فرارو- در میانه سفر هیات سیاسی ایرانی به نیویورک برای حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، موضوع برجام و توافق هسته‌ای به کانون اصلی رایزنی‌های رئیسی و هیات همراه او با مقامات دیگر کشور‌ها تبدیل شده است.
به گزارش فرارو، در وضعیتی که مذاکرات احیای برجام پس از ارائه پاسخ ایران به پیشنهادات برجامی آمریکا در ۱۰ شهریور، با تعلیق و انسداد همراه شده بود، به نظر می‌رسد هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد به محفلی برای آب شدن یخ تعلیق در مسیر مذاکرات تبدیل شده است.
این وضعیت در شرایطی است که قبل‌تر حضور سران سیاسی ایران در سازمان ملل، بیشتر به عنوان تریبونی برای ایراد یک سخنرانی و چند دیدار دیپلماتیک با سران کشور‌های مختلف شناخته می‌شد، اما این روز‌ها بر خلاف رویه پیشین به نظر می‌رسد مجمع عمومی سازمان ملل، برای سیاست‌مداران ایرانی و غربی به کانونی برای رسیدگی به پرونده مذاکرات تعلیق شده ایران با آمریکا تبدیل شده است.
قدر مسلم این است که در نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل دیداری میان هیات ایرانی و آمریکایی به طور مستقیم صورت نخواهد گرفت، اما کانون اصلی تمامی نشست‌ها و دیدار‌های تیم ایرانی حاضر در نیویورک به ریاست سید ابراهیم رئیسی، برجام بوده و قراین نشان می‌دهند گفتگو‌های غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن در جریان است.
از همان روز ابتدایی سفر هیات ایرانی به ریاست سید ابراهیم رئیسی در دوشنبه (۲۸ مرداد)، ترکیب هیات سیاسی ایرانی کانون توجهات را به خود جلب کرد. حضور علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران در مذاکرات احیای برجام در وین و البته وحید جلال زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس این فرضیه را مطرح کرد که احتمالا در نیویورک مذاکراتی در ارتباط با احیای برجام با دیگر طرف‌های حاضر در توافق صورت بگیرد. اظهارات ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه مبنی بر احتمال برگزاری نشست‌هایی در خصوص موضوع هسته‌ای در نیویورک، بیش از بیش این فرضیه را تقویت کرد.
اما پیام قابل تامل‌تر در همان روز سفر هیات سیاسی ایرانی به نیویورک توسط محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشور اعلام شد. او روز دوشنبه اعلام کرد که پیغام‌ها و پیام‌هایی که از طرف آژانس آمده، نشان می‌دهد که قصد بستن پرونده‌های پادمانی مورد اختلاف را دارند. همین امر مبنایی قرار گرفت که علی باقری، معاون وزیر خارجه ایران، دیروز سه‌شنبه با استقبال از پیام‌های دریافتی از آژانس بین‌المللی و گروسی (رئیس آژانس) با انریکه مورا، معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ارتباط با رفع تحریم‌ها دیدار و گفتگو کنند.
مجموع این تحرکات و اظهارات دیپلماتیک به وضوح نشان‌گر آن است که با وجود عدم برنامه‌ریزی مدون برای گفتگو‌های برجامی، اکنون نیویورک به محفلی برای تبادل مواضع در خضور ادامه مذاکرات و توافق تبدیل شده است. از یک سو، مقامات ایرانی با نشان دادن پالس‌های مثبت، آمادگی خود را برای حل اختلافات نشان داده و از سوی دیگر، غربی‌ها نیز با آگاهی نسبت به اینکه فرصت چندانی برای نجات توافق هسته‌ای وجود ندارد، نسبت به گام برداشتن در مسیر حل اختلافات با تهران روی خوش نشان داده‌اند.
موضوع توافق و برجام در نشست دیروز –سه‌شنبه- میان سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور اسلامی ایران با امانوئل ماکرون همتای فرانسه خود، محور اصلی رایزنی‌ها و گفتگو‌ها میان طرفین بود. رئیسی در دیدار با ماکرون، با تأکید بر اینکه ایران آماده دستیابی به یک توافق عادلانه و پایدار است، لازمه حصول این توافق را تضمین‌های اطمینان بخش و بسته شدن پرونده‌های پادمانی ایران خواند و گفت: سطح همکاری‌ها و روابط ایران و فرانسه قابل ارتقاء است ضمن اینکه اروپا باید در عمل نشان دهد که سیاست‌های آن مستقل است و تابع خواست و سیاست آمریکا نیست.
وی در این دیدار با اشاره به خروج آمریکا از برجام و نقض تعهدات آن و همچنین عمل نکردن اروپایی‌ها به تعهدات خود به منظور انتفاع اقتصادی ایران از توافق، افزود: با وجود خروج یکجانبه آمریکا از توافق و خسارات ناشی از آن، خواسته جمهوری اسلامی برای دریافت تضمین‌های اطمینان‌بخش یک خواسته کاملاً معقول و منطقی است.
رئیس‌جمهور کشورمان، مفتوح ماندن پرونده‌های ایران در آژانس را مانع جدی دستیابی به توافق برشمرد و گفت: رویکرد آژانس به مسائل باید فنی و به دور از فشار‌ها و القائات دیگران باشد و ما معتقدیم بدون مختومه شدن پرونده‌های ایران، دستیابی به توافق امکان‌پذیر نیست.
در سوی مقابل رئیسی، امانوئل ماکرون نیز در نشست دیروز با طرح پیشنهاداتی برای مذاکرات جاری اذعان کرد: این یک واقعیت است که در شرایطی که آژانس، عمل به تعهدات از طرف ایران را به طور کامل اعلام کرد، آمریکا در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و طرف‌های اروپایی نیز نتوانستند به تعهدات خود مبنی بر استفاده ایران از منافع اقتصادی توافق عمل کنند. رئیس‌جمهور فرانسه استمرار کار برای پیشرفت در توافق هسته‌ای را لازم دانست و گفت: ایران و آژانس با همکاری یکدیگر قادر به حل پرونده‌های موجود هستند و ما در این زمینه فشار سیاسی به آژانس وارد نخواهیم کرد.
در ارتباط با همین نشست، محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور، سه شنبه شب در جمع خبرنگاران حاضر در نیویورک اظهار کرد: «در این دیدار ابتکاراتی مطرح شد.» البته رئیس جمهور فرانسه نیز پس از دیدار با سیدابراهیم رئیسی به خبرنگاران گفت که توپ حصول توافق هسته‌ای با ایران در زمین ایران است. او همچنین در ادامه بر لزوم مستقل بودن فعالیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد.
علاوه بر دیدار‌های میان رئیسی با ماکرون و برگزاری نشست باقری با مورا، یکی دیگر از نمود‌های ترافیک رایزنی‌های برجامی در نشست هفتاد و هفتم مجمع عمومی سازمان ملل متحد، دیدار مسئولین ایرانی و آمریکایی در یک روز با وزیر امور خارجه قطر بود که به شکلی نمادین در قالب تبادل پیام غیرمستقیم میان دو طرف قابل خوانش است.
اساس ماجرا از این قرار است که در ابتدا، دیروز –سه‌شنبه- حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان که در نیویورک به سر می‌برد با شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر دیدار کرد. بعد از این دیدار، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر در صفحه توییتر خود نوشت که با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران دیدار داشتم. وی نوشت: در این دیدار درخصوص راه‌های تقویت روابط دوجانبه و آخرین تحولات مذاکرات ایران و آمریکا درخصوص بازگشت به برجام رایزنی کردیم. محمد بن عبدالرحمن نوشت که کشورش در این راستا تلاش خواهد کرد.
اما نکته قابل تامل‌تر این بود که بعد از این دیدار وزیر خارجه قطر با نماینده ویژه آمریکا در امور ایران دیدار و رایزنی کرد. به گزارش ایسنا، وزارت خارجه قطر اعلام کرد که محمد بن عبدالرحمن، وزیر خارجه قطر در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل با رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران دیدار و رایزنی کرده است. الخلیج آنلاین اعلام کرد که محمد بن عبدالرحمن درخصوص تحولات مذاکرات هسته‌ای ایران و دیگر تحولات منطقه با مالی تبادل نظر کرده است.
با وجود انجام گرفتن گفتگو‌های ایجابی پیرامون از سرگیری مذاکرات در دو روز گذشته، آن‌چه که مقام‌های ارشد بین‌المللی بر سر آن اجماع دارند، دور از دسترس بودن توافق است. آنتونیو گوترش دیروز سه‌شنبه در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل عنوان کرد که توافق احیای برجام "دور از دسترس" به نظر می‌رسد.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز اخیرا تاکید کرده که انتظار نمی‌رود که در جریان مجمع عمومی سازمان ملل متحد که هم‌اکنون در نیویورک جریان دارد، تحولی در دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران رخ دهد. او گفت که گمان نمی‌کند ملاقات با ابراهیم رئیسی در این خصوص فایده‌ای داشته باشد.
البته این اظهارات بدین معنا نیست که برجام و توافق خاتمه یافته تلقی شود، بلکه اساسا اینکه برجام در نیویورک با تحولی جدید در قالب امضای توافق همراه نخواهد شد مورد تاکید است. به روایتی دیگر، برجام نیویورک می‌تواند مکانی برای باز شدن گره تعلیق گفتگو‌ها باشد و نه احیای نهایی برجام.
