فرارو- حجاری‌های پیش از تاریخ گوبکلی تپه در جنوب ترکیه که در سال ۲۰۱۷ کشف شد، به باور دانشمندان به صورت نمادین حکایت از برخورد ویرانگر دنباله داری به زمین است که با توجه به قدمت این آثار باید در حوالی ۱۳۰۰۰ سال پیش رخ داده باشد. دانشمندان در آن زمان، این آثار را به دوره یخبندان درایاس جوان ربط دادند که در همین دوره زمانی رخ داد، اما هیچ شواهد فیزیکی در آن زمان یافت نشد، امری که اکنون به نظر می‌رسد در حال دگرگون شدن است.
به گزارش فرارو، دانشمندان در یک اکتشاف جدید به شواهدی دست یافتند که نشان می‌دهد در نقطه‌ای حدود ۱۲۸۰۰ سال پیش، یک دهم سطح زمین به طور ناگهانی پوشیده از آتش‌های خروشان شد. این طوفان با طوفان آتشی رقابت می‌کرد که دایناسور‌ها را از بین برد، و احتمالاً ناشی از تکه‌های یک دنباله دار با وسعت حدود ۱۰۰ کیلومتر (۶۲ مایل) بود. در واقع پس از برخورد این اجرام آسمانی به زمین، ابر‌های غباری ناشی از آن سراسر جو زمین را فراگرفت و باعث شد تا زمین برای هزار سال بعد سردتر از قبل شود.
آدریان ملوت از دانشگاه کانزاس، که در سال ۲۰۱۸ مطالعه‌ای را در مورد جزئیات این رویداد فاجعه بار انجام داد، گفت: «فرضیه این است که یک دنباله دار بزرگ تکه تکه شده و تکه‌های آن با زمین برخورد کرده و باعث این فاجعه شده است. علائم شیمیایی مختلف مانند دی اکسید کربن، نیترات، آمونیاک و غیره، همه نشان می‌دهد که ۱۰ درصد از سطح زمین یا حدود ۱۰ میلیون کیلومتر مربع (۳.۸۶ میلیون مایل مربع) توسط آتش سوزی‌های بزرگ پوشانده شده بود.»
برای بررسی آتش سوزی‌ها و امواج شوک این رویداد بزرگ، تعداد زیادی نشانگر ژئوشیمیایی و ایزوتوپی از بیش از ۱۷۰ سایت در سراسر جهان، با مشارکت تیمی متشکل از ۲۴ دانشمند، اندازه گیری شد. یکی از تجزیه و تحلیل‌های انجام‌شده روی الگو‌های سطح گرده‌ها بود که نشان می‌داد جنگل‌های کاج ناگهان سوزانده شدند تا اینکه بعد‌ها جای خود را به درختان صنوبر دادند، گونه‌ای که متخصص در پوشاندن زمین‌های بایر است. غلظت بالای پلاتین که اغلب در سیارک‌ها و دنباله‌دار‌ها یافت می‌شود و سطوح بالای گرد و غبار نیز در نمونه‌های مورد تجزیه و تحلیل توسط محققان، در کنار افزایش غلظت ذرات معلق در هوا مشاهده شد که با مقدار زیاد زیست توده در حال سوختن مرتبط است.
این تیم خاطرنشان کرد که در جریان این رویداد گیاهان زیادی از بین رفت، منابع غذایی کمیاب شد و یخچال‌های طبیعی که قبلا عقب نشینی می‌کردند دوباره شروع به پیشروی کردند. فرهنگ بشری نیز با شرایط سختی روبرو شد و در نتیجه جمعیت کاهش یافت. ملوت می‌گوید: «محاسبات نشان می‌دهد که این تأثیر می‌تواند لایه اوزون را تخریب کرده و باعث افزایش سرطان پوست و سایر اثرات منفی بر سلامتی انسان شود.»
این تیم تحقیقاتی فرضیه‌ای را مطرح کرد که چنین برخورد گسترده‌ای از قطعات دنباله‌دار و طوفان آتش متعاقب آن، مسئول دوره یخبندانی است که به عنوان دوره «درایاس جوان» شناخته می‌شود. این تغییر نسبتاً کوتاه در دمای سیاره، در ابتدا به دلیل تغییر جریان‌های اقیانوسی تلقی می‌شد. دانشمندان چندین سال است که در حال بحث هستند که آیا برخورد یک دنباله دار باعث آغاز رویداد درایاس جوان شده است یا خیر. در واقع بسیاری از دانشمندان با فرضیه برخورد دنباله دار موافق نیستند، اما کشف آثار پیش از تاریخ گوبکلی تپه در ترکیه، کمی نگاه‌ها را تغییر داد.
با بررسی متقاطع این حجاری‌ها با شبیه‌سازی‌های کامپیوتری منظومه شمسی در آن زمان، محققان در سال ۲۰۱۷ پیشنهاد کردند که این حکاکی‌ها می‌توانند برخورد دنباله‌داری را توصیف کنند که در حدود ۱۰۹۵۰ سال قبل از میلاد اتفاق افتاده که تقریباً همزمان با شروع عصر یخبندان درایاس جوان است. این عصر یخبندان کوچک که حدود ۱۰۰۰ سال به طول انجامید، دوره‌ای حیاتی برای بشریت در نظر گرفته می‌شود، زیرا در آن زمان کشاورزی و اولین تمدن‌های نوسنگی به وجود آمدند که به طور بالقوه در پاسخ به آب و هوای سردتر جدید بود. این دوره همچنین با انقراض ماموت پشمالو مرتبط است.
اما اگرچه درایاس جوان به طور کامل مورد مطالعه قرار گرفته است، دقیقاً مشخص نیست که چه چیزی باعث این دوره شده است. برخورد دنباله دار یکی از فرضیه‌های اصلی است، اما دانشمندان نتوانسته اند اثبات فیزیکی از برخورد دنباله دار‌ها در آن زمان را بیابند. گروهی از دانشگاه ادینبورگ در بریتانیا می‌گویند این کنده کاری‌ها که در قدیمی‌ترین معبد شناخته‌شده جهان، گوبکلی تپه در جنوب ترکیه یافت شده‌اند، شواهد بیشتری نشان می‌دهند که یک دنباله‌دار باعث ایجاد درایاس جوان شده است.
در حجاری‌های روی یکی از ستون‌های این مجموعه باستانی که با نان «ستون کرکس» شناخته می‌شود، حیوانات مختلف را در موقعیت‌های مشخصی در اطراف سنگ نشان می‌دهد. این نماد‌ها برای مدت طولانی دانشمندان را متحیر کرده بود، اما دانشمندان در نهایت دریافتند که آن‌ها در واقع با صورت فلکی نجومی مطابقت دارند و گروهی از قطعات دنباله دار را نشان می‌دهد که به زمین برخورد می‌کنند. تصور می‌شود تصویری از یک مرد بدون سر بر روی سنگ نیز نمادی از فاجعه انسانی و تلفات گسترده در پی این برخورد است. دانشمندان برای اینکه بفهمند آیا آن برخورد دنباله دار واقعاً اتفاق افتاده است یا نه، از مدل‌های کامپیوتری برای مطابقت با الگو‌های ستارگان روی سنگ کرکس در یک تاریخ خاص استفاده کردند و شواهدی یافتند که رویداد مورد بحث را در حدود ۱۰۹۵۰ قبل از میلاد مسیح تاریخگذاری می‌کرد هرچند دانشمندان خاطرنشان کردند که این تاریخ می‌توان تا ۲۵۰ سال جلوتر یا عقب‌تر نیز باشد.
این آثار پیشاتاریخی شگفت انگیز بسیاری از دانشمندان را به این واداشت تا با جدیت بیشتری به جستجوی آثار فیزیکی این برخورد بگردند و حالا گروهی از دانشمندان آثاری از یک آتش سوزی گسترده در بیش از ۱۰ درصد مساحت زمین را یافتند که می‌تواند با این برخورد آسمانی و متعاقب آن یخبندان دوره درایاس جوان مرتبط باشد. به عبارت دیگر، حدود ۱۳۰۰۰ سال پیش تکه‌هایی از یک دنباله دار به زمین برخورد کرد که سبب طوفان‌های آتش بزرگی شد که حداقل ۱۰ درصد مساحت زمین را سوزاند. پیامد اولیه این برخورد و طوفان آتش، غبار و آلودگی بود که سراسر جو زمین را در برگرفت و مانع نفوذ نور خورشید به زمین شد. این امر زمینه را برای دوره یخبندان درایاس جوان فراهم کرد که برای همیشه فرهنگ و تمدن‌های بشری را دگرگون ساخت.
منبع: sciencealert
ترجمه: مصطفی جرفی-فرارو
