روحانی در ژاپن و مالزی چه می‌خواهد؟

فریدون مجلسی؛ تحلیلگر روابط بین‌الملل در شرق نوشت: با توجه به پاسخ قاطعی که آقای شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن در دیدار ظاهرا میانجیگرانه‌اش به تهران دریافت کرد و با دلسردی بازگشت، این پرسش مطرح می‌شود که دکتر روحانی، آن‌هم پس از وقایع آبان ایران که به سرمایه اجتماعی و سیاسی او نیز آسیب رساند، با چه هدف و به چه امیدی به ژاپن می‌رود؟ آیا نشان از ابراز تمایل یا امیدی به ازسرگیری اقدامات میانجیگرانه شینزو آبه دارد؟ آیا به دنبال پیداکردن راهی برای تسویه مطالبات بلوکه‌شده ایران خصوصا در شرایط بحران مالی کنونی است؟ آیا برای تشویق ژاپن به ازسرگیری خرید نفت از ایران است؟

 

پیشاپیش تریبون‌های محافل سایه از اینکه مبادا روحانی بخواهد موضوع برجام را در ژاپن تکرار کند، هشدار داده‌اند. آنان اصل برجام را نیز از همان آغاز نپذیرفتند و آن را با تلاش شبانه‌روزی و کارشکنی، خنثی کردند. به‌این‌ترتیب باید مسئله میانجیگری را منتفی دانست. اگر برای تسویه‌حساب‌های معوقه می‌روند که بهانه تحریم بانکی آمریکا به‌جای خود باقی است. اگر برای بازاریابی نفت می‌روند، آن‌هم منتفی است؛ زیرا نفتی که نتوان پولش را گرفت یا حتی در مقابل آن کالایی دریافت کرد، فروش یا عدم فروشش چه فرقی می‌کند؟ خصوصا در زمانی که از ‌تریبون‌های مختلف، نواهای خواب‌نماشدن درباره برکناری مقام مهم اجرائی در بهمن‌ماه، یا سخنرانی‌هایی افشاگرانه با پیش‌بینی برکناری رئیس‌جمهور پیش از 22 بهمن، یا برکناری با رأی مجلس آینده -که فکر می‌کنند در اختیار اصولگرایان خواهد بود- به گوش می‌رسد. تنها امید این است که رئیس‌جمهور با کسب اختیارات ویژه مأموریتی امیدبخش داشته باشد؛ زیرا اوضاع‌واحوال ملتهب کنونی و جو نومیدانه ناشی از تورم و بی‌کاری، اقدامی درمانی را برای پیشگیری از شرایط بدتر تجویز می‌کند.

 

اگرچه شعار «تحریم‌ها نتوانست مؤثر واقع شود»، در حد اینکه کشور همچنان زمین نخورده واقعیت دارد اما باید به درد آنهایی که درد را حس می‌کنند رسید. اگر در وقایع آبان مداخلات خارجی هم مؤثر بوده است، لابد زمینه‌ای هم بوده که با آن جمع و بحران‌آفرین شود. اما نگاهی به دیدار معروف به نشست قلب آسیا در استانبول که در آنجا مهاتیر محمد، نخست‌وزیر سالخورده مالزی سخنانی در انتقاد از سیاست تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا بیان کرد، می‌تواند بازتاب انگیزه ژاپن برای میانجیگری یا مصالحه ایران و آمریکا نیز باشد.

 

آقای مهاتیر محمد که کشورش به‌ناچار تحریم‌های آمریکا را علیه ایران اجرا و اعمال می‌کند و البته دیروز و امروز، اولین میزبان رئیس‌جمهور ماست، تحریمی را که خارج از مجرای سازمان ملل وضع شده باشد، غیرقانونی نامید. خصوصا آنکه آمریکا فقط تحریم یک‌جانبه نمی‌کند، آن را به بانک‌ها و شرکت‌های بیگانه نیز تحمیل می‌کند. دلیل آقای مهاتیر محمد دفاع از ایران نبود بلکه کشورش را که از تجارت با ایران منتفع بود، از تحریم آمریکا متضرر می‌دید و اعتراض داشت.

 

حال باید دید روحانی در سفر به مالزی می‌تواند از این موضع‌گیری مهاتیر برای ایجاد کانالی دوجانبه برای دادو‌ستد بهره بگیرد؟ وزیر خارجه چین نیز در هفته گذشته به زیان‌های تحمیلی ناشی از اعمال سیاست‌های تحریمی یک‌جانبه آمریکا اعتراض کرد. با توجه به اینکه ایران همواره بازار مناسبی برای کالاهای و صنایع ژاپن بوده و ژاپن نیز خریدار مهم نفت و برخی کالاها و مواد خام ایران بوده است، می‌توان نتیجه گرفت توکیو هم از این دیدگاه احساس مشابهی با مالزی و چین دارد.