اردوغان در پرونده خاشقجی چه می‌خواهد؟

فرارو- رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، پرونده جمال خاشقجی را فرصتی برای تحت فشار قرار دادن، رقیب منطقه‌ای و مذهبی‌اش، عربستان، می‌شمارد.

به گزارش فرارو، قبل از سخنرانی دیروز اردوغان در پارلمان ترکیه، برخی منابع از افشای جزئیات قتل خاشقجی توسط رئیس‌جمهور ترکیه سخن گفتند، اما در سخنرانی اردوغان تقریبا جزئیات جدیدی درباره کشته شدن روزنامه‌نگار منتقد عربستانی اعلام نشد. این اقدام اردوغان، برخی رسانه‌ها را بر آن داشت تا درباره اهداف و خواسته‌های ترکیه در پرونده خاشقجی گمانه‌زنی کنند. بویژه آنکه مقامات ترکیه از زمان ناپدید شدن خاشقجی در دوم اکتر به طور پیوسته و تدریجی جزئیاتی را در اختیار رسانه‌ها قرار می‌دادند تا ماجرا فراموش نشود.

شورای سردبیری روزنامه‌نیویورک‌تایمز در سرمقاله این روزنامه اهداف ترکیه را مورد بررسی قرار داد. به گفته این روزنامه، با وجود تمایل ترامپ برای چشم‌پوشی از مسئله خاشقجی، گزارش‌های رسانه‌های تحت کنترل دولت اردوغان در سه هفته گذشته، که جزئیات فجیع قتل را افشا کردند، توجه جهان را به بی‌رحمی محمد بن سلمان، ولیعهد جوان عربستان، جلب کرد. روز سه شنبه، اردوغان بار دیگر در اولین سخنرانی‌اش درباره مسئله خاشقجی، توجه جهان را به این جنایت جلب کرد. او قتل را از پیش‌برنامه‌ریزی شده دانست و از عربستان خواست ۱۸ نفر بازداشت شده را برای محاکمه به ترکیه بازگرداند. اردوغان تلویحا گفته محمد بن سلمان یا یک فرد نزدیک به او، دستور عملیات را داده است.

اردوغان پرسید: "آن افراد، با دستور چه کسی به آنجا رفتند؟ "

نیویورک‌تایمز ادامه داد اینگونه علنا به چالش کشیدن عربستان، که روابط نزدیکی با ترامپ و دامادش جارد کوشنر برقرار کرده، یک اقدام جسورانه بود. اردوغان، امیدوار است چه چیزی را بدست بیاورد؟ با توجه به سابقه اردوغان در آزار روزنامه‌نگاران و محدود کردن آزادی مطبوعات، بعید است که او از قتل یک روزنامه‌نگار متاثر شده باشد. سال گذشته، گروه‌های آزادی رسانه، ترکیه را به خاطر زندانی کردن روزنامه‌نگاران به خاطر کارشان، آن را بدترین آزاردهنده در جهان دانست. اگر اردوغان از آزادی مطبوعات دفاع نمی‌کند پس از چه اصولی دفاع می‌کند؟

بدون شک، اردوغان از اینکه یک قدرت خارجی در خاک ترکیه آن هم در استانبول، شهر رئیس‌جمهور، چنین قتل گستاخانه‌ای انجام داده، خشمگین است. همانگونه که برخی از مقامات آمریکایی و دیگر کارشناسان گمانه‌زنی کرده‌اند، شاید اردوغان فرصتی دیده تا از قتل خاشقجی برای اخاذی پول از سعودی‌ها در ازای تبرئه کردن رژیم عربستان استفاده و اقتصاد شکننده ترکیه را تقویت کند. قیمت لیر ترکیه به طور مداوم سقوط کرده و تورم بالا رفته است. امری که به کارگران و دولت ترکیه فشار آورده است. اگر چه هنوز محقق نشده، اما سازش عربستان و ترکیه برای پنهانی کردن جزئیات بیشتر همچنان محتمل است.

در سخنرانی روز سه‌شنبه، اردوغان وجهه خود را به این ادعا که داستان عربستان - یعنی قتل خاشقجی در یک عملیات خودسر اتفاق افتاد- دروغ است، گره زد. او اگر چه خیلی افشاگری نکرد، اما به طور غیرمستقیم، انگشت اتهام را به سمت بن سلمان نشانه گرفت. او در باره ملک سلمان، پدر ولیعهد، با احترام سخن گفت. امری که نشان می‌دهد او امیدوار است که روابط با عربستان به طور کامل فرونپاشد. این ممکن است برای عربستان و ترکیه جهت مهندسی کردن یک معامله فضا ایجاد کند. یک دیپلمات درباره اردوغان گفت: " او فقط چانه‌زنی می‌کند و قیمت را بالا می‌برد".

به نوشته نیویورک‌تایمز، اگر اردوغان ادعا می‌کند که او شواهدی که در رسانه گزارش شده - نوار صوتی درباره قتل یا اطلاعات دیگر - را دارد، او ممکن است قدرت نابود کردن شاهزاده محمد را خواهد داشت. اگر چه روز سه‌شنبه این شاهزاده در یک کنفرانس اقتصادی در ریاض تشویق پر حرارتی دریافت کرد، اما او به سرعت در حال تبدیل شدن به یک فرد مطرود است که در داخل کاخ علیه او توطئه شود. در حقیقت، این ممکن است هدف واقعی اردوغان باشد. او قطعا ماجرای خاشقجی را فرصتی برای به زانو در آوردن یک رقیب منطقه‌ای و پیش بردن هدف تبدیل کردن ترکیه به یک قدرت سنی مسلط می‌بیند. او برای ریاست بر امپراتوری تجدیدشده عثمانی آرزو‌هایی دارد. اگر چه این امر از منظر نفوذ سیاسی امکان‌پذیر است، اما اینکه او بتواند قلمرو ترکیه را به مقدار چشمگیری توسعه دهد، محل تردید است. اگر چه برای مبارزه با آنچه او جدایی‌طلبان کُرد می‌داند، نیرو‌هایی به شمال سوریه اعزام کرده است.

اردوغان از گروه‌هایی مانند اخوان المسلمین، که طرفدار یک نوع اسلام پوپولیست هستند، حمایت می‌کند. سعودی‌ها، اخوان المسلمین را یک گروه تروریست می‌دانند و آن را برای حکومت موروثی خود تهدید می‌بینند.

علاوه بر این، اردوغان با ایران، رقیب اصلی عربستان، و قطر روابطی دارد. عربستان و سایر کشور‌های عربی به خاطر یک نزاع سیاسی قطر را بایکوت کرده‌اند. اردوغان طی ۱۵ سال حکمرانی، به طور مداوم قدرت داخلی را یکپارچه کرده و مخالفان را به زندان افکنده و رسانه‌های مستقل را از بین برده است. اما او به این بحران خاشقجی، که به مثابه تعطیلات آخر هفته است، وارد شده است. به گفته نیویورک‌تایمز، به دلیل فساد، بی‌توجهی به قانون و سوءمدیریت اردوغان و روش‌های اقتدارگونه‌اش ترکیه به مرز آشفتگی اقتصادی و انزوای دیپلماتیک رسیده است. کشور او، از آمریکا جدا شده است. واشنگتن به خاطر بازداشت یک کشیش آمریکایی که اوایل این ماه آزاد شد، تحریم‌هایی علیه ترکیه اعمال کرد.

نیویورک‌تایمز نوشت: " (اما) علیرغم همه دردسر‌های ادامه‌دار ترکیه، آقای اردوغان اکنون یک روزنه‌ای برای بهبود روابط با آقای ترامپ باز کرده و آغازی برای معکوس کردن افول اقتصادی ترکیه ایجاد کرده است".

این روزنامه در پایان تصریح کرد اردوغان با تمرکز بر عربستان به عنوان یک همسایه زورگوی آدمکش، مردم ترکیه را علیه یک دشمن مشترک متحد می‌کند. امری که ابزار مطمئن مستبدان است. به احتمال خیلی زیاد، او از این تقابل، قوی‌تر خارج خواهد شد.