مجوز محیط‌زیستی سد گتوند را چه کسی صادر کرد؟

با توجه به تشدید خشکسالی در خوزستان و اعتراض به کم‌آبی در این استان اظهارنظر‌هایی درباره نقش سد گتوند در این وضعیت مطرح شد که با واکنش رییس سابق سازمان محیط زیست روبرو شد و او گفت: هیچگاه سازمان حفاظت محیط زیست مجوز ساخت سد را صادر نکرد.

به گزارش ایسنا، احداث پروژه سد گتوند از فروردین ۱۳۷۶ به دستور مرحوم حجت الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی - رئیس جمهوری وقت - آغاز و در سال ۱۳۹۰ توسط محمود احمدی‌نژاد – رییس جمهوری دولت دهم - به بهره‌برداری رسید.

مطالعات با هدف آسیب‌شناسی زیست محیطی در سال ۱۳۸۳ آغاز و در نهایت مشخص شد که آب این سد در معرض خطر شور شدن است. برخی کارشناسان بر این باور بودند که اگر مطالعات سال ۱۳۸۳ در سال ۱۳۷۵ انجام می‌شد، چه بسا اجرای این سد تصویب نمی‌شد. چالش‌های این سد از ابتدا تا حدی زیاد بود که نه تنها برخی ساخت سد گتوند را از ابتدا اشتباه دانستند، بلکه عده‌ای از منتقدان حتی خواستار تخریب آن شده بودند.

حاشیه‌های ریز و درشت گتوند که از وجود گنبد نمکی و سازند گچساران در منطقه آبگیری این سد و در نتیجه احتمال شورشدن آب کارون شروع شده بود، بعد‌ها با بدهی بالای پروژه و تعطیلی فعالیت‌های اجرایی و حتی تعویق چندباره وعده‌های مختلف درباره پروژه ادامه پیدا کرد، مدتی نیز آواره‌شدن چندهزار روستایی و زیرآب رفتن ده‌ها روستا با آبگیری گتوند در کانون توجه‌ها قرار داشت.

با این وجود این سد به بهره‌برداری رسید، اما این به معنی پایان حاشیه‌ها در این پروژه بزرگ نبود، چنان که هنوز هم سازمان محیط زیست به عنوان یک نهاد دولتی انتقاداتی را به این پروژه وارد می‌داند با این وجود سد گتوند که مدت‌ها در گیرودار مطالعه و ارائه مجوز‌هایی برای اجرایی شدن راهکار‌های حل مشکل بود سرانجام در مرحله اجرا قرار گرفت.

سد گتوند علیا یکی از بزرگ‌ترین سد‌های ایران است که روی رودخانه کارون در جنوب غربی ایران ساخته شده است. این سد، در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از ریزشگاه رودخانه کارون، در فاصله ۲۵ کیلومتری شمال شهرستان شوشتر و در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهر گتوند در استان خوزستان قرار دارد. ارتفاع این سد سنگریزه‌ای با هسته رسی ۱۸۲ متر است که بلند‌ترین سد خاکی کشور محسوب می‌شود.

در شرایطی که خشکسالی در کشور از جمله خوزستان به علت کاهش بارش‌ها تشدید شده است، نام این سد گتوند دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است، محمدعلی بنی‌هاشمی - عضوهیات علمی دانشگاه تهران و متولی مطالعات علاج بخشی سدگتوند - با بیان اینکه در حال حاضر آماری از حجم آب داخل مخازن در دسترس ندارم، می‌گوید: سد گتوند نیز مانند هر سد دیگری تبعات مثبت و منفی را به همراه دارد. آبی که در مخازن سد ذخیره می‌شود درصدی از آن به دلیل گرمای هوا تبخیر شده و می‌تواند تبعاتی را برای محیط زیست داشته باشد، اما در مجموع بعید می‌دانم که مشکلات فعلی خوزستان به دلیل وجود یک سد خاص مانند گتوند باشد.

معصومه ابتکار – رییس سابق سازمان حفاظت محیط زیست – نیز در کانال تلگرامی خود به بیان توضیحاتی درباره سد گتوند پرداخته و آورده است: عملیات اجرایی سد گتوند در سال ۷۶ که دولت تازه شروع به کار کرد، آغاز شده بود. موضوع مطالعات ارزیابی در آن سال‌ها خیلی جدید بود. یک مطالعه ارزیابی زیست‌محیطی بسیار کلی برای گتوند انجام شده بود که اشاره مختصری به کوه‌های نمکی داشت.

وی اضافه می‌کند: فرایند‌های ارزیابی زیست‌محیطی و شرح خدمات گزارش‌ها بعدا کاملا بازنگری شد. سازمان محیط زیست در سال ۷۶ با بحران‌های متعددی در موجودیت خود مواجه و این طرح یکی از صد‌ها طرحی بود که عملیات اجرایی آن آغاز شده بود. در واقع در سال ۷۶ مطالعات چنین چشم اندازی را نشان نمی‌داد.

ابتکار در پایان می‌نویسد: بعد‌ها نیز با آن شرایط مخالفت شد، ولی به رغم مخالفت‌ها آب‌گیری این سد در دولت دهم در حالی صورت گرفت که هیچگاه سازمان حفاظت محیط زیست مجوز ساخت سد را صادر نکرد.