انواع سردردهای شایع؛ تفاوت میگرن با دیگر سردردها چیست؟

 

فرارو- تقریبا همه ما تجربه سردرد را داریم و مچنان تعداد افرادی که مدام دچار سر درد می‌شوند کم نیست. سردرد‌های کوچک، تنها کمی فرد را آزرده خاطر می‌کنند و با یک مسکن ساده، خوردن کمی غذا یا قهوه یا چند دقیقه استراحت تسکین می‌یابند. اما در صورتی که سردرد بسیار شدید و غیر معمول است، باید نگران مسائلی مانند افزایش احتمال سکته مغزی، تومور یا لخته شدن خون باشید.

 

خوشبختانه این مشکلات به ندرت پیش می‌آیند. با این وجود لازم است انواع سر درد را بشناسید تا بتوانید علت سردرد خود را شناسایی نمایید، تا دریابید برای درمان آن چه کاری می‌توانید انجام دهید و چگونه باید سر درد‌هایی را که برای زندگی شما تهدید کننده نیستند کنترل کنید.

چه عواملی سبب سر درد می‌شود؟
پزشکان همچنان به طور مشخص دلیل اکثر سردرد‌ها را کشف نکرده اند. در حقیقت بافت مغز و استخوان جمجمه نمی‌توانند باعث سر درد شوند، زیرا عصب‌های گیرنده پیام درد را ندارند. اما رگ‌های خونی در سر و گردن و همچنین بافت‌های اطراف مغز و بعضی عصب‌های اصلی که از مغز منشعب می‌شوند می‌توانند پیام درد را منتقل کنند. پوست سر، سینوس ها، دندان‌ها و ماهیچه‌ها و مفاصل گردن نیز می‌توانند باعث سر درد شوند.

چه زمانی باید نگران شوید؟
می‌توانید مراقبت‌های لازم برای بسیاری از انواع سر درد را خودتان در نظر بگیرید و انجام دهید. در موارد شدید‌تر پزشک هم ممکن است با تجویز دارو به شما در کنترل سر درد تان کمک کند. به استثنا این موارد، سردرد‌هایی هم هستند که نیازمند مراقبت‌های پزشکی فوری هستند.

 

در اینجا به برخی موارد هشدار دهنده اشاره شده است که عبارتند از:

• سر درد‌هایی که بعد از سن ۵۰ سالگی به وجود می‌آیند
• ایجاد یک تغییر اساسی در الگوی معمول سر درد‌ها
• یک مورد عجیب و شدید که می‌توانید آن را بد‌ترین سر درد عمرتان بنامید
• دردی که با حرکت یا سرفه تشدید می‌شود
• سردردی که مدام تشدید می‌شود
• تغییر در شخصیت یا عملکرد ذهنی
• سردرد‌هایی که با تب، گرفتگی گردن، گیجی، کاهش سطح هوشیاری، علائم عصبی مثل تاری دید، اختلال در قدرت تکلم، ضعف، بی حالی یا حمله‌های ناگهانی همراه هستند
• سر درد‌هایی که همراه با قرمزی و درد چشم اتفاق می‌افتند
• سر درد‌های همراه با درد و فشار در ناحیه شقیقه
• سردرد بعد از ضربه به سر
• سر درد‌هایی که مانع فعالیت‌های روزمره می‌شوند
• سر درد‌های ناگهانی، خصوصا مواردی که شما را از خواب بیدار می‌کنند
• سر درد در افرادی که سرطان یا اختلالات سیستم ایمنی دارند

انواع سر درد
بیش از ۳۰۰ نوع سر درد وجود دارد. اما می‌توان گفت: تنها دلیل ۱۰ درصد از سر درد‌ها به طور قطعی مشخص شده است. به مابقی سر درد‌ها "سر درد‌های شایع" (primary headaches) می‌گویند. در این مطلب به مواردی از سردرد‌های شایع و مهم اشاره شده است.

 

سر درد‌های تنشی
سر درد‌های تنشی رایج‌ترین نوع سردرد هستند و معمولا در سه چهارم بزرگسالان تجربه می‌شود. در اکثر موارد این سر درد‌ها از لحاظ شدت، کم و متوسط هستند، اما به طور پیوسته برای فرد رخ می‌دهند. البته در برخی مواقع افراد معدودی هستند که دچار سر درد‌های تنشی شدید می‌شوند و ممکن است این افراد ۳ تا ۴ بار در هفته دچار این گونه سر درد شوند.

سر درد‌های تنشی رایج بین عموم افراد، فشار و درد نامعلومی را در دو طرف سر ایجاد می‌کنند. افرادی که دچار سردرد‌های تنشی شدید می‌شوند احتمالا احساسی شبیه به گیر افتادن سرشان توسط گیره‌ای را داشته باشند.

 

این درد ممکن است تا گردن و شانه‌ها گسترش بیابد. سر درد‌های تنشی ممکن است بر اثر خستگی، فشار احساسی یا مشکلی در ماهیچه‌ها و مفاصل گردن یا فَک، تحریک شوند. این گونه از سردرد اغلب ۲۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد.

---

بیشتر بخوانید:

درمان سر درد‌های تنشی
در صورتی که تنها در برخی مواقع دچار سر درد‌های تنشی می‌شوید، می‌توانید خودتان مراقبت‌های لازم را به خوبی انجام دهید. دارو‌های تسکین دهنده معمول مانند استامینوفن یا دارو‌های ضد التهاب بدون استروئید (NSAIDs) نظیر آسپیرین، ناپروکسین یا ایبوپروفن معمولا می‌توانند به کنترل درد کمک کنند، اما بهتر است با توجه به دستور العمل درج شده بر روی دارو آن را مصرف نمایید.

 

استفاده از یک کمپرس گرم یا گرفتن دوش آب گرم نیز ممکن است در تسکین درد مفید واقع شود. برخی افراد با یک خواب کوتاه یا مصرف یک خوراکی سبک حالشان بهتر می‌شود و سر درد شان تا حدودی تسکین پیدا می‌کند.

در صورتی که دچار سر درد‌های تنشی پیوسته می‌شوید سعی کنید دلایل محرک سر درد را پیدا کنید. خودتان را بیش از حد خسته نکنید و وعده‌های غذایی خود را حذف نکنید. از شیوه‌های مانند مراقبه و تمرین‌های آرامش بخش استفاده کنید. انجام حرکات ورزشی مانند یوگا می‌تواند بسیار کمک کننده باشد، زیرا علاوه بر به ارمغان آوردن آرامش ذهن بلکه سبب آرام شدن ماهچه‌ها نیز می‌شود.

در صورتی که درد سرتان افزایش یابد و به کمک پزشک احتیاج داشته باشید، پزشک احتمالا دارو‌های ضد درد قوی‌تر یا مسکن ماهیچه برای کنترل سردرد تجویز خواهد کرد.

 

بسیاری از افرادی که سر دردشان باز می‌گردد (مسکن‌ها و شیوه‌های ذکر شده سر درد را از بین می‌برند، اما پس از مدت کوتاهی سر درد دوباره بر می‌گردد) با مصرف دارو‌های ضد افسردگی tricyclic antidepressant مانند Amitriptyline از حملات سر درد پیشگیری می‌کنند. خوشبختانه در اکثر موارد سر درد‌های تنشی به این مرحله نمی‌رسند و با روش‌های ساده تری قابل درمان هستند.

سردردهای میگرنی
میگرن به میزان کمتری نسبت به سردرد‌های تنشی رخ می‌دهد، ولی دردشان بسیار شدید‌تر در مقایسه با سایر سر درد‌ها است. این نوع سر درد‌ها در زنان دو سوم بیشتر از مردان شایع است، اما اگر جزو ۶ تا ۸ درصد مردانی باشید که به این بیماری دچار هستند، این موضوع تسلی خاطر زیادی برای شما نخواهد بود.

 

 

از آنجا که یک مطالعه در دانشگاه هاروارد بر روی ۲۰،۰۸۴ مرد بین سنین ۴۰ تا ۸۴ سال انجام شده بود نشان داد که میگرن در مردان خطر حمله قلبی را ۴۲ درصد افزایش می‌دهد. لازم به ذکر است که که در نتیجه می‌توان دریافت مردانی که میگرن دارند، باید این موضوع را کاملا جدی بگیرند.

متخصصین مغز و اعصاب معتقد هستند که میگرن ناشی از تغییراتی در جریان خون مغز و فعالیت سلول‌های عصبی است. تقریبا ۷۰ درصد مبتلایان به میگرن، حداقل یک فامیل درجه یک دارند که مبتلا به این بیماری هستند، پس می‌توان ادعا کرد عوامل ژنتیکی نقش کلیدی در بروز این بیماری دارند.

محرک‌های میگرن
با وجود این که میگرن ممکن است به طور ناگهانی و بدون هیچ علائم قبلی بروز کند، اما در اکثر مواقع بر اثر تحریک یک عامل خارجی ایجاد می‌شود. محرک‌های میگرن در افراد مختلف متفاوت اند، اما به طور عمده برای یک بیمار میگرنی محرک‌های ثابتی وجود دارد که در طول عمر وی تغییر نمی‌کنند.

 

در این بخش به چند مورد از رایج‌ترین محرک‌های میگرن اشاره شده است که عبارتند از:

• تغییر آب وهوا، افزایش رطوبت یا گرما
• کم خوابی یا خواب زیادی
• خستگی و بی حالی
• فشار عصبی
• محرک‌های حسی
• محرک‌های بیناییی: نور شدید یا چشمک زن، صدا‌های بلند، بوی قوی
• محرک‌های تغذیه‌ای
• نخوردن یک وعده غذایی
• مصرف الکل
• شکلات
• نیترات موجود در گوشت یا ماهی دودی
• پنیر مانده
• افزایش یا کاهش مصرف کافئین
• مونو سدیم گلوتامات (MSG) که معمولا در غذا‌های آماده وجود دارد

علائم میگرن
علائم میگرن معمولا شب‌ها و یا در خواب ظاهر می‌شوند. در برخی از افراد بعد از حملات سر درد، کوفتگی، افسردگی، سستی و یا بی قراری و کج خلقی تا ساعت‌ها پیش می‌آید. از آنجا که نشانه‌های میگرن به طور گسترده متنوع هستند، حداقل نیمی از بیماران مبتلا به میگرن تصور می‌کنند سر درد شان سینوسی یا تنشی است نه میگرنی.

حدود ۲۰ درصد از حملات میگرن با یک یا چند نشانه به نام aura (رنگ هاله‌ای) آغاز می‌شود. اختلالات بینایی از همه موارد معمول‌تر است. این علائم ممکن است سبب دیدن هاله، دیدن جرقه یا نور‌های چشمک زن، خطوط نورانی مواج یا حتی نا بینایی موقت باشد.

 

aura ممکن است سبب بی حسی یا مورمور شدن در یک طرف بدن، خصوصا دست یا صورت شود. تعدادی از بیماران بدون بروز سر درد دچار نشانه‌های aura می‌شوند. این افراد معمولا تصور می‌کنند که دچار سکته مغزی شده اند، نه میگرن.

اکثر حملات میگرن بدون بروز aura اتفاق می‌افتد. در بسیاری از موارد درد از یک طرف سر، اغلب اوقات اطراف چشم یا شقیقه شروع و به سمت عقب سر گسترش می‌یابد. درد میگرن اغلب شدید است و بیماران آن را به صورت ضربان یا تپش توصیف می‌کنند.

 

تهوع در این بیماران شایع است و بسیاری از آن‌ها دچار آبریزش چشم و بینی یا گرفتگی می‌شوند. در صورتی که این علائم خیلی برجسته باشند ممکن است به اشتباه سردرد سینوسی تشخیص داده شوند.

در صورتی که سر درد‌های میگرنی به طور مناسب درمان نشوند ۴ تا ۲۴ ساعت طول می‌کشند. هنگامی که صحبت از تحمل درد میگرن است، حتی ۴ ساعت مدت زمان زیادی است، و به همین دلیل است که درمان هر چه زود‌تر آن از اهمیت بیشتری برخوردار است.

درمان سردردهای میگرنی
اگر میگرن را در مراحل اولیه تشخیص داده شود ممکن است بتوانید با مسکن‌های معمول و بدون نیاز به نسخه آن‌ها را درمان کنید. استامینوفن، آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسین و در مجموع مسکن‌ها همراه با کافئین اگر در ابتدای حمله به اندازه کافی مصرف شوند مؤثر خواهند بود. مصرف داروی ضد تهوع متوکلوپرامید می‌تواند تاثیر دارو‌های ضد التهاب بدون استروئید را افزایش دهد.

هنگامی که احتیاج به تجویز نسخه‌های پزشکی باشد معمولا پزشکان به سراغ triptans می‌روند که به صورت قرص، اسپری بینی یا آمپول‌هایی که خود بیمار می‌تواند به خودش تزریق کند قابل تهیه است.

 

Sumatriptan، zolmitriptan و rizatripta نمونه‌هایی از تریپتان‌ها هستند. در ۷۰ درصد بیماران، تریپتان‌ها به مدت دو ساعت درد را تسکین می‌دهند. دارو هرچه زود‌تر مصرف شود، موثر‌تر خواهد بود. برخی بیماران لازم است بعد از ۱۲ تا ۲۴ ساعت یک دوز دیگر از این دارو مصرف نمایند.

 

از آنجا که تریپتان‌ها علاوه بر جریان خون مغز، بر جریان خون قلب هم تأثیر می‌گذارند بیماران مبتلا به مشکلات مربوط به رگ‌های کرونری (coronary) یا دیگر بیماری‌های قلبی، نباید تریپتان مصرف کنند. 

 

 

همچنین بیمارانی که دارو‌های ضد افسردگی از خانواده SSRI مصرف می‌کنند، نمی‌توانند این دارو را مصرف کنند.

برخی از افراد هنوز همچنان از دارو‌های قدیمی‌تر میگرن مانند ارگوت ergot یا ترکیباتی شامل اسید باربیتوریک استفاده می‌کنند. سایر افراد نیز ممکن است به دارو‌های ضد تهوع، تجویز مسکن‌های قوی‌تر یا یک کورتیکواستروئید نظیر دگزامتازون روی آورند.

برای پیدا کردن بهترین شیوه درمانی با پزشک تان مشورت کنید تا دریابید کدام شیوه درمان برای شما مناسب‌تر است. به یاد داشته باشید که مصرف بیش از حد دارو می‌تواند باعث بازگشت سر درد و ایجاد چرخه‌های غیر طبیعی سر درد و مصرف دارو شود. در صورتی که بیش از ۲ یا ۳ بار در هفته به مصرف دارو نیاز دارید، درمان‌های پیش گیرانه را امتحان کنید.