چالش اصلی آمریکا در مواجهه با ایران چیست؟

فرارو- پایگاه خبری-تحلیل "نشنال اینترست" در گزارشی، چالش اصلی دولت آمریکا در مواجهه با ایران را توهمات و مفروضات غلطی دانست که بر ذهن بسیاری از سیاستمداران آمریکایی در رابطه با ایران، سایه افکنده است. مفروضاتی که در عمل منجر به تولید رویه‌ها و سیاست‌های اشتباه در قبال ایران می‌شوند.

نشنال اینترست در این رابطه می‌نویسد: «در شرایط کنونی، مذاکرات هسته‌ای وین با شرکت ایران و دیگر طرف‌های بین المللی "برجام" (بدون حضور مستقیم آمریکا) در جریان است و بنا بر آنچه منابع آگاه گزارش داده‌اند، پیشرفت‌های قابل توجهی را نیز تجربه کرده است. در چهارچوب مذاکرات مذکور به طور خاص مسائلی نظیر لغو تحریم‌ها علیه ایران و همچنین ترتیب و کیفیت انجام تعهدات ایران و آمریکا، در حال بحث و بررسی است.

"جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا تاکنون بار‌ها و بار‌ها از تمایل کشورش جهت بازگشت به توافق هسته‌ای برجام خبر داده و تاکید کرده که در این زمینه، اراده عملی نیز دارد. اگرچه وی و مشاور امنیت ملی او یعنی "جیک‌سالیوان" چندین مرتبه از ضرورت طرح مسائل گسترده‌تر با ایران (ورای مساله هسته‌ای این کشور) در چهارچوب توافق برجام سخن گفته اند با این حال، ایران قویا با این مساله مخالفت کرده و مذاکرات در وین را صرفا محدود به مساله هسته‌ای خود می‌داند.

به گزارش فرارو، با این همه، همزمان با پیشرفت مذاکرات هسته‌ای ایران در وین، بار دیگر همان دغدغه‌های سابق مبنی بر اینکه اگر تحریم‌های ایران لغو شوند چه خواهد شد؟ مطرح شده و می‌شود. پیشتر دولت "ترامپ" مدام استدلال می‌کرد که ایران منابع مالی آزاد شده از توافق برجام را علیه منافع ملی آمریکا به کار می‌گیرد. او به طور خاص به توسعه برنامه موشکی، هسته‌ای و گسترش نفوذ منطقه‌ای ایران اشاره داشته است. ترامپ دقیقا با استناد به همین بهانه، از توافق برجام در سال ۲۰۱۸ خارج شد و تحریم‌های گسترده‌ای را علیه تهران وضع کرد. با این حال، حقایق حاکی از این هستند که تمامی این موضوعات، اغراق‌هایی بیش نبوده اند.

آیا حمایت ایران از گروه‌های نیابتی اش، پر هزینه است؟
بر خلاف آنچه تصور می‌شود، ایران نیاز به منابع مالی چندانی جهت حمایت از نیرو‌های نیابتی خود در خاورمیانه ندارد. "کالین کال" در جلسه استماع مربوط به تایید صلاحیتش به عنوان معاون وزیر دفاع آمریکا می‌گوید: "واقعیت ناراحت کننده برای دولت آمریکا این است که حمایت ایران از گروه‌های نیابتی و متحدش، چندان برای این کشور هزینه‌زا نیست".

در این راستا، دولت ترامپ در جریان ارائه یک ارزیابی از میزان هزینه‌های ایران در حمایت از گروه‌های نیابتی اش در فاصله سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ به این مساله اشاره کرد که ایران به طور سالانه حدودا دو تا سه میلیارد دلار در این زمینه هزینه کرده است. امری که مبلغِ چندان زیادی نیست، اما تهران توانسته منافع و نتایج قابل توجهی را با استفاده از اهرم نفوذ منطقه‌ای خود در مواجهه با غرب و مخصوصا آمریکا در دست داشته باشد.

باید توجه داشت که در این میان نکته اساسی این است که ایران با وجود تحریم‌ها و یا بدونِ وجود آن ها، عملا بار چندانی را در حمایت از گروه‌های مورد حمایت خود، بر دوشش احساس نمی‌کند. همین مساله یکی از نمود‌های اساسی تاب آوری دفاعی و امنیتی ایران در منطقه خاورمیانه است. از سویی، نوع رفتار دولت آمریکا با ایران نیز موجب شده تا حتی در سال ۲۰۱۵ که توافق برجام امضا شد، ایرانی‌ها طعم لغو تحریم‌ها علیه خود را نچشند و همین مساله عملا بود و نبود برجام را برای آن‌ها تبدیل به امری بی معنی کرده است.

آیا لغو تحریم‌های برجامی، موجب جهش در توسعه برنامه موشکی و تسلیحاتی ایران شده است؟
این ادعا که انعقاد توافق برجام در سال ۲۰۱۵ موجب شده تا ایران از منابع مالی آزاد شده خود جهت توسعه جهش گونه برنامه موشکی و تسلیحاتی اش استفاده کند، اساسا غلط و نادرست است. ایران در منطقه خاورمیانه واقع شده که همواره یکی از پرتنش‌ترین مناطق در جهان بوده و درست به همین دلیل است که سال هاست این کشور به مسائل نظامی و امنیتی، با اولویت ویژه می‌نگرد.

از سویی، طرف‌های غربی با مضطرب کردن کشور‌های عرب حاشیه خلیج فارس (علیه ایران)، عملا یک رقابت تسلیحاتی را در منطقه به راه انداختند که این مساله باز هم اولویت‌های دفاعی-امنیتی برای ایران را به مساله‌ای مهم تبدیل کرده است. در این چهارچوب، هزینه‌های ایران برای توسعه موشک‌های بالستیک خود، کاملا منطقی به نظر می‌رسد. این مساله مخصوصا با توجه به اینکه ایران به دلیل تحریم‌ها قادر به تقویت نیروی هوایی خود نیست، بیش از پیش از اهمیت برخوردار می‌شود. به طور کلی باید گفت اساسا برجام و منابع مالی آزاد شده از آن، تاثیر چندانی در رویکرد‌های ایران به مسائل دفاعی و امنیتی نداشته است و این مسائل همواره با توجه به شرایط خاص ایران در منطقه خاورمیانه، از اهمیت برخوردار بوده اند».