حساسیت به بدلیجات؛ علل، تشخیص و راه‌های درمان آن

فرارو- استفاده از بدلیجات به عنوان جایگزینی برای جواهرآلات، به علت صرفه اقتصادی، امکان استفاده از محصولات بیشتری از آن‌ها و همچنین ظاهر مدرن‌تر و جذاب‌تر آن ها، روز به روز در حال افزایش است، اما در این میان مشکلاتی نیز وجود دارد که علاقمندان به این محصولات را دچار دردسر کرده است. بارزترین مشکل در استفاده از بدلیجات، امکان بروز حساست‌های پوستی است که در خصوص شماری از افراد مشاهده می‌شود. اما چرا بدلیجات باعث ایجاد حساسیت‌های پوستی در برخی از افراد می‌شود؟ کدامیک از بدلیجات، حساسیت پوستی بیشتری ایجاد می‌کنند و چگونه می‌توان از بروز چنین حساسیت‌هایی پیشگیری کرد و یا آن را درمان کرد؟ با ما همراه باشید تا به پاسخ این سوالات را در این نوشته برسید.

 

پوست جزو حساس‌ترین بخش‌های بدن است که در صورت عدم مراقبت مناسب از آن به سادگی آسیب پذیر می‌شود. وقتی پوست شما در معرض برخی مواد یا شرایط قرار می‌گیرد واکنش‌هایی را به صورت حساسیت پوستی از خود نشان می‌دهد که می‌توان انواع مخلف زیر را برای آن متصور شد. حساسیت پوستی خود را به شکل‌های مختلفی نشان می‌دهد از جمله حساسیت پوستی همراه با خارش و قرمزی و یا حساسیت بدون خارش و گا‌ها زخم‌های سطحی که هر کدام دارای علت‌های مختلف و روش درمان متفاوت می‌باشد. اگر بخواهیم حساسیت‌های پوستی به صورت کلی تقسیم بندی کنیم به تقسیم بندی پایین خواهیم رسید؛

۱. حساسیت پوستی آلرژیک: فرد در اثر تماس با ماده‌ای که در محیط وجود دارد دچار التهاب می‌شود، مثلاً کسی که به ساعت، حلقه و بدلیجات حساسیت دارد.
۲. حساسیت پوستی تحریکی: در اثر تماس زیاد با ماده حساسیت زا (محرک) به وجود می‌آید. مثلاً کسی که به دنبال تماس مکرر با مواد شوینده نسبت به آن‌ها حساسیت پیدا می‌کند.
۳. حساسیت‌های شغلی: کسانی که با سیمان و مواد ساختمانی و ... در تماس هستند، ممکن است دچار حساسیت پوستی شوند.
۴. حساسیت پوستی خانم‌های خانه دار: که در اثر کار خانه و شست و شو ایجاد می‌شود.

 

«درماتیت تماسی» یک واکنش التهابی پوست است که در اثر مواجهه با مواد حساسیت زا (آلرژن) و تحریک کننده (Irritant) ایجاد می‌شود. بسیاری از مردم نسبت به مواد آلرژن واکنشی نشان نمی‌دهند، ولی در تعداد کمی، مواجهه با این مواد منجر به بروز درماتیت یا التهاب پوست می‌شود. موادی از قبیل اسیدها، قلیاها، حلال‌های شیمیایی و صابون‌های قوی و مواد شوینده، معمولاً درماتیت تماسی تحریکی ایجاد می‌کنند. این مواد قادرند بر روی پوست هر فردی منجر به درماتیت گردند، ولی مواد آلرژن فقط در افراد مستعد ایجاد واکنش می‌نمایند. یکی از شایعترین این واکنش‌های آلرژیک تماسی، درماتیت تماسی آلرژیک به فلزات از جمله بدلیجات می‌باشد. موارد بسیاری دیده شده است که فردی به ساعت خود، دکمه لباس، گوشواره و گیره‌های فلزی لباس که در تماس مستقیم با پوست بدن هستند واکنش نشان می‌دهد. در واقع این افراد در مواجهه با فلز مقصر که از نظر ژنتیکی به آن حساسند به این صورت واکنش نشان میدهند که ابتدا این فلز یا ماده آلرژن توسط سلول‌های سیستم ایمنی واقع در اپیدرم پوست (قسمت فوقانی پوست که در تماس با محیط خارج است) شناسایی شده سپس از طریق جریان لنف به عقده‌های لنفاوی منطقه‌ای رفته و در آنجا سلول‌های T که جزء مهمی از سیستم ایمنی را تشکیل می‌دهند این ماده آلرژن را ردیابی کرده و در حافظه خود باقی می‌گذارند. در مواجهه بعدی با فلز یا ماده آلرژن فوق، حافظه ایمنی آنرا به خاطر آورده و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد که عموماً به صورت خارش، قرمزی، تورم، پوسته ریزی و در موارد شدید تاول بروز می‌نماید.

 

همانگونه که اشاره شد، شدت بروز حساسیت‌های پوستی به زیورآلات و بدلیجات در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد، اما در هر صورت می‌توان یک سری علائم را در این خصوص باز شناخت. در این میان باید توجه داشته باشید که اغلب علائم مربوط به حساسیت‌های پوستی در نواحی از بدن دیده می‌شوند که پوست با این زیورآلات و بدلیجات در تماس مستقیم است. پس اگر در نقاطی از بدن خود که از این وسایل استفاده می‌کنید با علائم زیر مواجه شدید، به احتمال زیاد به حساسیت پوستی به زیورآلات و بدلیجات گرفتار هستید.

ــ خارش
ــ قرمزی
ــ رطوبت
ــ تورم
ــ گرمای زیاد در ناحیه استفاده شده از بدلیجات
ــ پوست پوست شدن
ــ تکه تکه شدن پوست
ــ ایجاد حالتی مانند سوختگی
ــ تاول زدن (درماتیت حاد)
ــ تیرگی و ضخیم شدن پوست (درماتیت مزمن)

 

اغلب تصور می‌شود که حساسیت پوستی به زیورآلات و بدلیجات ناشی از داشتن حساسیت به مواد سازنده آنها، مثلاً حساسیت به فلز طلا و یا نقره است، اما واقعیت این است که اغلب مواد سازنده این بدلیجات ترکیبی از چند ماده مختلف است و این ترکیبات زیان بار است که سبب ایجاد حساسیت پوستی در افراد می‌شود. به عبارت بهتر دلیل اصلی حساسیت‌های پوستی به زیورآلات و بدلیجات بیشتر مربوط به آبکاری و روکش و گا‌ها به آلیاژ‌های مختلف به کار رفته در آن‌ها می‌باشد. در ادامه با برخی از این مواد حساسیت زا که در بدلیجات به طور معمول مورد استفاده قرار می‌گیرد، خواهیم پرداخت.

نیکل نوعی فلز سفید، نقره‌ای رنگ است که در طبیعت یافت می‌شود و برای ساخت اجزای فلزی بدلیجات مانند دستبندها، حلقه‌ها و … به طور وسیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سایر موارد استفاده از نیکل در زندگی روزمره انسان‌ها عبارت است از: زیپ‌ها و دکمه‌های لباس‌ها، بند و گیره جواهر‌آلات و گیره‌های لباس‌های زنانه. این فلز در میان فلزات ارزان قیمت به خاطر دوام بالا، قابلیت صیقل زیاد و ارزان بودنش پرطرفدار است. با این وجود، مطالعات نشان می‌دهد که نیکل شایع‌ترین آلرژن در سراسر دنیاست و تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد از افراد در مناطق صنعتی به این فلز آلرژی دارند. این فلز مستقیماً باعث خارش و سوزش پوست می‌شود. طبق گفته‌ی پزشکان، تماس مرتب این فلز با پوست، خطر ابتلا به آلرژی را در هر سنی افزایش می‌دهد.

 

زمانی که نیکل در آب حل می‌شود تولید نمک می‌کند و خاصیت خورندگی دارد. به همین دلیل، افزایش تعریق و رطوبت در زیر مناطق محصور شده با بدلیجاتی مانند دستبند یا حلقه حاوی نیکل باعث افزایش تعداد آلرژن نیکل آزاد شده و باعث خارش و سوزش پوست بدن می‌شود. در حالت شدید تر، این آلرژی، علایم خود را به صورت خراش‌های روی پوست، جوش‌های قرمز خارش دار، کهیر‌های حاوی مایع و ضایعات اگزمایی خارش دار نشان می‌دهد. علاوه بر این، برای افرادی که از زیورآلاتی با تماس مستقیم با گوشت بدن استفاده می‌کنند (پیرسینگ‌های نیکلی بر روی زبان و بینی)، این علایم می‌تواند ناگوارتر نیز باشد.

کادمیوم فلزی است که باعث ایجاد سرطان می‌شود و همچنین برای محیط زیست سمی است. اگر کادمیوم در بدن انسان انباشته شود سبب آسیب به کلیه‌ها می‌شود و منجر به پوکی استخوان می‌شود. کادمیوم در زیورآلات مورد استفاده قرار می‌گیرد تا زرق و برق در فلز ایجاد شود و از سوی دیگر جواهرات را سنگین‌تر می‌کند. کادمیوم می‌تواند در زیورآلات به عنوان یک ماده حساسیت زا و مضر وجود داشته باشد. این فلز اغلب با دیگر فلزات به کار می‌رود و به طور طبیعی در پوسته زمین همراه بافلزات دیگری مثل روی وجود دارد.

 

کبالت فلزی است با طول عمر بالا و به مراتب سرسختر از پلاتین که به دلیل قیمت مناسب و تحمل پذیری بالا در برابر خط و خش بسیار مورد توجه کمپانی‌های ساخت زیورآلات و بدلیجات قرار گرفته است. چگالی کم کبالت این امکان را فراهم می‌سازد تا زیورآلاتی با وزن به مراتب پایین‌تر از سایر فلزات ساخت. حساسیت به بدلیجات کبالتی در ۶% مردان و ۵% زنان دیده می‌شود و شیوع آن کمتر از حساسیت به نیکل است.

 

---

سرب نیز یک فلز است که میتواند باعث آسیب به سیستم عصبی و ضعف رشد فکری و توانایی عملکرد شود. سرب برای جنین و کودکانی که حساس هستند نیز بسیار مضر است، زیرا سیستم عصبی آن‌ها به طورکامل رشد یافته نیست. سرب در جواهرات برای ساخت فلزات سنگین‌تر و ساده‌تر استفاده می‌شود. سرب در جواهرات در قسمت‌های پلاستیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در حدود ۸ % مردان و ۲% زنان ایرانی به دی کرومات پتاسیم حساس هستند. کرومات‌ها عمدتا در صنعت بکار میروند و بیشتر در صنایع سیمان سازی، صنایع چرم سازی، رنگ سازی، نقاشی و الکترونیک کاربرد دارند.

در رابطه با حساسیت به بدلیجات اگر به مس حساسیت دارید ممکن است به آلیاژ‌های فلزی که شامل مس هستند نیز حساسیت داشته باشید، مانند رزگلد که حاوی مخلوطی از طلا و مس برای رسیدن به رنگ زیبای آن است.

برنج اغلب به عنوان فلز پایه‌ای استفاده می‌شود که با نقره استریل یا طلا پوشانده شده است. اگر پوست شما بعد از پوشیدن گردنبند یا گوشواره‌ها سبز شود، به احتمال زیاد مقداری برنج در ترکیب فلزی آن زیورآلات وجود دارد. برنج در حقیقت آلیاژ مس و روی است، بنابراین اگر به برنج حساسیت دارید به احتمال زیاد به مس نیز حساس هستید.

 

لاتکس که با نام کائوچو شناخته می‌شود، از عصاره شیر مانند درخت کائوچو بدست می‌آید و بیشتر در آفریقا یا آسیای جنوب شرقی یافت می‌شود. این ماده معمولا در ساخت بخش‌های غیر فلزی جواهر آلات و بدلیجات مورد استفاده قرار می‌گیرد. موادی که برای ساخت لاتکس به کار گرفته می‌شوند، به طور معمول سبب حساسیت‌های ساده پوستی می‌شود، اما در موارد نادر، واکنش به لاتکس بسیار خطرناک است و حتی می‌تواند جان فرد را در خطر قرار دهد. افزایش میزان ضربان قلب، کاهش شدید فشار خون یا نفس تنگی و خطر مرگ در صورت درمان نشدن از عوارض حساسیت به لاتکس است. اگر احساس کردید که با استفاده از یک وسیله تزئینی دچار مشکل جسمی در قلب و تنفس شده‌اید فورا آن وسیله را از بدن خود دور کنید و به پزشک مراجعه کنید. از جمله افرادی که در معرض ابتلا به حساسیت به لاتکس هستند، شامل کارمندان بخش خدمات درمانی، بیماران دچار نقص در سلول‌های مغز استخوان، افراد با مجرای ادراری و مثانه ناقص، افراد با سابقه چند بار عمل جراحی، افراد با سابقه حساسیت، آسم یا اگزما و افراد دچار حساسیت به میو‌های موز، آووکادو، کیوی یا شاه بلوط هستند.

 

فرمالدئید با نام علمی متانال، گازی با بوی تند و زننده است. این گاز در ساخت فوم و رنگ در برخی از بدلیجات مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی ازخصوصیات فرمالدئید این است که به دلیل مقاومت حرارتی پائین در گذشت زمان تبخیر می‌شود و بخارات سمی دارد. در صورت استفاده از بدلیجات حاوی فرمالدئید و تماس آن با رطوبت و تعریق بدن، ممکن است طیف وسیعی از عوارض پوستی مانند خشکی، پوسته پوسته شدن، ترک برداشتن، التهاب و درماتیت پوستی ایجاد شود.

برای تشخیص حساسیت پوستی به بدلیجات پس از مشاهده هر یک از علایم یاد شده به یک متخصص پوست یا متخصص آلرژی و ایمونولوژی مراجعه کنید. پزشک پس از شنیدن شرح حال شما با استفاده از آزمایش پوست و آزمایش خون می‌تواند این آلرژی را در شما تشخیص داده و نوع آن را مشخص نماید. با استفاده از این آزمایشات پزشک می‌تواند آنتی بادی‌های اختصاصی آلرژن (ماده حساسیت زا) را در خون شما تشخیص داده و دقیقا نوع ماده محرک و حساسیت زا را شناسایی نماید. به عبارت دیگر دو نوع آزمایش پوستی و خونی برای تشخیص حساسیت پوستی به بدلیجات و جود دارد که در ادامه با انواع مختلف این دو نوع آزمایش آشنا خواهیم شد:

۱. آزمایش پچ: آزمایش پچ (PATCH TEST) یکی از تست‌های رایج پوستی در تشخیص حساسیت پوستی است که برای انجام آن پزشک ناحیه کوچکی از پوست بیمار را در مجاورت فلز محرک مشکوک قرار می‌دهد و سپس این ناحیه از پوست از نظر ایجاد واکنش‌های آلرژیک مورد بررسی قرار می‌گیرد. در طی این آزمایش مقداری از عصاره آلرژن بر روی چسب قرار داده شده و به پوست بازو یا کمر شما چسبانده می‌شود و پس از آن این نواحی مورد بررسی از نظر ظهور واکنش‌های آلرژیک قرار می‌گیرند.

 

۲. آزمایش داخل درم یا پوست (Intradermal test): برای انجام این آزمایش پس از تمیز کردن پوست با الکل مقداری از عصاره آلرژن به داخل لایه‌ای از پوست به نام Derm تزریق می‌شود و بروز واکنش‌های آلرژیک در این ناحیه در طی ۴۸ ساعت مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۳. آزمایش خراش (Scratch test): برای انجام آزمایش خراش پوستی یا آزمایش پوستی (پریک) پوست ساعد دست شما به وسیله الکل تمیز شده و به وسیله خودکار نواحی مورد نظر در پوست را علامت گذاری کرده و سپس یک قطره از عصاره آلرژن را بر روی هر یک از این نواحی علامت گذاری شده قرار می‌دهند. سپس لایه بیرونی پوست کمی خراش داده می‌شود تا عصاره آلرژن وارد پوست گردد.

۱. تست ایمونوگلوبولین E یا آنتی بادی IgE: این آیتم در خون یکی از انواع آنتی بادی هاست که به طور مستقیم به پاسخ‌های آلرژی بدن مرتبط می‌باشد؛ بنابراین اندازه گیری آن در خون می‌تواند به پزشک در تشخیص دقیق‌تر و صحیح‌تر کمک بسیاری نماید.

۲. آزمایش الایزا: این تست میزان آنتی بادی‌های نشات گرفته از آلرژن را در خون شما اندازه گیری می‌کند.

۳. آزمایش رادیوایمونواسی: از این تست برای تشخیص محرک‌های ایجاد کننده آلرژی در بدن و حساسیت پوستی استفاده می‌شود.

۴. آزمایش ایمونوبلات: با استفاده از این تست می‌توان بر اساس تولید آنتی بادی IgE اختصاصی ساخته شده در بدن بیمار نوع ماده محرک و حساسیت زا را تشخیص داد.

۵. تست شمارش سلول‌های خون یا (CBC): این تست برای اندازه گیری گلبول‌های سفید مورد استفاده قرار می‌گیرد چرا که افزایش گلبول‌های سفید علی الخصوص ائوزینوفیل‌ها می‌تواند احتمال ابتلا به آلرژی را در شما تایید نماید.

 

۱. استفاده از جواهرات هایبو آلرژیک: در زمان خرید محصولات از برند‌های به نام و معتبر، می‌توانیم به گزینه هک شده روی جعبه یا کاور آن دقت کنیم. در صورت رویت گزینه Hypo-allergenic با خیال راحت از این محصولات استفاده نمایید. هایپو آلرژیک به معنی کم حساسیت زا است و پایین‌ترین میزان آلرژی را برای مصرف کننده خود ایجاد می‌کند.

۲. استفاده از بدلیجات استیل یا پلاستیک: اگر به جواهرات تزئینی غیر طلا علاقه دارید، بهتر است از بدلیجات ساخته شده از استیل یا پلاستیک استفاده کنید. بدلیجاتی مانند گیره گوشواره و سنجاق گردنبند بسیار حساسیت‌زا هستند و باید حین استفاده از آنها، بسیار مراقب باشید. طبق گفته یکی از متخصصین پوست و مو در دانشگاه «تامپابی»، اگر با پوشیدن بدلیجاتی مانند گوشواره‌ها، گردنبند و دستبند استیل، نقره یا پلاستیکی خود دچار حساسیت شده اید، به قفل یا بند این وسایل دقت کنید. اگر از نیکل بود می‌توانید آن را با استیل یا بند‌ها و قفل‌های طلا یا نقره جایگزین کنید.

 

 

۳. خشک نمودن پوست: اگر می‌خواهید از بدلیجات به عنوان قسمتی از زیورآلات خود استفاده نمایید. حتما قبل از هر کاری، محدوده مورد تماس پوست خود با آن را به صورت کامل تمیز و خشک نمایید. نبود رطوبت و آلودگی موجب پایین آمدن تاثیرات آلرژی زا می‌شود.

۴. استفاده از کرم مرطوب کننده: دلیل اصلی ایجاد آلرژی از سوی انواع وسایل، وجود تماس با پوست است. یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از این تماس، استفاده از کرم مرطوب کننده است. قبل از پوشیدن انواع زیورآلات خود، محل تماس آن با پوست را به وسیله کرم مرطوب کننده پوشش دهید. این پوشش اگر به شکل کامل و درست انجام گیرد، مانع برخورد مواد آلرژی زا با پوست بدن شما می‌شود.

 

۵. جلوگیری از حساسیت با کمک لاک ناخن: استفاده از لاک ناخن برای جلوگیری از حساسیت پوستی شامل دو قسمت می‌شود. گروهی از زیورآلات در قسمت قفل و گیره خود، دارای مواد آلرژی زا هستند. بهترین روش برای جلوگیری از برخورد این قسمت‌ها به پوست، استفاده از لاک ناخن است. با استفاده از آن، قفل و گیره مورد نظر را به صورت کامل پوشش دهید تا تماسی با بدن شما نداشته باشد. حال اگر از دستبند یا انگشتری استفاده می‌کنید که در بدن شما آلرژی ایجاد می‌کند. بهترین کار استفاده از لاک بی‌رنگ یا براق کننده است. با استفاده از این لاک و پوشش دادن کل فضای زیر این زیورآلات، مانع برخورد مستقیم آن با پوست‌تان می‌شوید.

۶. کشیدن لایه محافظ بر روی بدلیجات قدیمی: در صورتی که بدلیجات مورد علاقه شما قدیمی است و دوست دارید دوباره از آن‌ها استفاده کنید، بهتر است این بدلیجات را پیش سازندگان آن‌ها برده و از آن‌ها بخواهید که لایه‌های محافظ از جنس استیل روی این زیورآلات بکشند. زیرا بدلیجات، با گذر زمان لایه محافظ خود را از دست می‌دهند و حساسیت‌زایی آن‌ها افزایش می‌یابد.