برکناری بولتون چه تاثیری بر روابط ایران و آمریکا خواهد داشت؟

فرارو- جان بولتون، مشاور امنیت ملی تندروی دولت ترامپ برکنار شد. بسیاری از رسانه‌ها یکی از علت‌های اصلی برکناری او را اختلاف با ترامپ بر سر مساله ایران می‌دانند. هر چند دمکرات‌ها در آمریکا و دولت مردان ایرانی از اخراج بولتون ابراز رضایت کرده اند، اما به نظر نمی‌رسد بعد از این اتفاق هم تغییر عمده‌ای در روابط ایران و آمریکا اتفاق بیافتد.

به گزارش فرارو، شب گذشته ترامپ با بیان اینکه با بسیاری از مواضع بولتون مخالف است اعلام کرد دیگر در کاخ سفید نیازی به او نیست. بولتون هم استعفای خود را اعلام کرد. آنطور که رسانه‌های آمریکایی گزارش کرده اند اختلاف بر سر مذاکرات صلح افغانستان دلیل برکناری او بوده است. بولتون برخلاف ترامپ شدیدا مخالف توافق آمریکا با گروه طالبان بود. بولتون ظرف چند روز گذشته به شدت از مذاکره با رهبران طالبان در کمپ دیوید آن هم تنها چند روز مانده به سالگرد حملات ۱۱ سپتامبر شکایت داشته و به ترامپ هشدار داده بود.

اما این تنها دلیل برکناری بولتون نیست. بحران هسته‌ای شبه‌جزیره کره، تنش تجاری با چین، سردی روابط ایالات متحده و اتحادیه اروپا از‌جمله موارد اختلاف‌نظر ترامپ و بولتون به شمار می‌آمد. اما مورد دیگر اختلاف که مورد توجه بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفته است اختلاف ترامپ و بولتون بر سر مساله ایران است.

به گزارش نیویورک تایمز جدایی جان بولتون دقیقا در زمانی اتفاق افتاد که ترامپ برای دیدار با رهبران کشور‌هایی تمایل نشان می‌دهد که از نظر تندرو‌های دست راستی مانند جان بولتون دشمنان قسم خورده آمریکا هستند: کره‌شمالی و ایران.

بولتون را می‌توان تندروترین چهره ضد ایرانی در دولت ترامپ دانست. کلیف کوپچان، مقام سابق وزارت خارجه آمریکا بعد از برکناری بولتون به رویترز گفت: «وقتی بحث ایران می‌شد انگار ناف بولتون را با "نه" بریده بودند». به گفته خود بولتون او بیش از یک دهه است که از منافقین حمایت کرده است. بولتون در سال ۲۰۱۵ در نیویورک تایمز نوشت: «برای متوقف کردن بمب ایران، ایران را بمباران کنید.»

همچنین واشنگتن تایمز به نقل از یک مقام کاخ سفید نوشت تصمیم ترامپ برای لغو حمله هوایی به ایران بعد از سرنگونی پهپاد آمریکایی، بولتون را مستاصل کرد. او همچنین با ایده دیدار ترامپ و روحانی مخالف بود.

خبر برکناری بولتون با استقبال دولت ایران همراه بوده است. ایرنا، خبرگذاری دولت "فروپاشی تیم ب" را تیتر کرد. حسام الدین آشنا، مشاور رییس جمهور در توییتی نوشت: «به حاشیه‌رفتن و سپس حذف بولتون یک حادثه نیست بلکه نشانه‌ای قاطع از شکست راهبرد فشار حداکثری آمریکا در مواجهه با مقاومت سازنده حداکثری ج. ا. ایران است». علی ربیعی، سخنگوی دولت هم نوشت «با اخراج بزرگ‌ترین حامی جنگ و تروریسم اقتصادی، کاخ سفید با مانع کمتری برای درک واقعیت‌های ایران مواجه خواهد بود.»

اما ظریف در پاسخ به درخواست یک خبرنگار آمریکایی که خواستار اظهار نظر درباره اخراج جان بولتون شده بود، گفت: «ما درباره امور داخلی ایالات متحده اظهارنظری نمی‌کنیم.» شاید اگر خبرنگار آمریکایی در مورد احساس ظریف از این برکناری می‌پرسید پاسخ بهتری می‌گرفت.

 

 

به نظر می‌رسد برکناری بولتون بر روابط ایران و آمریکا موثر باشد. رویترز در گزارشی که به این مناسبت منتشر کرده از قول دو مقام دولت آمریکا نوشت برکناری بولتون یکی از موانع مذاکره هسته‌ای را برداشت، اما هنوز شانس اتفاق افتادن این مذاکرات کم است.

دکتر محسن جلیلوند، کارشناس مسائل بین الملل و استاد دانشگاه در مورد تاثیر برکناری جان بولتون بر روابط ایران و آمریکا به فرارو گفت: «ساختار آمریکا سیستم محور است. من فکر نمی‌کنم برکناری بولتون تاثیر عمده‌ای بر روابط ایران و آمریکا بگذارد. نمی‌گویم اشخاص تاثیری بر این ساختار ندارند، ولی بنده شخصا تصورم این نیست که با رفتن جان بولتون چرخش عظیمی در سیاست‌های ایالات متحده پیش بیاید.»

این تحلیلگر مسائل بین الملل افزود: «بنابر این آمریکا سیاست‌های خود را اعمال می‌کنند. البته باید دید جانشین جان بولتون چه کسی خواهد بود. فعلا سرپرست موقتی برای پست قبلی جان بولتون تعیین شده است و هنوز مشخص نیست چه کسی جانشین او شود.»

ترامپ اعلام کرده مشاور جدید امنیت ملی را هفته آینده معرفی می‌کند. این سمت موقتا به چارلی کوپرمن، معاون بولتون رسیده است که به نظر می‌رسد مواضع نزدیکی با رئیس سابق خود دارد. بولتون و کوپرمن در سال ۲۰۱۵ «بنیاد آزادی و امنیت آمریکا» را به راه انداختند که هدف آن کمپین علیه توافق هسته‌ای ایران بود. کوپرمن در سپتامبر ۲۰۱۵ نامه‌ای را که از سوی مرکز سیاست امنیتی تهیه شده بود، امضا کرد که در آن با توافق هسته‌ای ایران مخالفت و از اوباما خواسته شده بود که این توافق را لغو کند.

 

هنوز نمی‌توان با اطمینان گفت کوپرمن گزینه نهایی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای تصدی این سمت خواهد بود.

جلیلوند معتقد است: «شاید شخصی که بیاید راهکار‌های متفاوتی با جان بولتون داشته باشد، ولی در اصل سیاست‌های آمریکا تغییر ایجاد نخواهد شد.»

 

حدود دو هفته تا برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل باقی مانده است. بعد از اجلاس گروه ۷ در بیاریتس و مطرح شدن احتمال دیدار روحانی و ترامپ زمزمه‌هایی در مورد احتمال دیدار این دو در مجمع عمومی سازمان ملل به گوش می‌رسد. نیلو تبریزی، خبرنگار نیویورک تایمز در توییتر نوشت: «جان بولتون رفت. آن هم تنها چند روز مانده به مجمع عمومی سازمان ملل متحد. بسیاری اینجا زمزمه می‌کنند که اخراج بولتون پیش شرط دیدار ترامپ-روحانی بوده است.»

پومپئو، وزیر خارجه آمریکا بعد از خبر برکناری بولتون در نشست خبری گفت: «باز هم می‌گویم رییس جمهور ترامپ بار‌ها گفته که حاضر است بدون هیچ پیش شرطی با رهبران ایران دیدار کند.»

جلیلوند در مورد افزایش احتمال دیدار ترامپ و روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل با برکناری بولتون گفت: «دیشب پمپئو گفت احتمال دیدار روحانی و ترامپ وجود دارد، اما با توجه به اینکه مقام معظم رهبری مذاکره را ممنوع کرده است من فکر نمی‌کنم اتفاقی بیافتد مگر اینکه ایشان اذن بدهد.»

 

 

این کارشناس مسائل بین الملل در مورد اینکه برکناری بولتون می‌تواند پالس مثبتی برای ایران باشد: «می توان از این زاویه هم نگاه کرد. اما آمریکا مدام می‌گوید مذاکره می‌کنیم. پس وقتی خودشان دائم می‌گویند مذاکره می‌کنیم برای نشان دادن  مذاکره نیازی به برکنار کردن افراد نیست.»

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در کنفرانس خبری سه شنبه گفت: «کنار گذاشته شدن جان بولتون به معنای تغییر سیاست‌های دولت ترامپ نیست. استیون منوچین، وزیر دارایی آمریکا، هم در این جلسه گفت؛ دونالد ترامپ و سایر دستیاران ارشدش درباره ادامه خط مشی فشار حداکثری علیه ایران همسویی کامل دارند.»

همچنین در این جلسه تحریم‌های جدیدی که علیه ایران اعمال شده است اعلام شد.

جلیلوند در این زمینه گفت: «اصولا آمریکایی‌ها نگران ایران هستند؛ چه بولتون باشد چه نباشد. آمریکایی‌ها ایران را تهدید منافع خود در منطقه می‌بینند. بودن یا نبودن بولتون در سیاست آمریکا تغییری ایجاد نخواهد کرد. اینکه بگوییم آمریکا با برکناری بولتون آمریکا خواسته نرمش نشان دهد درست نیست. آمریکایی‌ها قائل به فشار حداکثری هستند و حتما آن را حفظ می‌کنند.»