سنگ نگاره های کوه ارنان مربوط به ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح تنها یکی از جاذبه‌های دیدنی باغشهر تاریخی مهریز است که مورد توجه باستان شناسان و گردشگران زیادی قرار دارد.
به گزارش ایسنا، مهریز تنها باغ شهر تاریخی استان یزد است که در ۳۰ کیلومتری مرکز این استان واقع شده و با توجه به جاذبه‌های فراوان یکی از شهر‌های دیدنی استان به شمار می‌رود. یکی از دیدنی های این شهرستان سنگ نگار‌های کهنی است که با توجه به بررسیهای باستانشناسی، تاریخچه و قدمت آن‌ها که مربوط به قدیمی‌ترین نقوش آنهاست احتمالاً به عصر آهن یعنی ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بر می‌گردد.
قدمت جدیدترین این سنگنگارهها که با خطوط اسلامی همراه است به سال ۷۱۳ هجری قمری باز می‌گردد و بنا به اظهارات باستان شناسان، این نقوش به نوعی هنر تفننی و سرگرم‌کننده برای چوپانان و شکارچیان به هنگام گذر یا اقامت فصلی در این منطقه مربوط می‌شود.
این سنگ نگاره‌ها در دامنه کوه ارنان در مجاورت روستایی به همین نام است که به فاصله ۱۰۰ کیلومتری جنوب شرقی یزد و در دشت گسترده بهادران به صورت کوهی منفرد قرار دارد. سنگ‌های این کوه از جنس آهکی و گچی و از رسوبات نئوژن دوران سوم زمینشناسی است و در قرون اخیر نیز عارضه زلزله در منطقه گزارش نشده است.
در دامنه شرقی کوه ارنان مشرف به آبگیر خشکیده دشت ارنان، روی تعدادی از تخته سنگهایی که به ابعاد مختلف از کوه جدا شده، نقوشی از حیوانات و انسان وجود دارد. از مجموع تعداد ۲۷ قطعه سنگ مذکور، یکی از تخته سنگ‌ها از بقیه سنگ‌ها بزرگتر و نقوش کنده شده روی آن مفصل‌تر از همه است لذا آن را سنگ نگاره اصلی و مابقی را به عنوان سنگ نگاره‌های فرعی می‌دانند.
تختهسنگ اصلی ارنان و نقش‌های روی آن یکی از دستاورد‌های هنری کهنسال است که در نگاه اول دو صحنه مجزای شکار را مجسم می‌کند به طوری که در سمت راست و قسمت بالای سنگ مذکور، تصویر بزرگی از هجوم حیوان درنده و انسانی روبروی این حیوان که احتمالاً مورد حمله واقع شده است، مشاهده می‌شود. در پشت سر این حیوان هم مردی نیزه به دست با خصوصیات بدنی مخصوصی به حیوان حمله کرده است و نیزه خویش را در بدن حیوان فرو برده است.
آنچه برای بیننده قابل توجه است شیوه زندگی ترسیم شده در این تصاویر است، این که انسان‌هایی در سالیانی بسیار قبل در این منطقه زندگی میکردهاند.
نقوش و نگاره‌هایی نظیر بز کوهی با شاخ بلند، سگ شکاری، قوچ، صحنه‌هایی از سوارکاران تیر و کمان به دست که در حال شکار هستند، صحنه مردان برهنه در حال ستیز با حیوانی درنده که احتمالاً گرگ یا پلنگ بوده است، مرد برهنه گرز به دست، مقداری نقوش سمبلیک و نامشخص و خطوط اسلامی که روی سنگ‌ها با ایجاد ضربه ابزاری فلزی حک شده و در طی زمان، زنگار روی آن را پوشانیده، ولی کهنه و قدیمی بودن آثار محرز است.
برخی از این سنگ نگاره‌ها با گذشت زمان به علت فرسایش باد و تخریب حاصل از برف و باران یا تخریب‌هایی که از سوی بازدیدکنندگان صورت گرفته است اکنون به صورت کم رنگ و یک خراش سطحی مشاهده می‌شود.
بر روی کوه ارنان، تصاویری از حیوانات و انسان‌ها به چشم می‌خورد که این نگاره‌ها به روش کوبیدن سنگ بر سنگ حکاکی شده است. تصاویر حیواناتی به اندازه ۱۰ الی۳۰ سانتیمتر که بیشتر به صورت نیمرخ حک شده‌اند؛ سگ، بز، گوزن، اسب، گاو و برخی موجودات غریب دیگر، همراه با انسان‌های شکارگر و ابزار و ادوات شکار نظیر، تیر و کمان، نیزه و نقش‌هایی نمادین با ساختاری همگون، نقش‌های حک شده بر سنگ‌ها هستند که مانند کتیبه‌ای تاریخی اطلاعات جالبی از انسان عهد عتیق در اختیار ما می‌گذارند.
عمق حکاکی‌ها متفاوت و رنگ‌ها نیز مختلف است که نشانگر دوره‌های متفاوت و حکاکان عصر‌های مختلف است. البته دلیل پیدایش همه آن‌ها یکسان است وآن ثبت تاریخ آن دوران است.
دهستان ارنان درجنوب غربی استان یزد و در ۱۰۰ کیلومتری شهرستان یزد و در کنار جاده یزد ـ. مهریز ـ. شیراز قرار دارد. این دهستان دارای ۹ روستا به اسامی ارنان، سرو، کمال آباد، احمد آباد، کرد آباد، علی آباد، فتح آباد و چهل گزی و ۲ مزرعه بنام‌های مزرعه شاهزاده و مزرعه نو است.
روستای ارنان بعنوان یکی از روستا‌های تاریخی و باستانی و از جمله روستا‌های بسیار قدیمی استان یزد بشمار می‌رود. وجود آثار ارزشمند تاریخی در نقاط مختلف این روستا دلیل محکمی بر این مدعاست. همچنین با توجه به کاوش‌های اخیر در سنگ نوشته‌های بسیار قدیمی می‌توان تاریخچه پیدایش ارنان را به سال‌های بسیار دورتر از این در نظر گرفت. ارنان نام یکی از دختران بزرگان و کاهنان زرتشتی بوده که در زمان گذشته در این محل زندگی می‌کرده است.
چندیی پیش ایسنا گزارش داده بود که سنگ‌نگاره کوه «ارنان» مهریز را در گوشه‌ای از مدرسه «ضیائیه» یزد به حال خود گذاشته‌اند، تا اصلا هر کس دوست دارد از این سنگ به عنوان دفتر یادگاری استفاده کند. این اثر تاریخی را در گوشه‌ای از بنای مدرسه و بدون هیچ حفاظی، در حیاط مدرسه رها کرده‌اند. از سوی دیگر یادگارنویسی روی این سنگ‌نگاره، خود پدیده‌ای است که با توجه به شرایط نگهداری آن، دور از دسترس نبوده است.
مدرسه ضیائیه یا همان زندانِ معروف اسکندر در محله فهادان یزد است که برخی کارگاه‌های صنایع دستی در آن برگزار می‌شود.
در پی انتشار این گزارش اداره کل روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز نسبت به برخی از موارد مطرح شده در این گزارش، توضیحاتی ارایه کرد.
در این توضیح آمده بود، «این مدرسه با نام ضیاییه معروف به زندان اسکندر مربوط به سده هفتم هجری– قمری واقع در شهرستان یزد یکی از قدیمی‌ترین اماکن تاریخی متعلق به میراث فرهنگی کشور با ثبت شماره ثبت ۷۷۰ است که هر ساله نیز پذیرای جمع کثیری از بازدیدکنندگان داخلی و خارجی بوده و هم زمان به عنوان نمایشگاه دائمی سنگ نگاره‌های یزد نیز شناخته می‌شود که خوشبختانه انتخاب قرارگیری سنگ نگاره کوه ارنان در این مکان تاریخی از دو منظر تخصصی و پر مخاطب بودن، انتخابی بایسته و به جا بوده است.
این سنگ‌نگاره از بیست سال گذشته که در نقش نماینده‌ای از دیگر سنگ‌نگاره‌های موجود در استان (مهریز، بهاباد، خاتم و تفت) در معرض بازدید علاقمندان قرارگرفته است، با احتساب مباحث امنیتی اعم از دوربین و نرده چوبی و همچنین نگهبان تمام وقت نگهداری شده و تاکنون هیچ گونه آسیب فیزیکی شامل خراش، فرسودگی یا هرگونه دست نویس روی آن انجام نشده است، دست‌نویس نامتعارف سنگ نیز مربوط به قریب به پنجاه سال قبل و پیش از انتقال به موزه بوده است.»
