مذاکرات وین به بن‌بست خورده است؟

سفر اروپایی آنتونی بلینکن وزیر خارجه ایالات متحده امریکا در حالی سومین مرحله خود را در توقف در پاریس دنبال کرد که اشارات کوتاه او و همتای فرانسوی ایشان، آقای ژان ایو لودریان در مصاحبه مطبوعاتی پایان ملاقات پیرامون مذاکرات وین، نگاه‌ها و توجهات را از موضوعات اصلی و حساس مورد بحث آن‌ها منحرف و به سمت برجام و حواشی امکان احیای مجدد آن، با فاصله مواضعی که بین طرف‌های اصلی و مدعیان اجرایی کردن آن وجود دارد، سوق داد.

به گزارش اعتماد، سفر دوره‌ای و اروپایی وزیر خارجه امریکا در حالی شکل گرفت که طی هفته‌ها و روز‌های اخیر تحرکات و گردهمایی‌های متعددی در اروپا و در چارچوب تلاش‌ها برای تحرک‌بخشی در روابط صدمه دیده هم‌پیمانان غربی دو سوی آتلانتیک در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، تشکیل و ضمن آن‌ها رییس‌جمهور امریکا در اولین سفر رسمی خود به اروپا با واقعیت‌های دردناکی که مناسبات اروپا و امریکا را در خود فرو برده، آشنا کرد.

اجلاس سران ناتو در بروکسل، برگزاری گردهمایی کشور‌های غربی عضو گروه هفت کشور صنعتی، اولین دیدار روسای جمهور امریکا و روسیه در ژنو و سرانجام اجلاس آخر هفته گذشته سران اتحادیه اروپایی در بروکسل از جمله اتفاقات و رخداد‌هایی بود که مجموعه جهان صنعتی غرب را برای سر و سامان دادن به اوضاع نابسامان سال‌های اخیرشان به ویژه در رویارویی با تبعات و عوارض ناشی از اوج‌گیری قدرت روزافزون چین در صحنه‌های مختلف بین‌المللی و حرکت‌های زیگزاگی روسیه پوتین برای بهره برداری از فرصتی که افتراق در بین کشور‌های غربی و به ویژه اروپایی ایجاد شده است، به تکاپو وا داشته و به نظر می‌رسد که تصمیم به انجام سفر آنتونی بلینکن وزیر خارجه امریکا به اروپا از جمله اولین اقدامات ضروری بوده است که آقای بایدن پس از استماع نظرات هم‌پیمانان سنتی خود در اروپا بر ضرورت انجام آن جهت توجیه و تبیین راهبرد جدید امریکا در قبال مناسبات دو سوی آتلانتیک از یک طرف و ایجاد جبهه متوازن در رویارویی جدید شرق و غرب، مصر بوده است.

قصدم از اشاره و توجه به روند تحولات بین‌المللی در پرتو سفر اروپایی آقای بلینکن، تنها از این منظر است که اهداف اصلی و اساسی تور اروپایی وزیر خارجه امریکا در چه جهت و راستایی قرار داشته که به ناگاه برخی جریان‌های رسانه‌ای عامدا و با بهره‌گیری از بخش اندکی از اظهارات وزرای خارجه فرانسه و امریکا در پاریس، همه توجهات را به سمت مذاکرات برجام در وین و سرانجام آن سوق دادند.

در پایان دیدار بلینکن با ژان ایو لودریان در پاریس، وزیر خارجه فرانسه گزارش نسبتا مبسوطی از محتوای موضوعات مذاکراتی امریکا و کشور متبوعش را طی اظهاراتی طولانی برای رسانه‌های حاضر در محل وزارت خارجه این کشور در پاریس تبیین و به آن بخش از محتوای مذاکرات دو وزیر که قابل طرح کردن برای رسانه‌ها بود، اشاره و مروری بر ارزش‌های جهان غرب و به ویژه دموکراسی، چند جانبه گرایی و اعتماد متقابل در جناح غرب که در دوران حکومت ترامپ در امریکا صدمات شدیدی خورده بود، به عمل آورد و از راهبرد ایالات متحده دوران بایدن برای احیا و تقویت مجدد این ارزش‌ها و بازگشت به نظم جهانی مبتنی بر همکاری بر پایه اصل حقوق و حفاظت از آن‌که مورد مطالبه اروپاست، قدردانی کرد.

همچنین وزیر خارجه فرانسه مشکلاتی همچون بحران کرونا، الزامات و نابسامانی‌های شرایط آب و هوایی جهان، نابرابری‌های بین‌المللی و تلاطمات ناظر بر این روند‌ها را یادآوری کرد و تعمیق وحدت و یکپارچگی غرب را به عنوان یک ضرورت استراتژیک در شرایط امروز جهان مورد تاکید قرار داد.

ضمن آنکه روابط دوجانبه اتحادیه اروپایی با امریکا و روند تحولات ناتو و نقش‌آفرینی جدید اروپا در این پیمان، مبارزه با تروریسم با منشا خاورمیانه و غرب آسیا که فرانسه را در منطقه ساحل آفریقا زمین‌گیر کرده است یادآوری و درخواست حمایت امریکا از راهبرد فرانسه در این منطقه را مطرح کرد.

موضوع تحولات لیبی، اوضاع نابسامان لبنان و ضرورت نزدیکی هر چه بیشتر واشنگتن- پاریس در انجام تحرکات آتی در لبنان، مناسبات به هم ریخته اروپا - روسیه و ضرورت حمایت و حضور موثر واشنگتن در کنار اروپا، وضعیت ارمنستان و روابط با آذربایجان، تحولات منطقه هند - پاسیفیک و چگونگی مقابله مشترک با راهبرد چین در این منطقه و روابط دوجانبه گسترده پاریس و واشنگتن و اهداف و برنامه‌های مختلف آن را که قرار است آقای لودریان در سفر ماه آینده خود به امریکا پیگیری کند در مصاحبه مشترک خود با آقای بلینکن تشریح کرد.

دو وزیر خارجه تنها در بخش کوتاهی از اظهارات خود برای رسانه‌ها به موضوع برجام اشار‌اتی کلی مبنی بر اینکه در حال حاضر نوبت ایران است که در مورد موضوعات سخت و مهم تصمیم‌گیری کند، داشته و تلاش کردند به نوعی علت بی‌سرانجامی شش دور مذاکرات وین را به عدم تصمیم‌گیری در موضوعات مشکل طرف ایرانی و اوضاع داخلی جمهوری اسلامی ایران نسبت داده و به نوعی تلاش کردند فشار بر ایران برای خروج از بن‌بست فعلی را افزایش دهند که با پاسخ نسبتا کلیشه‌ای سخنگوی محترم وزارت خارجه که کمتر دربرگیرنده اهداف و موضوعات امریکا و فرانسه در مذاکرات برجام بود، روبه‌رو شد.

لذا همان‌گونه که قابل درک است سفر بلینکن به اروپا و فرانسه اهدافی به مراتب گسترده‌تر از موضوع برجام داشت که شامل راهبرد مناسبات هم‌پیمانان غرب در فردای حکومت ترامپ و تلاش امریکا برای بازسازی روابط صدمه دیده بود که مورد بحث و تبادل نظر دو وزیر خارجه قرار گرفته و به منظور انحراف افکار عمومی از واقعیت‌های تلخ مناسبات دو سوی آتلانتیک، رسانه‌ها و اصحاب جراید توجیه شده آنها، سعی کردند با طرح و دامن زدن به اظهارات مختصر، تکراری و کوتاه دو وزیر خارجه در خصوص برجام، توجهات را از موضوع اصلی منحرف و به حواشی بپردازند.

البته اینکه دو طرف معادله پیچیده مذاکرات وین پیرامون احیای مجدد برجام، ظاهرا بخش اعظم زمان انجام مذاکرات خود را در وین صرف مدیریت بیهوده چگونگی تنظیم و انتقال گفتگو‌های غیرمستقیم ایران امریکا و بی‌ارتباط با محتوای مذاکرات می‌کنند، باید بیانگر این واقعیت باشد که آیا اراده قطعی برای به سرانجام رساندن این مذاکرات تا قبل از شروع به کار دولت جدید جمهوری اسلامی ایران در دو طرف وجود دارد یا خیر؟ و این امری است که طولانی شدن مذاکرات، حواشی و اظهارات جانبی مذاکره‌کنندگان می‌تواند حداقل صحت بخشی از این ادعا را بر ملا کند.

آنتونی بلینکن در پایان دیدار با وزیر خارجه فرانسه در پاریس اظهار داشت که چنانچه مذاکرات هسته‌ای وین طولانی شود بازگشت امریکا به برجام بسیار مشکل خواهد بود و در کنار این اظهارات شاهد بیان دیدگاه‌های یکی از منابع بی‌نام و نشان نزدیک به وزارت خارجه امریکا بودیم که معتقد بود رسیدن به یک توافق در موضوع پرونده هسته‌ای ایران امکان‌پذیر است، هرچند گفتگو‌های جاری اجازه نزدیک شدن مواضع دو کشور به یکدیگر را فراهم نمی‌کند.

او همچنین اضافه کرده که اختلافات مهمی همچنان باقی است که تاکنون عبور از آن‌ها امکان پذیر نشده و لذا اگر طرف امریکایی تصور کند با انجام دوره هفتم گفت‌وگوها، نمی‌تواند به توافق برسد، نخواهد پذیرفت.

ظاهرا اشاره این منبع نزدیک به وزارت خارجه امریکا و سایر منابع اطراف مذاکرات وین و نیز برخی منابع ایرانی که بر اختلافات مهم دو طرف، به عنوان مانع رسیدن به توافق اشاره می‌کنند، موضوع درخواست ایران برای کسب تضمین کتبی عدم خروج مجدد امریکا از برجام و مطالبه امریکا برای دریافت قول کتبی از ایران جهت بازگشت به کلیه تعهدات برجامی و ادامه مذاکرات برای تکمیل برجام با موضوعاتی همچون توان نظامی و موشکی ایران و نقش ایران در تحولات منطقه‌ای بر اساس خواسته‌های واشنگتن است که علی‌الاصول نمی‌تواند مورد قبول طرف ایرانی واقع شود.

به هر حال شرایط یاد شده در موقعیتی است که به‌زعم غربی‌های حاضر در جمع برجام که روسیه و چین نیز آن را کتمان نمی‌کنند، انتخاب رییس‌جمهور جدید ایران که در چهره یک محافظه‌کار تصویر شده، سایه‌ای بر مذاکرات هسته‌ای گسترده است. در حالی که مقام نزدیک به وزارت خارجه امریکا خاطرنشان می‌کند که انتخاب رییس‌جمهور جدید، تصمیم امریکا برای رسیدن به توافق را متاثر نکرده است و ایرانی‌ها نیز تا به امروز به‌طور جدی در مذاکرات حاضر بوده، ولی روند پیگیری مذاکرات نمی‌تواند تا ابد ادامه داشته باشد.

در هر صورت به‌رغم اظهارات و ادعا‌های مختلف از طرف‌های مذاکره‌کنندگان در موضوع برجام آنچه عملا تا به امروز قابل مشاهده بوده عدم بازگشت امریکا و رفع کلیه تحریم‌های مورد نظر ایران در چارچوب برجام است که ظاهرا طرف ایرانی نیز تا تحقق کامل آن‌ها باید راه درازی را طی کند.