«تراژدی بزرگ» در لبنان

فرارو- "دیلی صباح" در گزارشی، به بحران اقتصادی لبنان و وضعیت آشفته اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این کشور پرداخته و وضعیت جاری در لبنان را موجب سرخوردگی و ناامیدی مردمِ این کشور، و همچنین حامل پیامد‌ها و تبعات جدی برای منطقه خارومیانه دانسته است.

دیلی صباح در این رابطه می‌نویسد: «بر اساس آنچه "بانک جهانی" اعلام کرده است: "بحران اقتصادی و مالی لبنان می‌تواند در زمره سه بحران اقتصادی قرار گیرد که از اواسط قرن نوزدهم میلادی، وخیم‌ترین وضعیت را داشته اند". لبنان در برهه کنونی، از ابرتورم رنج می‌برد. نرخ بیکاری نیز در این کشور بالا است. در بسیاری از بخش ها، بحران با گذرِ زمان، تعمیق شده است و مردم لبنان با مشکلاتی در تهیه دارو، سوخت و برق، رو به رو هستند. جدای از همه این ها، لبنان هنوز نتوانسته تبعات و پیامد‌های بسیار بدِ وقوع انفجار مهیب در بندر بیروت را نیز مدیریت کند و همچنان اقتصاد این کشور تا حد زیادی تحت تاثیر این موضوع است.

حدودا یک سال قبل، انفجار در بندر بیروت رخ داد، با این حال هنوز می‌توان آثارِ خرابی‌های ناشی از این انفجار را بر ساختمان‌های نزدیک بندر بیروت مشاهده کرد. پول ملی لبنان نیز پس از انفجار بندر بیروت، کاهش قابل توجهی را تجربه کرد و رکوردی تاریخی را در از دست دادنِ ارزش خود، به ثبت رساند.

با این همه، تمامی این مسائل تنها بخش‌های کوچکی از واقعیت و تصویر کلی این روز‌های لبنان هستند. لبنان در برهه کنونی با بحرانِ ثبات نیز رو به رو است. پس از انفجار در بندر بیروت که در آگوست سال ۲۰۲۰ رخ داد، دولت لبنان استعفا کرد و تاکنون تمامی تلاش‌ها جهت استقرار دولت در لبنان با ناکامی رو به رو شده اند. "حسان‌دیاب" نخست وزیر موقت لبنان در موضع گیری می‌گوید: "لبنان تنها چند روز با یک انفجار اجتماعی فاصله دارد. مردم لبنان با این سرنوشت تاریک خود بایستی به تنهایی رو به رو شوند".

به گزارش فرارو، قبل از اینکه به مشکلات لبنان در بخش‌های مختلف این کشور بپردازیم، مهم است که به نظام ارزی این کشور توجه داشته باشیم. لبنان از یک نظام ارزی ثابت بهره می‌گیرد که در قالب آن، یک دلار آمریکا برابر با ۱۵۰۷ لیره لبنانی است. تا نیمه دوم سال ۲۰۱۹، نظام ثابت ارزی لبنان قادر نبود پاسخگوی نیاز‌های بازار ارز این کشور باشد و خیلی زود به سمت فرسایشی شدن حرکت کرد.

در جریان فقط دو سال، هر دلار آمریکا در بازار سیاه لبنان معادل با ۱۸ هزار لیره لبنانی شد. جدای از این ها، حساب‌های دلاری مردم لبنان نیز در بانک‌های این کشور مسدود شد و مردم لبنان قادر بودند تنها میزان محدودی از دلار‌هایی که در حساب‌های ارزیشان است را بر اساس نرخ رسمیِ هر دلار آمریکا معادل با ۳۹۰۰ لیره لبنانی، برداشت کنند. در شرایطی که مردم لبنان به حساب‌های بانکی خود دسترسی ندارند، بحران اقتصادی، روز به روز در لبنان تشدید می‌شود و مردم را فقیر‌تر می‌کند.

در لبنان خبری از سوخت و برق نیست

تولید برق در لبنان، عمیقا از بحران اقتصادی این کشور تاثیر پذیرفته است. در شرایط فعلی، توزیع برق در لبنان صرفا دو الی چهار ساعت در روز، قادر به تامین نیاز‌های مردم است. مردم در بسیاری از بخش‌های لبنان برای تامین نیاز‌های خود، از ژنراتور‌های برق استفاده می‌کنند. با این حال، این مساله نیز با توجه به مشکلات زیادی که در بحث تامین سوخت و دیگر هزینه‌ها برای لبنان وجود دارد، چالش‌های خاص خود را دارد.

نمایی از یک شبکه آشفته و پرهرج و مرج خطوط انتقال برق در یکی از محله‌های بیروت لبنان (۲۳ ژوئن ۲۰۲۱)

جدای از بحران برق در لبنان، این کشور با بحران تامین سوخت نیز رو به رو است. مردم باید ساعت‌ها در صف پمپ بنزین‌ها بمانند تا بتوانند بنزین خودروی خود را تامین کنند. آن‌ها حتی پس از ساعت‌ها منتظر ماندن در صف، تنها می‌توانند چند لیتر بنزین را داشته باشند. این وضعیت موجب شده تا نوعی بازار سیاه در لبنان در بخش سوخت ایجاد شود. مردم عادی قادر نیستند تا برای ماشین‌های خود سوخت تامین کنند. امری که عملا حمل و نقل در لبنان را فلج کرده است.

در بیروت، تقریبا می‌توان ادعا کرد که در شرایط کنونی، حمل و نقل عمومی وجود ندارد. مردم باید از تاکسی‌های خصوصی و یا ماشین و موتور سیکلت‌های شخصی خود برای جابجایی استفاده کنند. هیچ تراموا، مترو یا حتی ایستگاه‌های اتوبوس مناسبی در بیروت وجود ندارد.

بحران سوخت در لبنان بسیاری از بخش‌ها را درگیر کرده و وضعیت در لبنان را تا حد زیادی رو به وخامت برده است. مردم با مشکلات فراوانی جهت رسیدن به محل کار و یا حتی مدرسه مواجه هستند. این مساله موجب ایجاد بی ثباتی‌های اجتماعی و همچنین اعتراضات فراوان در لبنان شده است.

کمبود دارو در لبنان

یکی دیگر از مشکلات و بحران‌های اساسی که لبنان در برهه زمانی کنونی با آن رو به رو است، کمبود دارو در این کشور است. لبنان مبلغی بیش از ۶۰۰ میلیون دلار به تامین کننده‌های دارو برای این کشور بدهکار است و در شرایط کنونی قادر به پرداخت بدهی‌های خود نیست. "کریم جبار" رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو در لبنان گفته است: "اگر شرایط به همین منوال در لبنان ادامه یابد، لبنان در اواخر ماه جولای سال جاری میلادی، با یک بحران فاجعه بار رو به رو خواهد شد".

لبنان جمعیت مهاجر قابل توجهی را داراست. مهاجران لبنان بواسطه پول‌هایی که به کشور خود می‌فرستند، حدودا ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را به خود اختصاص می‌دهند. هنگامی که تابستان فرارسید، مقام‌های لبنان انتظار داشتند که دلار‌های خارجی به این کشور سرازیر شوند و تا حدی از دامنه بحران در این کشور کاسته شود. از سویی، بسیاری از لبنانی‌ها نیز انتظار می‌رفت تا از سفر‌های خارجی خود در برهه زمانی کنونی بکاهند و توریسم داخلی را مورد توجه قرار دهند. با این حال، این دو مساله تاکنون محقق نشده اند و دامنه بحران در لبنان رو به گسترده‌تر شدن حرکت می‌کند.

*مردم در حال عبور از کنار یک داروخانه در شهر بیروت هستند که به دلیل کمبود دارو، تعطیل شده است. داروخانه‌های لبنان تاکنون بار‌ها و بار‌ها به دلیل شرایط نامساعد کاری و اقتصادی خود، دست به اعتصاب زده اند.

این شرایط موجب شده تا نوعی جوِ ناامیدی میان مردم لبنان ایجاد شود. آن‌ها چندان باوری به ایجاد تغییرات مثبت در کشورشان ندارند. لبنان در شرایط فعلی با بحران "فرار مغزها" رو به رو است. بسیاری از نخبگان لبنانی برای شرایط زندگی بهتر، به خارج از این کشور در حال مهاجرت هستند. اگر بحران اقتصادی در لبنان تعمیق شود، امکان تشدید مهاجرت از این کشور نیز وجود دارد. این مسال در نوع خود می‌تواند جدای از لبنان، برای منطقه نیز مشکلاتی را ایجاد کند و حتی خود، موجدِ مشکلات دیگر شود.

بن بست سیاسی در لبنان

لبنان از یک نظام و ساختار سیاسی مبتنی بر دین بهره می‌برد. قدرت در این کشور میان طوایف و گروه‌های مذهبی مختلف تقسیم شده و همه چیز از حیث میزان حضور آن‌ها در قدرت، کاملا مشخص و معلوم است. برای مثال، ریاست جمهوری در لبنان به مسیحیان مارونی اختصاص دارد. نخست وزیری به سنی‌های مسلمان و ریاست مجلس لبنان نیز توسط جامعه شیعیان تعیین می‌شود. با این همه، وقوع بحران عمیق اقتصادی در لبنان موجب شده تا بسیاری از ضرورت ایجاد تغییر و اصلاح در ساختار سیاسی این کشور سخن بگویند. عده‌ای می‌گویند که می‌توان ساختار کلی سیاسی در لبنان را تغییر نداد و صرفا با ایجاد تغییرات جزئی، بار دیگر ثبات را در این کشور برقرار کرد و عده‌ای دیگر، ریشه مشکلات کنونی لبنان را در نظام سیاسی فعلی آن می‌بینند و معتقدند که باید در آن اصلاحات بنیادین صورت گیرد.

البته که هر دو دیدگاه، نکات خاص خود را دارند با این حال در شرایط کنونی، اینطور به نظر می‌رسد که حل مسکلات لبنان بدون مداخله و حمایت بین المللی، بسیار سخت است. مردم لبنان در شرایط سختِ فعلی، تنها هستند و برخی کشورهای غربی نیز با دخالت در لبنان به دنبال پیشبرد منافع شخصی خود هستند.

جامعه بین المللی در شرایط کنونی باید از ملت لبنان و فرآیند تشکیل دولت در این کشور، قویا حمایت کند. نیاز‌های لبنان باید از طریق کشور‌های دوستِ این کشور و همچنین سازمان‌ها و نهاد‌های بین المللی تامین شوند. در این زمینه تمامی طرف‌ها باید با حسن نیت وارد میدان شوند.

واضح است که بی ثباتیِ رو به رشد و اقتصادِ بحران زد لبنان، به نحو منفی کشور‌های منطقه خاورمیانه را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. امری که می‌تواند تبعات و پیامد‌های نامطلوبی را از خود برجا گذارد. از این رو، مخاطب قرار‌دادنِ بحران لبنان، صرفا یک مساله داخلی نیست و باید از چشم اندازی بین المللی نیز به آن توجه کرد».