کلیات بسته ارزی مورد حمایت اکثر کارشناسان و صاحب‌نظران قرار گرفته است. پیش‌بینی می‌شود اگر بسته در مسیر اجرا به چالشی برنخورد، در بهبود انتظارات و ساماندهی نظام ارزی کشور نقش مهمی را ایفا کند. با این حال، بسته ارزی برای اثرگذاری نیازمند برج مراقبتی است که بازار را به‌صورت روزمره و مستمر پایش کند و در اجرای آن جزئیات مغفول را مدنظر قرار دهد.
به گزارش دنیای اقتصاد، برخی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند در طراحی جزئیات بسته باید برخی نکات مورد توجه قرار بگیرند. «طراحی نظام ارتیاطی مناسب و دریافت بازخورد»، «ساماندهی تقاضای خرد»، «پرهیز از غافلگیری بازار»، «جامع‌نگری در تصمیمات» و «تکمیل حلقه‌های باقیمانده بسته ارزی» از جمله نکاتی هستند که به بازارساز پیشنهاد شده است آنها را مدنظر قرار دهد.
در اولین گام بازارساز با برقراری سیاست ارتباطی مناسب با بازار می‌تواند مانع از غافلگیری‌هایی شود که نوسان قیمت‌ها را افزایش می‌دهد. به‌عنوان مثال، روز گذشته، دلالان با استفاده از خلأ اطلاع‌رسانی و غافلگیری بازار پیرامون «طرح تحویل سکه‌های پیش‌فروش ودیعه‌ای» توانستند قیمت‌های بازارهای ارز و سکه را با نوسانات قابل توجهی مواجه کنند. سکه از مرز سه میلیونی فاصله گرفت و به بالای ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان رفت و دلار نیز به بالای کانال ۹ هزار و ۷۰۰ تومان سرک کشید.
در پنجمین روز هفته، بازار سکه و دلار از مدار کاهشی خارج شد و قیمت‌ها رویه صعودی را در پیش گرفتند. روز چهارشنبه، سکه تمام بهار آزادی در ابتدای روز تا آستانه مرز ۳ میلیونی پایین رفته بود؛ با این حال معامله‌گران با جوسازی پیرامون یک اتفاق جهت نوسانات را به سوی بالا تغییر دادند. ظهر روز پنجم هفته، بسیاری از نوسان‌گیران سکه، این شایعه را در بازار برجسته کردند که تحویل سکه‌های پیش‌فروش با نرخ روز صورت می‌گیرد و مبلغ اضافی در زمان تحویل از سوی گیرندگان سکه دریافت می‌شود. در برخی کانال‌های اطلاع‌رسانی عنوان شد که قیمت سکه پیش‌فروش ۳ میلیون و ۸۰ هزار تومان تعیین شده بود.
نوسان‌گیران این تصور را القا کردند که سیاست‌گذار کف قیمت سکه را ۳ میلیون می‌داند با این حال بررسی‌ها نشان می‌داد، نرخ اعلام شده برای سکه‌هایی بوده است که در مرحله اول پیش‌فروش صورت گرفته بود. در پیش‌فروش یاد شده، سیاست‌گذار وعده داده بود که سکه‌های پیش‌فروش را ۴ درصد زیر قیمت روز بازار تحویل دهد. در واقع معامله‌گران در این روز پیرامون تحویل سکه‌هایی جوسازی کردند که با نرخ غیرقطعی پیش‌فروش شده بودند.
یک مقام مسوول در نظام بانکی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفت: بانک مرکزی دو نوع قرارداد را برای فروش‌های سکه در نظر گرفته بود که در نوع اول، پیش‌فروش با نرخ قطعی صورت می‌گرفت اما در دسته دوم، پیش‌فروش با نرخ روز به‌علاوه ۴ درصد تخفیف صورت گرفته بود که توزیع سکه‌های مرتبط با آن در بازار آغاز شده است. با این حال، نکته اینجاست که تنها ۵۰ هزار سکه به روش غیرقطعی پیش‌فروش شده است؛ این در حالی است که بیش از ۷ میلیون سکه با نرخ قطعی به فروش رفته است. در واقع امروز جوسازی‌ها تنها پیرامون تعداد معدودی از سکه‌های پیش‌فروش‌ها بود که قیمت‌ها را نوسانی کرد. سکه که در ابتدای روز تا مرز ۳ میلیونی پایین رفته بود، حدود ساعت ۵ بعدازظهر به مرز ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان رسید.
این متغیر در حالی زمینه‌ساز اوجگیری قیمت‌ها شده بود که بازارساز می‌توانست با بهره‌گیری از دیپلماسی رسانه‌ای و مداخله در بازارها مانع از بازگشت نوسانات به بازار شود. به گفته تحلیلگران، بازارساز بهتر است این حس را به بازار القا کند که برای حفظ دستاوردهای خود از تمام ابزارهای لازم هوشمندانه استفاده می‌کند؛ نه آنکه معامله‌گران بتوانند با جوسازی پیرامون یک خبر نوسانات قیمت را بالا ببرند و تب و تاب را به بازار بازگردانند. عوامل دیگری نیز برای رشد قیمت سکه عنوان شد. عده‌ای مقاومت معامله‌گران در مرز ۳ میلیونی را عامل رشد دانستند و برخی دیگر خالی‌فروش‌های زیاد روزهای اخیر در بازار سکه.
در کنار جوسازی پیرامون تحویل سکه‌های پیش‌فروش، دومین متغیری که در تغییر مسیر بازارها موثر بود، ادامه تعطیلی تقریبی صرافی‌ها در بازار بود. در‌حالی‌که بر اساس دستورالعمل جدید بانک مرکزی، صرافی‌ها می‌توانند فعالیت خود را کلید بزنند، به‌نظر می‌رسید صاحبان صرافی‌ها حداقل روز گذشته تمایل چندانی برای خرید و فروش نداشتند. روز گذشته در خیابان فردوسی تهران که محل بسیاری از صرافی‌هاست، قیمتی روی تابلوها ثبت نشده بود. پیگیری‌ها نشان‌دهنده آن بود که حداقل تا ساعت یک بعدازظهر بسیاری از صرافی‌ها خرید و فروش ارزی را با افراد عادی انجام نمی‌دادند. حتی برخی صرافی‌ها روز گذشته کرکره‌ها را بالا نکشیده بودند؛ تنها یک صرافی در راستای خیابان فردوسی شرایط دریافت ارز و افرادی که می‌توانند برای خرید به صرافی مراجعه کنند را بر درب خود درج کرده بود. با این حال همان صرافی نیز فروشی نداشت.
در این شرایط دلار که در ابتدای روز تا کانال ۹ هزار و ۲۰۰ تومان پایین رفته بود، جو خرید به خود گرفت و توانست تا ساعت ۵ عصر به محدوده ۹ هزار و ۷۰۰ تومان برود. برخی دیگر از معامله‌گران جوسازی پیرامون اخبار سیاسی را در رشد قیمت موثر دانستند. اخباری مانند حمایت عراق از تحریم‌های آمریکا و شایعات پیرامون دستگیری برخی مدیران موسسات اعتباری که به سرعت تکذیب شد، زمینه‌ساز افزایش خریدها شد. حدود ساعت ۵ عصر قیمت در محدوده ۹ هزار و ۹۰۰ تومان بود. در این روز تا ساعت ۵ بعدازظهر نیز خبر رسمی از سوی بانک مرکزی در مورد چگونگی نرخ‌ها در بازار دوم منتشر نشد؛ ولی برخی سایت‌های خبری از عرضه زیاد پتروشیمی‌ها در این بازار خبر داده بودند. البته برخی کانال‌های اطلاع‌رسانی گمانه‌زنی می‌کردند که دلار در بازار دوم در محدوده ۸ هزار و ۱۲۰ تومان قیمت‌گذاری شده است.
تصمیم سیاستی
بازار دوم ارز در کلیات مورد توافق اکثر فعالان اقتصادی بوده است، با این حال بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان‌دهنده آن است که بازارساز در جزئیات و به‌خصوص در ۵ حوزه بهتر است اقداماتی را برای تکمیل اثرات مثبت بازار دوم در دستور کار خود قرار دهد.
ساماندهی تقاضای خرد
با دستورالعمل سیاست‌گذار از لحاظ نظری صرافی‌ها از روز گذشته می‌توانستند مبادلات ارزی را در چارچوب قوانین بانک مرکزی آغاز کنند. ولی بررسی‌ها نشان می‌داد صرافی‌ها عملا روز گذشته به مبادلات ارزی با مردم عادی ورود نکردند. در این شرایط، بانک مرکزی بهتر است با هم اندیشی با صرافی‌ها و برقراری مکانیسم‌های انگیزشی، زمینه‌ساز تسهیل ورود آنها به بازار شود. یکی از تقاضاهایی که حجم زیادی را به خود اختصاص نمی‌دهد، ولی می‌تواند جو بازار را متشنج کند، مربوط به تقاضای مسافری است.
از امروز قرار بود صرافی‌ها به این نیاز پاسخ دهند، ولی همانطور که اشاره شد مشاهدات میدانی نشان می‌داد که فعالیت آنها کلید نخورد. اگر صرافی‌ها تمایلی به همکاری ندارند، آن گاه بازارساز می‌تواند از همان کانال‌های قبلی منتها با قیمت بازار تقاضاهای مسافرتی را پاسخ دهد. بازارساز با تسهیل در برآورده کردن تقاضای خرد، می‌تواند مانع از مراجعه افراد زیاد به بازار و جوسازی معامله‌گران پیرامون آن شود.
طراحی نظام ارتباطی مناسب و دریافت بازخورد
رئیس‌کل بانک مرکزی به درستی در مصاحبه خود اشاره کرد که وی به‌عنوان مقام پولی نباید زیاد صحبت کند؛ ولی در تمام بانک‌های مرکزی دنیا، با استفاده از «بیانیه» اطلاع‌رسانی دقیقی برای فعالان اقتصادی صورت می‌گیرد. بیانیه‌هایی که با ادبیات شفاف و به دور از ابهام نوشته می‌شوند. در واقع، متن بیانیه باید به گونه‌ای باشد که به‌طور صحیح و دقیق، تصمیمات سیاست‌گذار را برای فعالان اقتصادی و بازارها شفاف کند. این در حالی است که بیانیه‌های فعلی صراحت روشن و شفافیت کاملی ندارند.
پرهیز از غافلگیری بازار
روند بازار و انتظارات در بازار در روزهای اخیر افزایشی نبود؛ بلکه به‌واسطه تشکیل بازار دوم، بیشتر معامله‌گران تمایل داشتند در موقعیت عرضه قرار بگیرند. با این حال، با توجه به تغییر موقت این وضعیت در روز چهارشنبه، برخی تحلیلگران پیشنهاد می‌کنند، بازارساز بهتر است برای بازگشت دوباره بازار به شرایط آرام و عادی و مدیریت انتظارات، برخی نواقص را به سرعت برطرف کند. یکی از نواقص در حوزه اطلاع‌رسانی است که بعضا منجر به غافلگیری بازارها شده است.
اطلاع‌رسانی قیمت‌ها و تصمیم‌ها و آماده‌سازی بازار برای هضم آنها، از نکاتی است که سیاست‌گذار در سیاست رسانه‌ای و ارتباطی خود باید مدنظر قرار دهد. افزون‌بر این، سیاست‌هایی که برای بازار اخذ می‌شود، بهتر است با دوراندیشی کافی صورت گیرند؛ چراکه سیاست‌گذار باید بتواند از آنها دفاع کند. این دوراندیشی مستلزم برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای شرایط متفاوت است.
اتفاقی که در روز چهارشنبه افتاد آن بود که دلالان توانستند با جوسازی پیرامون یک خبر در خلأ اطلاع‌رسانی قیمت‌ها را نوسانی کنند؛ اگر توضیح کافی برای بازار صورت گرفته بود، بازار به یکباره با انواع خبرهای متناقض و نوسان‌ساز از سوی دلالان مواجه نمی‌شد و سیاست‌گذار نیز ناچار نمی‌شد در بعدازظهر وقوع این اتفاق توضیحی را ارائه کند. در واقع بازار بهتر است در روزهایی که هنوز التهاب آن به‌طور کامل نخوابیده است با غافلگیری‌های مصنوعی مواجه نشود.
جامع‌نگری در تصمیمات
سیاست‌گذار ممکن است در مورد جوسازی دلالان پیرامون یک خبر چنین استدلال کند که از پیش در مورد سکه‌های پیش‌فروش ودیعه‌ای تصمیمات لازم اتخاذ شده بود. با این حال، با وجود اینکه اطلاع‌رسانی لازم در مورد این موضوع برای آمادگی بازار در مورد این موضوع شرح داده نشده بود، بازهم بازارساز می‌توانست متغیرهای دیگر را مدنظر قرار دهد. زمانی که بانک عامل امروز نرخ سکه روز را ۳ میلیون و ۸۰هزار تومان اعلام کرد؛ چنانکه پیش‌تر نیز اعلام کرده بود نرخ تحویل سکه‌ها با احتساب ۴ درصد تخفیف از نرخ روز خواهد بود، یک سیگنال مهم قیمتی به بازارها داد.
این در حالی است که رئیس‌کل به‌درستی عنوان کرده بود در مورد قیمت اظهارنظر نمی‌کند و درست آن است که در مورد قیمت نیز رفتار و سیگنال غیرمترقبه‌ای به فعالان بازار داده نشود. به‌عنوان مثال، محاسبات نشان می‌دهد وقتی بازارساز قیمت سکه را ۳ میلیون و ۸۰ هزار تومان اعلام می‌کند؛ قیمت دلار در بازار آزاد باید بالای ۹ هزار و ۸۰۰ تومان باشد.
در واقع، اعلام قیمت برای سکه همیشه برای معامله‌گران با محاسبه قیمت دلار همراه بوده است و در شرایطی که قیمت سکه حبابی است، بازارساز با اعلام آن نرخ، قیمت دلار را نیز برای فعالان اعلام می‌کند. همانطور که مشاهده شد روز چهارشنبه قیمت دلار در بعدازظهر به بالای ۹ هزار و ۸۰۰ تومان رفت. این در شرایطی است که کلیات بسته ارزی و بازار دوم قابل‌دفاع است و آرامش را در روزهای اخیر در بازار برقرار کرده بود. با این حال، طراحی در جزئیات نیز باید همانقدر جامع باشد که بسته ارزی در کلیات هست. اگر در گذشته سیاست‌های جزیره‌ای برای سکه تمام بهار آزادی اتخاذ شده است، دلیلی ندارد که بازارساز اجازه دهد در شرایط حساس کنونی زمینه‌ساز نوسان‌سازی در بازارها شود.
تکمیل حلقه‌های باقیمانده بسته ارزی
نقاط مبهمی در بسته ارزی وجود دارد که باید شفاف شوند. در واقع وقتی بازارساز مکانیسم بازار را می‌پذیرد که در آن قیمت بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، در حوزه‌های دیگر نیز این ارز باید مبنای سیاستی قرار بگیرد. در نتیجه بازارساز باید به سرعت در حوزه‌هایی که فعالان با قیمت ارز سر و کار دارند، سیاست‌های جدید و شفاف را ابلاغ کند. همچنین صرافان نیز در مورد بسته ارزی ابهامات بسیاری دارند که باید با تعامل با سیاست‌گذار حل شوند. به‌طور خلاصه می‌توان گفت، بسته ارزی قابل‌دفاع است، ولی برای اثرگذاری و برقراری آرامش در بازار نیاز به سرعت در اجرا و برج مراقبت دارد.
