مذاکرات سه‌ساعته غول‌ها

بایدن در این دیدار که از طریق ویدئوکنفرانس انجام گرفت، اظهار کرد: «شاید بهتر باشد رسمی‌تر سخن بگویم، اگرچه من و شما هیچ‌وقت با یکدیگر آن‌قدر‌ها رسمی برخورد نکرده‌ایم.» شی نیز جو بایدن را «دوست قدیمی» خود خواند و گفت که از دیدار او خرسند است و دو طرف باید برای حل و فصل چالش‌هایی که با آن‌ها مواجهند، تماس‌های خود را با یکدیگر بیشتر کنند.

به گزارش دنیای اقتصاد؛ رئیس‌جمهوری ایالات متحده در ادامه گفت که دو رهبر باید اطمینان حاصل کنند روابط دو کشور به ورطه تقابل آشکار نخواهد افتاد و در این راستا باید از عقل سلیم بهره گرفت. او همچنین خواستار برطرف کردن نگرانی‌های ایالات متحده از جمله حقوق بشر و دیگر مسائل منطقه هند و اقیانوسیه شد.

این گفتگو به ابتکار بایدن انجام گرفت و ساعت ۷:۴۵دقیقه شامگاه آغاز شد. دقایق اولیه گفتگو نیز در حضور جمع کوچکی از روزنامه‌نگاران انجام شد که به بایدن در سالن کنفرانس کاخ سفید پیوسته بودند و پس از آن گفتگو‌ها به شکل خصوصی ادامه یافت. طرفین امیدوارند که این گفتگو‌ها باعث کاهش تنش‌های بین دو کشور شود. ایالات متحده و چین، دو قدرت برتر اقتصادی جهان، از جمله بر سر چگونگی شیوع ویروس کرونا، توسعه زرادخانه هسته‌ای چین و فشار آن بر تایوان اختلاف دارند.

«استیون. لی مایرز» و «دیوید. ای. سانجر» در گزارش سه شنبه ۲۵ آبان ماه در نیویورک تایمز که همواره به روزرسانی می‌شد، نوشتند آن‌ها در مذاکرات سه‌ساعت و نیمه خود خواستار بهبود همکاری‌های دو طرف شدند. آن‌ها فهرستی از نگرانی‌های مشترک را از نقطه نظر خود روی میز گذاشتند؛ نگرانی‌هایی که از قضا موجب شکاف میان آن‌ها شده است. به نوشته این دو گزارشگر اگرچه بایدن «نگرانی‌های حقوق بشری» و «تجارت غیرمنصفانه و سیاست‌های اقتصادی» را روی میز گذاشت؛ اما «شی» نیز دست خالی نبود. رئیس‌جمهور چین حمایت آمریکا از تایوان را «بازی با آتش» خواند و هشدار داد که تقسیم جهان به ائتلاف‌ها یا بلوک‌ها - استراتژی به چالش کشیدن چین با تشکیل ائتلاف با همسایگان این کشور- «به ناگزیر فاجعه برای جهان به ارمغان خواهد آورد.» پیش از این نشست، مقام‌های کاخ سفید این سیگنال را فرستادند که هیچ توافق یا ابتکار ملموس یا حتی تلاش برای یک بیانیه مشترک در کار نخواهد بود.

با این حال، این دو قدرت تمایل خود را برای مدیریت تفاوت‌هایشان به شیوه‌ای که مانع از برخورد میان این دو غول جهانی شود، ابراز کردند. بایدن با استفاده از واژه‌ای که اغلب به آن به مثابه هدفی برای به چالش کشیدن رابطه با چین یاد می‌شود، گفت: به نظر می‌رسد ما باید گاردریلی منطقی برقرار کنیم.» او با خطاب قرار دادن مستقیم «شی» گفت: «ما در برابر جهان و ملت خودمان مسوولیت داریم.» اگرچه این دو رهبر در سال جاری دو بار تماس تلفنی داشته‌اند، اما انتظار می‌رود این تماس تصویری- مجازی بتواند اندکی از مناقشات آن‌ها بکاهد.

رئیس‌جمهور چین از سال ۲۰۲۰ و به‌دلیل کرونا سفری به خارج از کشور نداشته است. این دو مقام از سوی برخی دستیاران ارشد در «اتاق روزولت» در کاخ سفید و اتاق «راهروی بزرگ خلق» در پکن همراهی می‌شدند. به نوشته «مایرز- سانجر»، این دو رهبر که روبه‌روی صفحه‌هایی بزرگ نشسته بودند، خاطرنشان کردند که «زمان‌های طولانی را صرف مذاکرات سخت با یکدیگر کرده‌اند.» اشاره بایدن به مذاکراتی بود که از زمان معاونت ریاست‌جمهوری با «شی» که ستاره‌ای نوظهور بود، در حال انجام بود.

به نظر می‌رسد مساله تایوان برای چین اهمیت حیاتی داشت. در این گفت‌وگوی تصویری، رهبر حزب کمونیست چین گفت: «ما صبور هستیم و مشتاقیم تا در نهایت اعتماد به سوی یکی شدن با هم حرکت کنیم.» شی به بایدن گفت: «اما درصورتی‌که نیرو‌های جدایی‌طلب استقلال تایوان دست به تحریک بزنند یا بکوشند از خطوط قرمز ما رد شوند، آن وقت ما اقدامات قطعی و فوری اتخاذ خواهیم کرد.» رئیس‌جمهور چین همچنین سیاستمداران آمریکایی را مورد انتقاد شدید قرار داد و گفت: آن‌ها می‌خواهند مساله تایوان را به‌عنوان اهرم فشار علیه چین استفاده کنند.

«استیون لی مایرز» در گزارش دیگری برای نیویورک‌تایمز در همان تاریخ نوشت، «برای رهبر چین هیچ مساله‌ای مهم‌تر و مناقشه‌انگیزتر از سرنوشت تایوان نیست» چراکه به‌عنوان کشوری مستقل عمل می‌کند و از سوی بسیاری از کشور‌های جهان مورد شناسایی است. چین مدعی مالکیت این جزیره است. چینی‌ها بر این باورند که اختلاف زمانی شروع شد که بعد از شکست ملی‌گرایان چینی به رهبری «چیانگ کای شک» و عقب‌نشینی آن‌ها در سال ۱۹۴۹ به این جزیره، آن‌ها در سودای استقلال و بریدن از کشور مادر برآمدند.

به نوشته مایرز، البته لحن انتقادی چین با رویکرد عملی این کشور همراه بود. چینی‌ها با به پرواز در آوردن جنگنده‌های خود بر فراز تایوان نشان دادند که اگر رهبران این جزیره دست از پا خطا کنند، احتمال برخورد نظامی وجود دارد. جنگنده‌های این کشور بار‌ها بر فراز تایوان نه تنها دیوار صوتی را شکستند، بلکه وقتی با هشدار برج مراقبت تایوان مواجه شدند، با لحنی زشت اعضای برج مراقبت تایوان را مورد هتاکی قرار دادند. با این حال، دولت بایدن هم به سیاق دولت‌های قبلی آمریکا به چین هشدار داده که مانور نظامی تهدیدآمیز و خطرناک است و در صورت اقدام نظامی، در کنار تایوان خواهد ایستاد.

دولت آمریکا در سال ۱۹۷۹ در راستای بهبود رابطه با پکن، شناسایی تایوان را پس گرفت؛ اما از آن زمان تلاش‌های دیپلماتیک زیادی به خرج داده تا رئیس‌جمهور تایوان را در برابر همسایه بزرگ خود تقویت کند. در این راستا، مقام‌های نظامی، سیاسی و قانون‌گذاران آمریکایی به این جزیره سفر کرده و از فروش‌های نظامی هم غفلت نشده است.

«مایکل مارتینا»، «دیوید برانستورم» و دیگران هم در گزارش ۱۶ نوامبر در رویترز نوشتند، مذاکرات دوجانبه رهبران چین و آمریکا اگرچه به نتیجه‌ای فوری منجر نشد، اما به دو رهبر فرصت داد تا روابط خود را به دور از تقابل به پیش برند. آن‌ها مسائل مربوط به کره‌شمالی، افغانستان، بازار‌های انرژی، تجارت، آب و هوا، مسائل نظامی و پاندمی و دیگر مسائل را به بحث گذاشتند. به نوشته این گزارشگران، رئیس‌جمهور چین چنین توصیفی از این دو کشور ارائه داد: «دو کشتی غول‌پیکری که در دریا در حال حرکت دادن کشتی‌های خود هستند.» او گفت این کشتی‌ها باید به‌گونه‌ای حرکت کنند تا با هم برخوردی نداشته باشند. شی افزود: «امیدوارم بایدن سیاست آمریکا را به سوی یک مسیر عقلانی و عمل‌گرایانه در قبال چین سوق دهد.»

یک مقام ارشد آمریکایی پس از این دیدار گفت که دو رهبر «بحث‌های سالمی» داشتند. چین در تعهد خود برای خرید ۲۰۰ میلیارد دلار کالا و خدمات از آمریکا از برنامه عقب است. این خرید باید اجرا شود تا دو طرف به تراز مثبت درست یابند. مقام‌های چینی می‌گویند که شی به بایدن گفت که مهم است از سیاسی کردن مسائل اجتناب شود.

به نوشته گزارشگران رویترز، اگرچه بایدن بر حمایت آمریکا از سیاست «چین واحد» تاکید کرد و «قویا مخالف تلاش‌های یک‌جانبه برای تغییر وضع موجود یا تضعیف صلح و ثبات در تنگه تایوان است»، اما شواهد چیز دیگری نشان می‌دهد.

الجزیره هم در گزارش ۲۵ آبان ماه نوشت، دو رهبر طیف گسترده‌ای از موضوعات را به بحث گذاشتند که از جمله مساله اویغور‌ها هم به میان آمد. بایدن علاوه بر تایوان، به مساله هنگ‌کنگ و رفتار با اویغور‌ها هم اشاره کرد. بایدن در این نشست اگرچه رقابت میان دو طرف را مورد تاکید قرار داد، اما افزود که این مسوولیت ماست تا اجازه ندهیم رقابت‌ها به درگیری منجر شود.