افزایش قیمت بنزین با اعتراض هایی در نقاط مختلف کشور همراه بوده است
فرارو- بلاخره پس از مدت‌ها دولت حسن روحانی دست به قمار بزرگی زد و با افزایش قیمت بنزین، یکی از اصلاح‌های ساختاری توصیه شده از سوی اقتصادانان را کلید زد. هر چند که این اصلاح ساختاری با انتقاداتی روبه رو شده است، اما تحلیلگران اقتصاد معتقدند که دولت چاره‌ای جز این کار نداشته است.
به گزارش فرارو، سهیمه‌بندی بنزین شامگاه پنج شنبه آغاز شد و قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌بندی ۱۵۰۰ تومان و هر لیتر بنزین آزاد ۳ هزار تومان است. به این ترتیب بنزین سهمیه‌ای ۵۰ درصد و بنزین آزاد ۳۰۰ درصد افزایش قیمت پیدا کرده است.
آخرین تحولات مربوط به افزایش قیمت بنزین را در "اینجا" بخوانید.
اقدامی ناگهانی دولت با انتقادات زیادی روبه رو شده است و از روز گذشته موجی از اعتراض شهر‌های مختلف کشور را در بر گرفته است. اوضاع اقتصادی نامناسب مردم را نسبت به افزایش نرخ بنزین به شدت نگران کرده است.
اما دولت می‌گوید راهکار دارد و درآمد حاصل از افزایش نرخ بنزین به طور کامل به اقشار آسیب پذیر باز می‌گردد. بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران در یک برنامه تلویزیونی گفت: طبق برآوردها، با اجرای طرح مدیریت مصرف بنزین، درآمد دولت در سال ۳۱ هزار میلیارد تومان در سال افزایش پیدا میکند که به گفته او "همه آن به اقشار کم درآمد تعلق خواهد گرفت."
طرح دولت این است، بیش از ۱۸ میلیون خانوار متشکل از ۶۰ میلیون نفر مشمول بسته‌های حمایت معیشتی محسوب می‌شوند. مسوولیت شناسایی این ۱۸ میلیون خانوار بر عهده وزارت رفاه است. خانوار‌ها در این طرح بین ۵۵ تا ۲۰۵ هزار تومان دریافت خواهند کرد؛ خانوار یک نفره ۵۵ هزار تومان و خانوار ۵ نفره به بالا نیز ۲۰۵ هزار تومان. پس سرانه دریافتی هر فرد با توجه به بعد خانوار (تعداد فرد در خانوار) متفاوت خواهد بود.
این یارانه جدای از یارانه نقدی ماهیانه‌ای است که به خانوار‌ها پرداخت می‌شود. البته همین طرح پیچیدگی‌هایی دارد مثلا این که ۲۰ میلیون نفر دیگر که شامل این پرداخت نمی‌شوند، چه کسانی اند و با چه متر و معیاری شناسایی می‌شوند؟
بحث دیگر این است که دولت می‌گوید کلا درآمد حاصله به مردم باز می‌گردد در واقع با این کار هیچ پولی به بودجه تزریق نمی‌شود و برای جبران کسری بودجه نخواهد بود. حالا سوال این است که پس تکلیف کسری بودجه چه می شود؟
آغاز افزایش قیمت بنزین به صورت شبانه نیز منتقدان زیادی دارد و بسیاری می‌گویند چرا دولت این شوک ناگهانی را به مردم وارد کرد در حالی که می‌توانست با اطلاع رسانی درست این کار را انجام دهد.
عده‌ای دیگر این اقدام دولت را با تک نرخی کردن ارز در سال گذشته مقایسه کرده اند و معتقدند این هر دو سیاست در راستای "شوک درمانی" اقتصادی است. این دسته از منتقدان می‌گویند افزایش قیمت بنزین نیز مانند تک نرخی کردن ارز به نتیجه مطلوبی نخواهد رسید.
اما یکی از مهمترین انتقادات این است که چرا دولت افزایش پلکانی قیمت بنزین را در سال‌های قبل به دلایل سیاسی اجرا نکرد تا امروز ناگهان مجبور به افزایش ۳۰۰ درصدی نشود؟ شاید این مهمترین درس‌های گرانی قیمت بنزین باشد که دولت هر کاری را باید در زمان خودش انجام دهد تا بعدا مجبور به وارد کردن شوک نشود.
حالا این شوکی که دولت روحانی وارد کرده است از همان ساعت اولیه تبعاتش را نشان داد، اعتراض های مردمی در نقاط مختلف کشور آغاز شده است. با روندی که در پیش گرفته شده است حالا می توان گفت دولت حسن روحانی در حال تبدیل شدن به یکی از منفورترین دولت هاست، شاید در این زمینه گوی سبقت را از دولت محمود احمدی نژاد هم ربوده باشد.
فضای آنقدر ضد دولت است که حتی عده ای خواستار استعفای رییس جمهور اند. در اعتراض ها عمده شعارها علیه روحانی است. اعتراض به مراجع تقلید هم رسیده است و امروز آیت الله صافی گلپایگانی ضمن ابراز نگرانی شدید خواستار لغو مصوبه دولت شد. آیت‌الله علوی گرگانی، نیز روز شنبه در پیامی از دولت خواست «تا دیر نشده، در تصمیم خود تجدیدنظر کند.»
دولت روحانی پس از چند سال ثابت نگه داشتن قیمت بنزین ناگهان آن را سه برابر گران کرد
وحید شقاقی تحلیلگر و کارشناس مسائل اقتصادی درباره افزایش نرخ بنزین، و ابعاد مختلف آن به فرارو گفت: «وقتی صادرات نفت و درامد ارزی کشور از یک عددی کمتر می‌شود دولت‌ها مجبور می‌شوند به اصلاحات ساختاری تن دهند. هر زمان درآمد‌های ارزی کشور بالا بود هیچ کدام از نهاد‌های سیاسی حاضر نبودند تن به اصلاحات ساختاری دهند. اما وقتی به مشکلات درآمد‌های ارزی نفت می‌رسیم و صادرات نفت کاهش می‌یابد، دولت‌ها ناگزیر می‌شوند اصلاحات انجام دهند. چون اداره کشور بدون اصلاحات ساختاری ممکن نیست.»
او افزود: «نفت یک مسکن است. تا زمانی که این مسکن را داریم از آن استفاده می‌کنیم و درد خودش را نشان نمی‌دهد. اما وقتی این مسکن وجود ندارد، درد‌ها خود را نشان می‌دهند و لذا مجبوریم می‌شویم به سمت درمان برویم. صادرات نفت ایران امسال به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است. دولت مجبور است تن به اصلاحات ساختاری دهد. ساده‌ترین نوع اصلاحات هم افزایش قیمت بنزین است، ممکن است در ادامه کاهش درآمد‌های نفتی شاهد اصلاحات ساختاری دیگری هم باشیم.»
این تحلیلگر مسائل اقتصادی در پاسخ به اینکه دولت مدعی است این درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین به بودجه باز نمی‌گردد بلکه به خانوار‌های نیازمند تعلق می‌گیرد، گفت: «ما امیدواریم که این تحقق یابد و دولت برای پوشش کسری بودجه از این پول استفاده نکند. البته حرف دولت تعجب آور است چرا که انتظار می‌رفت بخشی از درآمد حاصله را برای پوشش کسری بودجه سال آینده برداشت کند و بخشی از آن را هم برای کمک به دهک‌های کم درآمد. اما دولتمردان می‌گویند کل درآمد حاصله که حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان است به صورت یارانه به دهک‌های کم درآمد باز می‌گردد. ایران سال بعد کسری بودجه بالایی خواهد داشت که برآوردها عدد ۱۵۰ هزار میلیارد تومان را نشان میدهد. اگر از درآمد افزایش نرخ بنزین برای پوشش کسری بودجه استفاده نکنند، روش جایگزینی هم برای جبران کسری بودجه اعلام نشده است.»
شقاقی درباره اینکه آیا این تقسیم پول می‌تواند مفید باشد؟، گفت: «افزایش نرخ بنزین قطعا اثرات تورمی خواهد داشت. شوکی حداقل از انتظارات تورمی وارد خواهد شد. البته دولت یک اشتباه راهبردی انجام داد و قیمت مصرف متعارف را هم افزایش داد. یعنی ۶۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای را هم ۵۰ درصد گران کرد. در حالیکه می‌توانست ۶۰ لیتر را همان ۱۰۰۰ تومان قیمت گذاری کند و بیشتر از ۶۰ را لیتر را مشمول قیمت‌های تصاعدی نماید. به نظرم افزایش قیمت مصرف متعارف بنزین اشتباه بود. برآوردها این بود که امسال تورم حدودا بین ۳۳ تا ۳۵ درصد شود، حالا تکانه قیمت بنزین هم خواهیم داشت که وضعیت را دشوارتر میکند.»
او افزود: «افزایش قیمت بنزین در برخی مصارف، تا ۵۰ درصد به افزایش قیمت منجر می‌شود که این عدد بالایی است. اما اگر قیمت بنزین سهمیه‌ای تغییری نمی‌کرد به بسیاری از خانوار‌ها شوک کمتری وارد میشد. چون آن‌ها می‌توانند با مصرف متعارف ۶۰ لیتر در ماه کنار بیایند.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا دولت نمیتوانست زودتر این کار را انجام دهد و از سوی دیگر به این شکل یک شبه به مردم شوک وارد نکند؟، اظهار کرد: «دولت این تصمیم را از سال پیش داشت، اما مجلس مقاومت می‌کرد. تقریبا همه نهاد‌های تصمیم گیرنده منتظر بودند تا وضعیت درآمد‌های نفتی تعیین تکلیف شود. مشخص بود که تا وضعیت درآمد‌ها نفتی روشن نشود دست به اصلاحات ساختاری نمی زنند. به نظر می‌رسد، چون به این نتیجه رسیده اند که وضعیت درآمد‌های ارزی نفت تغییری نخواهد کرد، ناگزیر شدند دست به اصلاحات ساختاری بزنند.»
شقاقی با بیان اینکه اگر پول افزایش بنزین به بودجه وارد نشود باید منتظر اصلاحات ساختاری تازه‌ای در اقتصاد باشیم، افزود: «کسری بودجه سال بعد بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان است، حتی اگر پول افزایش بنزین هم به بودجه وارد شود باز هم باید دولت دست به اصلاحات ساختاری دیگری هم بزند.»
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اعتراض‌های صورت گرفته به افزایش قیمت بنزین گفت: «تصور می‌کنم این اعتراض‌ها ادامه دار نخواهد بود. چرا که به زودی پرداخت یارانه حاصل از افزایش قیمت بنزین آغاز می‌شود، این اقدام تا حدودی به فروکش کردن شوک‌ها کمک خواهد کرد و از طرف دیگر با سروسامان گرفتن و جا افتادن اجرای طرح، موج اعتراض‌ها فروکش خواهد کرد.»
او درباره برخی اظهارات منتقدان در مقایسه افزایش قیمت بنزین و تصمیم دولت در تعیین دلار ۴۲۰۰ تومانی و "شوک درمانی" خواندن این دو تصمیم گفت: «دلار ۴۲۰۰ تومانی یک راهبرد غلط بود. افزایش قیمت بنزین اصلاح ساختاری است و اصلا اشتباه و خطای راهبردی نیست. مقایسه این دو موضوع درست نیست. دولت باید دست به اصلاحات ساختاری می‌زد. یکی از آن‌ها اصلاح قیمت انرژی است. دولت می‌تواند اصلاحات دیگری هم انجام دهد. دولت مجبور بود دست به این اصلاحات بزند. حالا هم برای این دیر شده است، باید زودتر این کار را شروع می‌کرد. با کاهش درآمد‌های نفتی ناگزیر به اصلاحات ساختاری هستیم. این اصلاحات باید ادامه دار باشد، بودجه، نظام بانکی و نظام مالیاتی باید اصلاح شود. شفافیت و رانت زدایی و مبارزه با فساد باید در پیش گرفته شود. این ربطی به دولت‌ها هم ندارد. هردولتی هم بیاید چاره‌ای جز این کار ندارد.»
شقاقی در پایان تاکید کرد: «اصلاحات هزینه دارد. توده مردم تحت فشار قرار می‌گیرند، هزینه جراحی‌های اقتصادی را عمدتا توده مردم و دهک‌های کم درآمد خواهند داد. اصلاحات عمدتا به دهک‌های پر درآمد فشاری وارد نمی‌کند. پس دولت‌ها چاره‌ای ندارند جز این که از فشار و هزینه به کم درآمد‌ها بکاهند.»
افزایش قیمت بنزین با اعتراض هایی در نقاط مختلف کشور همراه بوده است
دولت روحانی پس از چند سال ثابت نگه داشتن قیمت بنزین ناگهان آن را سه برابر گران کرد
