته همایون اسعدیان، علیرضا حسینی، مهدی کوهیان، علی مردانه و نغمه دانش آشتیانی حضور دارند.
این کمیته برای حمایت حقوقی و قضایی از سینماگران که در وقایع اخیر یا قبل از آن احضار، ممنوع‌الخروج، ممنوع‌الکار و یا بازداشت و زندانی شده‌اند، تشکیل شده است و با همکاری خانه تئاتر و موسیقی لیستی ۱۰۰ نفره از هنرمندان ممنوع الخروج و بازداشتی تهیه کرده و خبر از ممنوع الخروجی اکثر بازیگران مشهور و کارگردان‌ها می‌دهد.
اخبار و شنیده‌ها از شرایط پر التهاب سینما خبر می‌دهد، جریان ممنوع الکاری و ممنوع الخروجی ادامه دارد. قرار داد عده‌ای فسخ شده است و به گفته علیرضا حسینی، عضو کمیته و هیئت مدیره خانه سینما، "تعدادی از بازیگران مشهور و کارگردان‌ها ممنوع الخروج شده اند. " مستند سازانی، چون مژگان ایلانلو هنوز در بازداشت به سر می‌برند و گفته می‌شود که خبری از مکان کتایون ریاحی نیست، با این حال در صحت و سلامت است. چهره‌ها شناخته شده ای، چون بهرام رادان و مانی حقیقی هم از ممنوع الخروجی خود خبر داده اند.
اطلاعات دقیقی از شرایط بازداشت شدگان در دسترس نیست و بر اساس اطلاعاتی که از طریق خانواده‌ها به کمیته رسیده است، بازداشت شدگان در زندان اوین، فشافویه و قرچک هستند و گفته می‌شود چند نفری هم در زندان تبریز و سنندج به سرمی برند. افرادی از سوی این کمیته برای جمع آوری اطلاعات به دادگاه و زندان رفته اند و اعضای کمیته تا امروز با نهاد‌های قضایی امنیتی همچون معاون دادستان کل کشور جلسه داشته اند.
همایون اسعدیان کارگردان سینما در باره فرایند کار و اقدامات این کمیته به عنوان نماینده صنفی هنرمندان به شبکه شرق گفت: مرحله اول جمع آوری اطلاعات بود. می‌خواستیم بدانیم برای چه کسانی مشکل پیش آمده است. به دوستان صنوف اطلاع دادیم که هر موردی هست را به ما اطلاع بدهند. لیستی از وضعیت و مکانشان تهیه شد. دوستان ما ارتباطات قضایی برقرار کردند تا حداقل بفهمیم کسی که دستگیر شده الان در چه وضعیتی است. اگر امکانش هست بتوانیم شرایط آزادی‌شان را فراهم کنیم یا از طریق وکلا از جهت حقوقی هم به خانواده‌ها کمک کنیم، تا بدانند چگونه باید برخورد کنند و چه کار باید انجام دهند.
در طول این مدت لیستی توسط کمیته تهیه شده است. لیست حدود صد نفر است و شامل زندایان، کسانی که پاسپورت‌هایشان توقیف شده و ممنوع الخروج‌ها می‌شود. این آمار مدام به روز شده و نفرات جدیدی به لیست اضافه می‌شوند.
علیرضا حسینی، عضو هیئت مدیره خانه سینما و نماینده هیئت مدیره در کمیته حمایت حقوقی و قضایی از هنرمندان و سینماگران است. او می‌گوید، برای حفظ حقوق بازداشت شدگان اجازه ندارند، اسم آن‌ها را منتشر کنند، با این حال درباره جزییات افرادی که در لیست هستند، چنین توضیح می‌دهد: ۱۰ مستندساز از قبل بخاطر سفر‌ها و شرکت در ورک شاپ درگیر دادگاه بودند و شش نفر هم به خاطر بیانیه در لیست هستند و ۲۶ نفر از اعضای خانه تئاتر و موسیقی هم در لیست حضور دارند. تعدادی از دستگیرشدگان نویسنده، دستیار فیلمبردار و سازنده فیلم کوتاه و مستند ساز هستند. اکثرا جوانند و متاسفانه دچار پرونده قضایی شده اند.
به گفته مهدی کوهیان، تهیه‌کننده و عضو دیگر این کمیته، اکثر بازداشت شدگان، کسانی هستند که در فضای مجازی فعالیت اعتراضی داشته‌اند، برخی هم در خیابان دستگیر شده‌اند. تعدادی با پیگیری و قید وثیقه آزاد و به خانواده خود پیوسته اند. با این حال حسینی معتقد است، در ابتدا همکاری و کمک‌ها از طرف مسئولان خوب بود، اما در دو - سه هفته گذشته همکاری کمتر شده است، چراکه پرونده‌ها به سمت دادگاه و حکم دادن می‌روند. حتی چند روزی است که روند مقداری کند شده است و با سپردن وثیقه هم آزاد شدن هنرمندان سخت است.
او درباره حکم‌هایی که تا کنون صادر شده می‌گوید: برای چند نفر از کسانی که روز‌های اول یعنی در اواخر شهریور و اوایل مهر بازداشت شدند، حکم صادر شده است. بیشتر این حکم‌ها برای زندان به مدت شش سال و کمتر بوده، اما بهتر است که خیلی وارد جزئیات نشویم، چون ممکن است، دقیق نباشد. ما هم در حدی می‌دانیم که به ما اطلاع می‌دهند.
مسئله فقط بازداشت و ممنوع الخروجی نیست، موضوع ممنوع الکاری هم مطرح است. مهدی کوهیان با بیان اینکه هنوز لیست دقیقی از تعداد ممنوع‌الکار‌ها وجود ندارد، درباره علت این مسئله چنین توضیح می‌دهد: ممنوع‌الکاری را به کسی اعلام نمی‌کنند. احتمال دارد تعداد ممنوع‌الکار‌ها بیشتر باشد و ما هنوز اطلاع نداریم. الان کاری تولید نمی‌شود که بتوان متوجه شد، چه کسی ممنوع الکار است. ولی می‌دانیم که قرارداد‌های عده‌ای را لغو کرده‌اند و چند نفری هستند که اجازه ادامه همکاری ندارند.
شرایط نگران کننده است. آنچه باعث نگرانی کمیته شده برگزاری سریع دادگاه است و کوهیان می‌گوید: درخواست ما از مراجع قضایی این است که سرعت در رسیدگی، مانعِ تضمین حق دادرسی عادلانه‌ی متهمین نشود. اصل برائت، اصل دادرسی توسط مقام بی‌طرف، اصل علنی بودن دادرسی، اصل دسترسی به وکیل، اصل تفهیم اتهام به متهم، اصل محق بودن متهم به سکوت و ... همه از مصادیق حق دادرسی عادلانه است که خود یکی از حقوق بنیادین بشری است و نظام حقوقی حاکم بر ایران هم آن را به رسمیت می‌شناسد. اینکه فوریت رسیدگی این حق را تضمین کند؛ موجب تردید و نگرانی جدی ماست.
نداشتن وکیل در مرحله دادسرا یکی دیگر از نگرانی‌های موجود برای بازداشت شدگان است. کوهیان می‌گوید:تمام بازداشتی‌های اخیر با اتهام امنیتی بازداشت شده‌اند و طبق تبصره ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری فقط یکسری از وکلای مورد تائید رئیس قوه قضائیه می‌توانند وکالت این افراد را بپذیرند که البته این ناقض حق دسترسی آزاد متهم به وکیل است، چون متهم باید وکیل را خودش (هر وکیلی که احساس کند می‌تواند از حقوقش دفاع کند) انتخاب کند؛ بنابراین اکثر متهمین در مرحله دادسرا نمی‌توانند وکیل انتخابی خودشان را داشته باشند و نمی‌توانند با وکیل‌شان دیدار داشته باشند.
ولی در مرحله دادگاه، این محدودیت برداشته می‌شود و آن‌ها می‌توانند وکیل داشته باشند. اما مهم است که متهم در مرحله‌ی دادسرا وکیل داشته باشد، چون آنجاست که تحقیقات مقدماتی انجام می‌شود و ممکن است چیز‌هایی گفته شود که متهم نتواند از خودش دقیق دفاع کند. در قانون آیین دادرسی کیفری، متهم حق سکوت دارد و می‌تواند در برابر اتهامات سکوت بکند.
وقتی یک وکیل نتواند این مسائل را به موکل خودش تفهیم کند، شاید متهم نداند که از این حقوق قانونی برخوردار است؛ بنابراین، متاسفانه این یکی از نواقص قانونی ما هست که حق دسترسی آزاد به وکیل را برای متهمین محدود کرده است
در این لیست صد نفره هنرمندان سینما، موسیقی و تئاتر حضور دارند و کمیته با اعضای خانه موسیقی و تئاتر هم جلساتی داشته است و پیگیر شرایطشان است. هر چند به قول کوهیان اختیارات و توان این کمیته به اندازه‌ای نیست که بتواند اقدام خاصی انجام دهد با این حال این کمیته تلاش می‌کند که خبری از وضعیت بازداشت شدگان به خانواده‌ها برساند.
اعضای کمیته معتقدند ادامه این وضع، برای کل جامعه خوب نیست و به عنوان نمایندگان خانه سینما خواستار تسریع روند ازادی‌ها هستند. حسینی به عنوان نماینده هیئت مدیره خانه سینما در این کمیته از انتظارات این کمیته می‌گوید: انتظار مااین است که بازداشت شدگان مورد عفو قار بگیرند و در زندان نمانند، حکم‌ها نباید سنگین باشد. بایستی تمهیداتی اندیشیده شود که مشکل همه مردم و بازداشتی‌ها ونه فقط هنرمندان زودترحل شود. من در مقامی نیستم که کسی را مقصر بدانم، اما معمولا در دعوا ازآن‌هایی که مسئولیتی دارند و آن‌هایی قدرت دستشان است انتظار می‌رود با درایت بیشتر و مصلحانه کار را دنبال کنند. این‌ها همه فرزندان یک خانه و مملکت هستند، برای هرکس اتفاقی بیفتد، برای همه مردم درد آور است. به هر حال جوان‌اند، احساس دارند و حق دارند! حق دارند تا جایی که مسالمت آمیز باشد و حقوق، جان و مال شخص دیگری را به خطر نیاندازند، اعتراض کنند.
این عضو هیئت مدیره خانه سینما، با تاکید بر اینکه باید حرف‌های همدیگر را با تامل و صبر بیشتری گوش کنیم در پایان با بیان اینکه جامعه در معرض آسیب است، با تاکید بر حق اعتراض گفت: نمی‌شود، چون کسی حرفی زد شدیدترین حکم‌ها برایش صادر شود! این مملکت برای ۸۰ میلیون آدم است. تمرین دموکراسی در ایران سابقه خوبی ندارد. شاید ادای آن را در آوریم، ولی تمرین دموکراسی در چند صد سال گذشته در ایران نبوده و الان هم نیست، اگر کسی مخالف حرف بزند به من بر خواهد خورد و این بد است. امیدوار هستیم که وفاق همگانی رخ دهد تا همه به آرامش برسند. جامعه احساس خستگی دارد، من فعلا فقط می‌توانم همین را بگویم.
