۹ نشانه پیر شدن

پزشکان و دانشمندان، ۹ فرآیندی که در بدن بر اثر سالمندی اتفاق می‌افتد را یافته‌اند. این فرآیند‌ها اجتناب‌ناپذیر هستند، اما درک اینکه چگونه و چرا روی می‌دهند به ما کمک خواهد کرد تا جلوی عوارض آن‌ها را بگیریم و جوانی خود را دوام بخشیم.

"من فکر نمی‌کنم در زمینهٔ امورجسمی و بیولوژیکی هیچ چیز با گذر عمر بهتر شود"

این جمله که از دکتر مانوئل سرانو، پزشک مرکز ملی تحقیقات غدد اسپانیا نقل شده است، بسیار دلسرد‌کننده است.

او یکی از نویسندگان تحقیق جدید - نشانه‌های سالمندی است که در آن محققان فرآیند‌های اصلی که بر اثر گذر عمر در بدن ما رخ می‌دهند را توضیح داده‌اند.

سرانو گفت: "این فرآیند‌ها اجتناب‌ناپذیر هستند، این نشانه‌ها با توجه به سبک زندگی و عوامل ژنتیکی کم‌و‌بیش یا به صورت‌های گوناگون در افراد ظاهر می‌شوند، اما به هر حال در همهٔ افراد روی می‌دهند".

۹ نشانهٔ سالمندی در پستانداران، از جمله انسان، چنین است:

۱. سرعت ویرانی دی‌ان‌ای

دی‌ان‌ای کد ژنتیکی است که میان سلول‌ها ردو‌بدل می‌شود. سالمندی خطا‌های این جریان را بیشتر می‌کند و این خطا‌ها در سلول‌ها انباشته می‌شوند.

این پدیده به نام ناپایداری ژنتیکی شناخته می‌شود و تا حد زیادی به خطا‌های دی‌ان‌ای در سلول‌های بنیادی مربوطند ـ. سلول‌هایی که منشاء سلول‌های دیگر بدن ما با عملکرد‌های اختصاصی هستند.

ناپایداری ژنتیکی می‌تواند نقش و وظیفهٔ سلول‌های بنیادی را به خطر بیندازد.

اگر خطا‌ها پیشرفت کنند ممکن است حتی سلول‌ها سرطانی شوند.

۲. فرسودگی کروموزوم‌ها

رشته‌های دی‌ان‌ای در انتهای خود پوشش‌هایی دارند که کروموزوم‌های ما را محافظت می‌کنند، درست مثل قطعات پلاستیکی انتهای بند کفش.

این قطعات تلومر نام دارند. وقتی پیر می‌شویم، این پوشش‌ها فرسوده می‌شوند و کروموزوم‌ها بی‌حفاظ می‌مانند و این یعنی آن‌ها به اشتباه تکثیر می‌شوند که باعث مشکلاتی می‌شوند.

تحقیقات نشان داده است که فرسودگی تلومر‌ها عوارضی مثل بیماری فیبروز یا تصلب بافت‌های ریه و کم‌خونی آپلاستیک یا بیماری شدید سیستم ایمنی بدن را ایجاد می‌کند.

دانشمندان موفق به افزایش میزان تلومراز شده‌اند. آنزیمی که طول تلومر‌ها را بیشتر می‌کند.

آزمایش روی موش‌ها نشان داده است که افزایش طول تلومر‌ها می‌تواند باعث طول عمر بیشتر جوندگان شود.
متخصصان بر این باورند که سالمندان زندگی سرشار‌تر و سالم‌تری نسبت به دهه‌های گذشته دارند.

۳. تأثیر بر رفتار سلولی

در بدن ما فرآیندی به نام بیان دی‌ان‌ای وجود دارد که در آن هزاران ژن تعیین می‌کنند که هر سلول خاص چه کاری باید انجام دهد، مثلاً باید سلول پوست باشد یا سلول مغز.

گذر عمر و شیوهٔ زندگی بر این دستورات اثر می‌گذارند و درنتیجه سلول‌ها ممکن است طور دیگری جز آنچه برایشان تعیین شده است عمل کنند.

۴. ما توانایی بازسازی سلولی را از دست می‌دهیم

برای جلوگیری از انباشتگی اجزای آسیب‌دیده در سلول‌های‌مان، بدن ما توانایی بازسازی مداوم سلول‌ها را دارد.

اما این مهارت و توانایی در گذر عمر کند می‌شود. پروتئین‌های بی فایده و سمی در سلول‌ها انباشته می‌شود و بعضی از آن‌ها باعث بیماری‌هایی مثل آلزایمر و پارکینسون و آب مروارید می‌شوند.

۵. سوخت‌و‌ساز سلولی از مهار خارج می‌شود

گذر زمان باعث می‌شود که سلول‌ها توانایی فرآوری موادی مثل چربی‌ها و قند‌ها را از دست بدهند.

این امر باعث بروز بیماری دیابت می‌شود که در آن افراد نمی‌توانند مواد غذایی که به سلول‌ها می‌رسد را به طور کامل و صحیح سوخت‌و‌ساز کنند.

دیابت ناشی از سالمندی به همین دلیل بسیار رایج است، بدن سالمند دیگر نمی‌تواند همه آنچه می‌خورد را به درستی فرآوری کند.

۶. میتو‌کندری‌ها دست از کار می‌کشند

میتوکندری‌ها انرژی سلول‌ها را تأمین می‌کنند، اما بر اثر مرور زمان کارآیی خود را از دست می‌دهند.

وقتی آن‌ها درست کار نکنند، به دی‌ان‌ای صدمه وارد می‌شود.

برخی تحقیقات نشان می‌دهد که ترمیم و بهبود عملکرد میتو‌کندری‌ها باعث افزایش طول عمر در پستانداران می‌شود.

تحقیقی که در ماه ژوئن درمجلهٔ علمی نیچر منتشر شد، نشان می‌دهد که دانشمندان توانسته‌اند جلوی بروز چین‌وچروک پوست را در موش‌ها با بازسازی و بهبود عملکرد میتو‌کندری‌ها بگیرند.

۷. سلول‌ها آدم‌خوار می‌شوند

وقتی سلولی بیش از حد تخریب شود، دیگر کار نمی‌کند یعنی دیگر نمی‌تواند در برابر تولید سلول‌های ویرانگر دیگر مقاومت کند. دیگر تقسیم نمی‌شود، اما در عین حال نمی‌میرد. این سلول عجیب‌وغریب و آدم‌خوار که سلول سالخورده نامیده می‌شود می‌تواند سلول‌های دیگر را هم در مجاورت خود مبتلا کند و باعث التهاب در سراسر بدن شود. این سلول‌های سالخورده با گذشت زمان و عمر در بدن انباشته می‌شوند. در آزمایش روی موش‌ها، خارج کردن این سلول‌ها از بدن‌شان جلوی بسیاری از عوارض پیری را گرفته است.

۸. انرژی سلول‌های بنیادی تمام می‌شود

کاهش توانایی بازسازی و نوسازی یکی از بارز‌ترین نشانه‌ها و ویژگی‌های سالمندی و پیری است.

سلول‌های بنیادی آشکارا خسته‌اند واز عملکرد بازسازی خود دست کشیده‌اند.

تحقیقات اخیر نشان داده است که بازتوانی و جوان‌سازی سلول‌های بنیادی مسیر پیری و سالمندی بدن را می‌تواند به عقب برگرداند.

۹. سلول‌ها توانایی ارتباط با یکدیگر را از دست می‌دهند

سلول‌های بدن در ارتباطی همیشگی با یکدیگر هستند، اما به مرور زمان این توانایی کاهش پیدا می‌کند.

این امر باعث افزایش التهاب و مشکلات بعدی "ارتباطی" می‌شود.

در نتیجه، سلول‌ها آگاهی خود را از حضور پاتوژن‌ها و سلول‌های بد‌خیم از دست می‌دهند.

سرانو می‌گوید که تحقیقات در مورد جریان درونی سالمندی به راهکار‌هایی منجر شده است که علم پزشکی بتواند جلوی تباهی و نابودی عمومی اعضا و بافت‌ها را بگیرد.

او ادامه می‌دهد، البته با اینکه این جریان ناگزیر و اجتناب‌ناپذیر است، اما می‌توان تا حد زیادی با "شیوهٔ سالم زندگی" از اثرات منفی آن کاست.

او می‌گوید:"این روزها، زندگی برای سالمندان بسیار بهتر و سالم‌تر از دهه‌های گذشته شده است. بهترین کار این است که حتی با وجود پیری هم تا می‌توانیم از زندگی لذت ببریم".