روزگار شیرین یخچال ایرانی با ممنوعیت واردات خارجی‌ها

قطعی شدن ممنوعیت واردات لوازم خانگی کره‌ای به کشور روز چهارشنبه منتشر شد و ابهاماتی را به‌وجود آورد. بعضی‌ها از خودشان می‌پرسند مگر تا الان چنین کاری امکان‌پذیر بوده است؟ نه! اما از همان روز چهارشنبه تا الان بعضی‌ها انگشت اتهام را به‌سمت هم می‌گیرند و یکدیگر را به‌چیز‌هایی متهم می‌کنند که واقعیت ندارد.

هفت صبح، در ادامه نوشت: این نوشته پیش‌بینی می‌کند روند بازار از این به بعد به کدام سمت حرکت خواهد کرد و در طول مسیر چه چیز‌هایی در انتظارمان است.

یک: واردات لوازم خانگی از سال ۹۷ تا به امروز ممنوع بوده است. شورای هماهنگی سران قوا در آن سال و پس از اینکه دو شرکت بزرگ کره‌ای به اصطلاح خودشان و با بهانه تحریم‌ها با ایران قهر کردند، تصمیم گرفت کلا واردات لوازم خانگی کره‌ای به کشور را ممنوع اعلام کند. دو سال قبل از این ماجرا هم به‌خاطر رشد قیمت دلار، شاهد کاهش چشمگیر تعداد لوازم خانگی در بازار کشور بودیم.

به‌شکلی که خریداران برای پیدا کردن محصولات مورد نظرشان مجبور می‌شدند بازار را بگردند و در نهایت آن‌ها را با قیمت‌های دو برابر و سه برابر خریداری کنند. مصوبه ممنوعیت واردات از ۹۷ تا الان هر سال تمدید شده است. دولت حسن روحانی از ابتدای سال ۱۴۰۰ با تاکید روی مصوبه قبلی این ممنوعیت را تمدید کرده بود و وزارت صنعت ابراهیم رئیسی هم در بدو ورود روی این مسئله تاکید کرد.

دو: چند ماه گذشته زمزمه‌هایی به گوش رسید مبنی بر اینکه کره‌جنوبی مایل است بدهی خود به ایران را در غالب کالا پرداخت کند. سفر مقامات رسمی کره‌جنوبی به این شایعه‌ها دامن زد. چند باری هم در اخبار شنیدیم که برخی تجار سرشناس ایرانی، از آن‌هایی که در گذشته روابط خوبی با شرکت‌های کره‌ای دارند بدشان نمی‌آید به‌جای دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی، کالا‌هایی ازجمله لوازم خانگی تحویل بگیریم.

سه: علت مخالفت‌های گسترده با واردات لوازم خانگی کره‌ای را باید لابه‌لای اظهارات مقامات صنفی جست‌وجو کرد. حمیدرضا غزنوی سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی می‌گوید تا قبل سال ٩٧ بازار ایران در سیطره لوازم خانگی خارجی بود و در‌ها باز گذاشته شد. خطوطی شکل گرفت که سرمایه‌گذار ایرانی برند‌های خارجی را برای تولید و مونتاژ به ایران می‌آورد. افرادی که اعتقاد داشتند باید رقابت باشد تا تولید ایران پیشرفت کند، توانست تا قبل سال ٩٧ این ایده را پیاده کند و عمده بازار هم در اختیار کره‌ای‌ها بود.

می‌توان گفت در آن سال‌ها ٧٠درصد بازار لوازم خانگی ایران در دست خارجی‌ها قرار داشت. تولیدکنندگان ایرانی تا پیش از سال ٩٧ ضعیف نگه داشته شدند و عایدی این حضور خارجی‌ها، اخراج کارگران و مهندسان ایرانی و بیکاری بود و برخی با تفکر اینکه بازار رقابتی باشد جنگ تمام‌عیار اقتصادی به راه انداختند. یک‌طرف آنقدر بزرگ شد و کشور را در اختیارش قرار دادیم که اجاره نداد طرف دیگر که تولیدکننده ایرانی است، رشد کند.

چهار: تولیدکنندگان داخلی می‌گویند پس از اینکه تحریم‌ها باعث خروج برند‌های خارجی و به‌خصوص ال‌جی و سامسونگ کره‌ای از ایران شد، آن‌ها جان گرفته‌اند. این تولیدکننده‌ها می‌گویند امروز به‌جای ۱۱ میلیون دستگاه لوازم خانگی خارجی، ۱۵ میلیون دستگاه لوازم خانگی در داخل تولید می‌شود. همچنین توانسته‌اند به‌لطف داخلی‌سازی ۷۰درصدی قطعات و صرفه‌جویی ارزی سه میلیارد دلاری، میزان تولید خود را به دو برابر تولیدات قبل تحریم‌ها برساند.

عباس هاشمی، دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران، معتقد است تولید انواع لوازم خانگی با توجه به ظرفیت‌های نصب شده در کشور قابلیت جهش ۲۰۰درصدی را دارد. به‌گفته او صنعت لوازم خانگی ایران قابلیت تبدیل شدن به مرکز تولید و صادرات در منطقه را دارد و می‌تواند نیاز جمعیتی بیش از ۴۰۰ میلیون نفر را پاسخ دهد.

پنج: آمار‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت تا حدودی اظهارات و ادعا‌های تولیدکنندگان ایرانی را تایید می‌کند. به‌گفته مدیرکل صنایع برق، فلزی و لوازم خانگی وزارت صمت، میانگین داخلی‌سازی لوازم خانگی در کشور ۷۰درصد است. حالا ورق برگشته و تولیدکنندگان ایرانی در بازار دست بالا را دارند. همان آمار‌های رسمی از رشد ۷۸درصدی تولید در کارخانه‌های لوازم خانگی ایرانی حکایت دارد. تنها در پنج ماهه نخست امسال شاهد تولید دو میلیون و ۶۱۰ هزار دستگاه لوازم‌خانگی بزرگ شامل انواع تلویزیون، یخچال‌فریزر، ماشین لباسشویی و کولر آبی در کشور بود‌ه‌ایم که حدود هشت درصد بیشتر از مدت مشابه سال گذشته است.

در این مدت ۸۵۸ هزار و ۷۰۰ دستگاه یخچال‌فریزر توسط شرکت‌های ایرانی تولید شده است که ۱۲درصد بیش از سال گذشته بوده. بیشترین رشد تولید در این مدت مربوط به ماشین لباسشویی با ۳۷درصد بوده است. کارخانجات ایرانی موفق شده‌اند ظرف پنج ماه اول امسال ۵۴۹ هزار و ۹۰۰ دستگاه از این محصول تولید کنند، اما تولید تلویزیون با ۴۴۷ هزار و ۷۰۰ دستگاه، رشد منفی ۱۲درصدی را تجربه کرده است.

شش: ورق برگشته؟ بله. خود تولیدکنندگان ایرانی که می‌گفتند قبل سال ۹۷، حدود ۷۰درصد بازار داخلی در اختیار برند‌های خارجی بوده، حالا این عدد را برای خودشان برمی‌دارند، اما می‌گویند هنوز ۳۰ تا ۳۵ درصد بازار در اختیار لوازم خانگی قاچاق است. اگرچه بزرگی این عدد تولیدکننده‌ها را آزار می‌دهد، اما آن‌ها تقریبا با آن کنار آمده بودند تا همین اواخر که زمزمه‌هایی درباره توافق سیاسی، مبادله کالابه کالا و پرداخت بدهی‌های ایران توسط کره شنیده شد.

ظاهرا همان موقع دست‌به‌کار شدند و گلایه‌های خود را در قالب نامه‌ای به دفتر مقام معظم رهبری منعکس کردند. موضوع به نیمه شهریور امسال مربوط می‌شود، اما پاسخ رهبری روز چهارشنبه هفته گذشته رسانه‌ای شد: «این موضوع بسیار مهمی است. اگر این خبر (گشایش واردات از دو شرکت کره‌جنوبی) راست باشد به معنی شکستن کمر شرکت‌های لوازم خانگی داخلی است که تازه توانسته‌اند قدری روی پا بایستند. جدا جلو این مشکل را سد فرمایید». دو روز بعد از این نامه، رئیس‌جمهوری هم زیر نامه تولیدکننده‌های ایرانی یک جمله نوشته است: «از واردات جلوگیری شود.»

هفت: ممنوعیت واردات کالا‌های خارجی به‌منظور حمایت از تولید داخلی احتمالا اولین حلقه زنجیره حمایت از برند‌های نوپای ایرانی است، اما کار تمام نمی‌شود. اگر بخواهیم با خودمان صادق باشیم باید بپذیریم تا زمانی که نوسانات بازار ارز قادر است نرخ محصولات را در بازار لوازم خانگی ایرانی تغییر دهد، نمی‌توانیم بگوییم واقعا روی پای خودمان ایستاده‌ایم. اتفاقی که با وجود تاکید روی داخلی‌سازی ۷۰درصدی تولید، نشانه‌های آن در بازار کمتر لمس می‌شود.

پارسال در سه ماه اول سال می‌توانستید با شش میلیون تومان یک لباسشویی ایرانی هشت کیلویی قابل اعتماد بخرید. این عدد در ابتدای امسال به حدود ۱۲ میلیون تومان رسیده است. بقیه محصولات تولید داخل نیز به همین اندازه افزایش قیمت را تجربه می‌کنند و خب قطعا نشانه خوبی نیست!

هشت: اگر برای خرید یک محصول سری به بازار بزنید، خیلی زود متوجه می‌شوید از یک مدل خاص، در بازار نمونه‌های مشابهی وجود دارد منتها برندی که روی آن‌ها خورده متفاوت است. یعنی تولیدکننده‌های محترم داخلی در زمان ثبت سفارش قطعات در جایی مثل چین آنقدر‌ها که باید زحمت نکشیده‌اند. به‌عنوان مثال از یک مدل یخچال حدود هشت نمونه با یک برند می‌توانید پیدا کنید. یا از روی یک مدل معروف جاروبرقی بوش، حدود سه، چهار یا حتی پنج نمونه ایرانی وجود دارد. انتظار داریم وقتی تجربه‌شان بیشتر شد، کمتر شاهد چنین کج‌سلیقگی‌هایی باشیم.

۹: یک تولیدکننده ایرانی محصولات خود را با پنج برند مختلف به بازار عرضه می‌کند. بعضی مواقع یک ماشین لباسشویی یا یخچال فریزر مشابه را با سه تا اسم و برند متفاوت در بازار می‌بینیم. شاید باور نکنید، اما در بازاری مثل یخچال فریزر‌ها حدود ۴۰،۵۰ شرکت تولیدکننده و برند پنجه در پنجه انداخته‌اند و سر سهم بیشتری از بازار با هم می‌جنگند. همین تعداد اسم و برند مشغول رقابت در تولید لباسشویی هستند.

۱۰: اسامی بازیگران عرضه تولید لوازم خانگی ایران یک فهرست بلندبالا را تشکیل می‌دهد که مرور آن‌ها نفس آدم را می‌گیرد. واقعا چرا زمین بازی باید انقدر شلوغ باشد؟ آن هم در شرایطی که می‌دانیم در زمان بحران‌های اقتصادی و فشار‌های ناخواسته مالی، معمولا بزرگترین تولیدکنندگان دنیا از جمله پژو و رنو، سیتروئن هم تعارف را کنار می‌گذارند و با توسل به تکنیک ادغام تلاش می‌کنند منابع مالی، قدرت فنی و توان رقابت خود را اشتراکی به‌کار بگیرند تا بتوانند راحت‌تر مچ رقبای خارجی خود را بخوابانند.

۱۱: دولت هم نمی‌تواند پا روی پا بیندازد و انتظار داشته باشد تولیدکننده‌ها بتوانند به‌تنهایی کار را دربیاورند. بدون تعارف ممنوعیت واردات تنها تکنیک موجود نیست. تولیدکننده به‌هرحال به مواد خام نیاز دارد. به ورق آلومینیوم، به یارانه، به سازوکار‌های حضور در بورس و تامین مواد اولیه.

از یک جایی به بعد باید متواضعانه تسهیلات بانکی جور کند و در شرایطی مثل بحران کرونا، برای تامین هزینه ها، جبران خسارت‌ها دست تولیدکننده‌ها را بگیرد. از آن طرف هم موضوعی مثل نظارت بر عرضه و صادرات پیش می‌آید. قطعا با وضعیت فعلی بازار هیچ‌کدام این کار‌ها را نمی‌توان در حد مطلوب انجام داد. تعارف که نداریم!

مصرف‌کننده ایرانی بازار لوازم خانگی تا همین پنج سال پیش می‌توانست جدیدترین تکنولوژی‌های دست‌اول دنیا را خریداری کند. برندی مثل سیگنچر که به خط تولید محصولات لاکچری ال‌جی تعلق دارد، همزمان با بازار ایالات متحده در ایران رونمایی و عرضه شد. قطعا نمی‌توانید از مشتری چنین بازاری توقع داشته باشید ناگهان قناعت پیشه کند. این کار حداقل با اخم و تخم شدنی نیست.

در عوض این کار‌ها باید اعتمادش را جلب کرد. باید به او اطمینان داد که لوازم خانگی ایرانی همزمان با تقویت و به‌روزرسانی تکنولوژی تولید، دارند روی چیز‌هایی مثل خدمات پس از فروش کار می‌کنند. بد نیست برای دسته‌ای از مشتریان خط فروش اعتباری در نظر گرفت. نه این مدل‌های فروش اقساطی که تهش خریدار احساس حماقت کند. فروش به‌صورت تمام اقساط، بدون پیش پرداخت، بدون بهره، با عزت و احترام.

۱۳: ایران تحریم است و ایرانی‌ها باید تعصب تولیدات داخلی‌شان را بکشند، اما در کشور‌های منطقه وضع فرق می‌کند. اگر تولیدکننده ایرانی ادعا می‌کند قادر است کشور را به هاب منطقه تبدیل کند و دست به صادرات بزند، باید کیفیت کار را بالا ببرد. به‌همان اندازه باید قیمت تمام شده کار پایی بیاید تا بتواند با محصولات الجی و سامسونگ رقابت کند. راه زیادی در پیش داریم، اما قرار نیست آن را با تنهایی طی کنیم.