ملاقات با اوین

«از کمیسیون اصل نود در مجلس ششم مکرر به زندان مراجعه شد و بنده نیز یک بار برای دیدار با زندانیان آن زمان از جمله آقایان عمادالدین باقی، اکبر گنجی، شمس‌الواعظین و صفری ملاقات کردم. حتی در حالی به دیدن آقای گنجی در زندان رفتم که در حال بازپرسی بود. همان‌طور که وارد بازپرسی می‌شدم آقای گنجی مشغول جواب‌دادن بود. به هر صورت به آقای گنجی اجازه داده شد که به مسجد زندان بیاید و به تفصیل با او صحبت کردم. یک بار هم با احمد زیدآبادی در زندان، در حالی که در اعتصاب غذا بود، ملاقات کردم. آن زمان به او اصرار کردم که اعتصاب غذایش را بشکند، اما او نپذیرفت».

این روایت حسین انصاری‌راد رئیس کمیسیون اصل نود مجلس ششم درباره اتفاقی است که در ادوار دیگر مجلس به ندرت تکرار شده است به ویژه در مجلس اصولگرایان، اما در اقدامی نادر، حالا کمیسیون امنیت ملی مجلس یازدهم اعلام کرده که بعد از انتشار فیلم‌های لورفته از زندان اوین قصد بازدید از آنجا را دارند. شاید آخرین بار سال ۹۶ بود که اعضای اصلاح‌طلب مجلس دهم بعد از رخداد‌های اعتراضی آن سال از زندان اوین بازدید کردند.

دیروز سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی از ورود این کمیسیون به تصاویر منتشرشده از زندان اوین خبر داد و گفت: هیئتی از کمیسیون اصل نود مجلس از زندان اوین بازدید می‌کند.

به گزارش ایرنا، علی خضریان اظهار کرد: به دنبال مأموریت رئیس مجلس به کمیسیون اصل نود برای پیگیری اتفاقات زندان اوین و تصاویر منتشرشده از آن، کمیته قضائی کمیسیون اصل نود در حال پیگیری این موضوع است. در روز‌های آتی اعضای کمیسیون ضمن برگزاری جلسه با مسئولان قضائی و سازمان زندان‌ها، بازدیدی از زندان اوین انجام خواهند داد. محمدباقر قالیباف رئیس مجلس در جلسه روز چهارشنبه مجلس در پاسخ به تذکر ابراهیم رضایی نماینده دشتستان اعلام کرد: کمیسیون اصل نود، با هماهنگی دادستان کل، موضوع مربوط به زندان اوین را پیگیری می‌کند و اطلاع‌رسانی خواهد شد.

طی روز‌های اخیر حسن شجاعی رئیس کمیسیون اصل نود مجلس هم در توییتر نوشت: «شاهد اتفاقات تلخی در زندان اوین بودیم. کمیسیون اصل نود به موضوع رسیدگی خواهد کرد. با خاطیان باید برخورد شود».

وی اضافه کرد: «دستور ریاست قوه قضائیه و برنامه‌های اصلاحی در سازمان زندان‌ها باید دنبال شود، اما اصلاحات ساختاری برای تضمین شفافیت و پاسخ‌گویی در این سازمان ضروری است». بازدید اعضای کمیسیون‌های اصل نود مجلس از زندان به ویژه زندان اوین به بهانه گزارش‌های درزیافته، اتفاق تازه‌ای نیست، اما تکرار اتفاقات که این بار به صورت فیلم منتشرشده در معرض وجدان عمومی قرار گرفته حاکی از این است که این بازدید‌ها ناکافی یا بی‌فایده بوده و نتوانسته سازوکار‌های نظارتی بر زندان‌ها را افزایش دهد. سال ۹۶ الهیار ملکشاهی، رئیس کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس ایران در رأس گروهی ۱۱ نفره از نمایندگان مجلس از‌جمله سه نفر از اعضای کمیسیون حقوقی-قضائی مجلس با حضور در زندان اوین در جریان وضعیت بازداشت‌شدگان اعتراضات آن سال قرار گرفتند.

سؤالات نمایندگان وقت درخصوص تعداد کل بازداشتی‌ها در سراسر کشور در جریان اعتراضات، تعداد کشته‌شده‌ها و تعداد بازداشتی‌ها و نحوه برخورد و رفتار با زندانیان نیز از سؤالات نمایندگان وقت مجلس بود. نمایندگان همچنین بازدیدی از بند ۲۰۹ مربوط به موارد امنیتی متعلق به وزارت اطلاعات و اندرزگاه شماره ۴ مربوط به متهمان داشتند.

محمود صادقی، نماینده وقت تهران در مجلس نیز در مصاحبه با خبرگزاری خانه ملت در سال ۹۶ شمار بازداشتی‌های سراسر ایران را حدود سه‌هزارو ۷۰۰ نفر اعلام کرده بود. او همچنین به نقل از خانواده بازداشت‌شدگان از خوراندن قرص به آن‌ها خبر داده و نسبت به «کهریزک دوم» هشدار داده بود.

بازدید از زندان‌های کشور عمدتا مسئله سهل‌الوصولی برای دیگر قوا نیست، حتی احمدی‌نژاد هم در دوران ریاستش بر دولت نتوانست به بهانه بازداشت نزدیکانش از اوین بازدید کند. سال ۹۶ هم بازدید نمایندگان از اوین یک بار عقب افتاد. یک نماینده گفته بود: تعویق بازدید نمایندگان از زندان اوین دو علت دارد؛ یکی بحث استقلال قواست که براساس آن هیچ قوه‌ای نمی‌تواند در کار قوه دیگر اعمال نظر و دخالت کند و دلیل دیگر هم عدم جمع‌بندی قوه قضائیه درباره اتهامات بازداشت‌شدگان و تکمیل پرونده‌ها بوده است.

خروجی یک بازدید

علیرضا رحیمی عضو کمیسیون امنیت ملی وقت مجلس دهم در یادداشتی درمورد بازدید هیئتی از نمایندگان مجلس در سال ۹۶ از زندان اوین در کانال تلگرامی خود نوشته بود: در عصر دهم بهمن و حدود یک ماه پس از اعتراض‌ها و حوادث دی‌ماه گروه ۱۱نفره نمایندگان مردم از دو کمیسیون امنیت ملی و قضائی وارد محوطه زندان اوین شدیم. فضای سرد و تلخ محوطه زندان هر تازه‌واردی را به سکوت و تأمل وامی‌دارد.

بلافاصله و مستقیما وارد سالن جلسات دفتر زندان شدیم که رئیس سازمان زندان‌ها و معاونین وی و نیز مقامات قضائی و اجرائی زندان اوین منتظر ورود ما و تشکیل جلسه بودند.

با دو دوربین فیلم‌برداری و دو عکاس کل مذاکرات و بازدید پوشش داده می‌شد. تراکم همراهان و افرادی که هیئت نمایندگان را در بازدید اسکورت می‌کردند، تعجب‌برانگیز بود. حدود ۵۰ نفر در کل جریان بازدید نمایندگان مجلس را همراهی می‌کردند. در آغاز جلسه و قبل از بازدید رئیس سازمان زندان‌ها ضمن اعلام برخی آمار‌های مرتبط با حوادث دی‌ماه، مشکلات بودجه‌ای و نیاز‌های سازمان زندان‌ها را برشمرد و درخواست توجه نمایندگان مجلس به بودجه سازمان زندان‌ها را داشت و رقم بدهی بالای صد میلیارد تومانی سازمان را به دستگاه‌ها و شرکت‌های مختلف اعلام کرد. طی تذکری اعلام کردم نمایندگان از مشکلات سازمان زندان‌ها اطلاع دارند و موضوع این جلسه و بازدید از زندان را به بودجه سازمان و تقاضای حمایت بودجه‌ای مجلس منحرف نکنید. اهم مواردی که رئیس سازمان زندان‌ها در گزارش خود اعلام کرد: آمار کل زندانیان حوادث دی‌ماه ۴۹۷۲ نفر بوده که ۹۴/۷۳ درصد آن مرد و ۲۶ درصد زن بوده‌اند. ۵۰ درصد افراد بازداشتی بین ۱۹ تا ۲۵ سال و ۲۷ درصد بین ۲۵ تا ۳۲ سال بوده‌اند. از کل بازداشت‌شدگان ۴۵۳۴ نفر آزاد شده و ۴۳۸ نفر همچنان در بازداشت هستند (علاوه بر این تعداد ۵۵ نفر نیز در بازداشت وزارت اطلاعات هستند).

باقی‌ماندگان در بازداشت مربوط به استان‌های همدان، خوزستان، فارس، اصفهان و تهران هستند. از تهران هفت نفر بازداشتی باقی مانده بود که ساعاتی قبل از بازدید ما سه نفر از آن‌ها آزاد شده و چهار نفر بازداشتی باقی‌مانده هستند (دو نفر نیز از بازداشتی‌های تهران در اختیار وزارت اطلاعات می‌باشند که جمعا شش نفر می‌باشند). مجموعا چهار مرد و دو زن از استان تهران بابت حوادث دی‌ماه در بازداشت موقت به سر می‌برند. بازداشتی‌هایی که هنوز آزاد نشده‌اند قریب به اتفاق در انتظار تعیین تکلیف قضائی وضعیت خود هستند.

محل واحد اجرای احکام زندان را تخلیه کرده و به محل نگهداری و بازجویی بازداشت‌شدگان حوادث دی‌ماه اختصاص داده‌اند و هم‌اکنون محل نگهداری متهمین عادی و موقت است. در طول حوادث ۴۷ نفر از مقامات قضائی و مسئولین سازمان زندان‌ها به صورت شبانه‌روزی در زندان حضور داشتند. محل نگهداری زندانیان حوادث دی‌ماه و محل حادثه مرگ سینا قنبری و اندرزگاه شماره ۴ و نیز بند ویژه وزارت اطلاعات مورد بازدید هیئت قرار گرفت. همه گفتگو‌ها با زندانیان در حضور مسئولان و همراهان انجام گرفت.

قبل از بازدید از زندان فیلم ضبط‌شده توسط دوربین‌های منصوبه در محوطه سرویس‌های بهداشتی مربوط به حادثه مرگ سینا قنبری (که به اشتباه معروف به فیلم خودکشی شده) برای نمایندگان پخش شد و توضیحات مبسوطی نیز ارائه گردید. به دلیل اهمیت موضوع مرگ سینا قنبری، درخصوص این فیلم و توضیحات ارائه‌شده و نیز بازدید از محل مرگ ایشان جداگانه خواهم نوشت.

زندان فقط اوین نیست

ماجرای مهم در قضیه نظارت بر زندان‌ها این است که اصولا زندان اوین بیشتر مورد توجه بوده و بازدید‌ها هم صرفا از این زندان صورت گرفته است و باقی زندان‌ها مغفول مانده‌اند. طیبه سیاوشی‌عنایتی، نماینده تهران در مجلس گذشته سال ۹۷ از نبود نظارت کافی روی زندان فشافویه سخن به میان آورده و گفته بود: حدود یک ماه پیش گزارش‌هایی مبنی بر اینکه زندانیان فشافویه علی‌رغم اینکه خیلی از آنان بضاعت مالی ندارند آب را خریداری می‌کنند و قیمت این آب خیلی گران‌تر از بیرون از زندان به فروش می‌رسد. این موضوع را به مجمع نمایندگان تهران منعکس کردیم. مجمع نمایندگان تهران گزارش را بررسی خواهد کرد و به‌زودی مجوز بازدید میدانی از زندان فشافویه را دریافت خواهیم کرد.

مجلس خیلی سخت می‌تواند اجازه ورود به زندان‌های کشور را بگیرد

عضو کمیسیون فرهنگی در ادامه گفت: متأسفانه مجلس خیلی سخت می‌تواند اجازه ورود به زندان‌های کشور را بگیرد به طور مثال ما نمایندگان خانم مجلس تقاضای بازدید از زندان اوین را داشتیم و متأسفانه مجوز به ما داده نشد.

سیاوشی افزود: زندان فشافویه هم به همین ترتیب است، اما شاید روال کار آسان‌تری در پیش داشته باشیم، چون این زندان، سیاسی نیست، ولی درهرحال باید منتظر ماند تا مراحل حقوقی و قانونی آن انجام شود.

متأسفانه در مقابل قوه قضائیه باید طوری برخورد کرد که تعامل حفظ شود. ولی بحث این است که حقوق زندانیان تا چه حدودی رعایت می‌شود، شرایط به چه صورت است و می‌توان چه کمکی به بهبود شرایط کرد و در بودجه ۹۸ چه مواردی برای زندان‌ها باید لحاظ کرد که بازدید میدانی نمایندگان بیشتر از این زاویه خواهد بود تا شرایط رفاهی زندانیان را بتوان یک مقدار تغییر داد. سیاوشی گفته بود: شرایط رفاهی زندانیان به حقوق شهروندی و حقوق بشر و حق انسانی آن‌ها برمی‌گردد و باید رعایت شود. منتها باید دید که شرایط بازدید به چه صورت پیش خواهد رفت و درنهایت بعد از آن تصمیمات لازم را اتخاذ کرد.
نمایندگان هیچ وقت موفق به دیدن فشافویه نشدند

محمد کاظمی، نماینده وقت ملایر سال ۹۶ گفته بود: ما از طریق کمیسیون درخواست بازدید از زندان فشافویه را دادیم، هماهنگی‌ها در این زمینه باید توسط رئیس کمیسیون که با سازمان زندان‌ها و آقای جهانگیر در ارتباط هستند، انجام شود. بااین‌حال، تاکنون موفق به بازدید نشده‌ایم و گویا هماهنگی‌ها به‌درستی صورت نگرفته است. بعد از فوت آقای شیرمحمدعلی در زندان فشافویه، من و آقای پورمختار پیگیر بازدید از این زندان بودیم، اما تاکنون موفقیتی حاصل نشده است.