طی روزهای پس از آتش‌سوزی و فروریختن ساختمان پلاسکو، بنیاد مستضعفان، چند ساختمان پاساژ قدس كه متعلق به این بنیاد بود را برای اسكان کسبه آسیب‌دیده پلاسکو پیشنهاد داد اما کسبه ساختمان پلاسکو این ساختمان‌ها را تایید نکردند، زیرا به عقیده آن‌ها مناطق پاساژهای پیشنهادی که در خیابان‌های مولوی، ولیعصر و میدان خراسان قرار داشتند، برای تولید و عمده‌فروشی بازارهای مناسبی نبودند.
به گزارش روزنامه «قانون»، كسبه آسیب‌دیده پلاسكو، مجتمع تجاری نور متعلق به بانک پارسیان واقع در تقاطع خیابان‌های ولیعصر و طالقانی راپیشنهاد دادند تا بتوانند در این پاساژ که حدود ۷۰۰ واحد خالی دارد و تاكنون نتوانسته رونق قابل توجهی پیدا کند، مستقر شوند و بنیاد مستضعفان نیز که در ابتدا می‌خواست برای آماده‌سازی واحدهای تجاری پاساژهای قدس، حدود ۱۰ میلیارد تومان در نظر بگیرد، این مبلغ را به عنوان پیش پرداخت به بانک پارسیان بدهد تا کسبه آسیب دیده پلاسکو بتوانند در این مكان مستقر شوند. سرانجام پس از رایزنی‌های مختلف اسکان کسبه پلاسکو در مجتمع تجاری نور قطعی شد.
قرار بر این بود كه این افراد با توجه به از دست ندادن بازار شب عید هر چه سریع‌تر در این مجتمع مستقر شوند و بنیاد مستضعفان هم طی مدت زمان دو سال ساختمان پلاسکو را بازسازی کند. بیش از ۱۰ روز است که كسبه آسیب دیده پلاسكو در مجتمع تجاری نور مستقر شده‌اند اما شنیده‌ها حاكی از آن است كه برخی از این كسبه به دلیل بلاتكلیفی درخصوص انعقاد قراردادها و نامشخص بودن وضعیت جانمایی اقدام به آماده‌سازی واحدهای تجاری برای شب عید نكرده‌اند. به منظور بررسی شرایط كسب‌وكار این كسبه آسیب دیده، سری به مجتمع تجاری نور زدیم.
حکم تخلیه یك هفته‌ای
ساعت حوالی ۱۲ ظهر بود كه برخلاف بیشتر پاساژها، پرنده هم در مجتمع تجاری نور پر نمی‌زد به‌طوری که اثری از کسبه تازه منتقل شده ساختمان پلاسکو در طبقه همکف این مجتمع دیده نمی‌شد و تنها از یك واحد تجاری آن هم در طبقه فوقانی سر و صدای دریل و مته برای نصب دکوراسیون به گوش می‌رسید. صاحب این واحد تجاری كه خود یكی از كسبه آسیب دیده پلاسكو بود، پس از تلاش‌های بسیار برای متعاقد شدن از اینكه انجام مصاحبه مشکلی در راستای پلمب مغازه از سوی اتاق اصناف برای او ایجاد نمی‌کند، سر درد دلش بازمی‌شود و در تشریح دلایل خلوتی مجتمع تجاری نور به «قانون» می‌گوید: «بیش از ۱۰ روز است كه به مجتمع تجاری نور انتقال پیدا كرده‌ایم و با توجه به اینكه مجری طرح انتقال پلاسكویی‌هابه مجتمع تجاری نور، بانك پارسیان است، هنوز وضعیت انعقاد قرارداد بین كسبه آسیب دیده پلاسكو با بانك پارسیان مشخص نشده است . این موضوع باعث شده كه برخی از كسبه اقدام به آماده‌سازی واحدهای تجاری نكنند. هنوز متن قراردادها مشخص نیست و ممكن است كه متن قراردادها الزام‌آور باشد. چنانچه متن قراردادها الزام‌آور باشد، كسبه پلاسكو تحت هیچ شرایطی در مجتمع تجاری نور اقدام به فعالیت نخواهند كرد.
درحالی تنها كلید واحدهای تجاری مجتمع نور داده شد که حكم تخلیه یك هفته‌ای از ما گرفته شده است. ماجرا از این قرار است كه قبل از اینكه كلید واحدهای تجاری را به ما تحویل دهند، حكم تخلیه یك هفته‌ای مجتمع تجاری نور را در ازای چك تخلیه امضا كردیم و در زمان امضا و اثر انگشت قرارداد تخلیه یک هفته‌ای مجتمع تجاری نور، به ما قول داده شد که قرارداد واحدهای تجاری بین کسبه و بانک پارسیان منعقد شود. یك هفته از زمان امضای حكم تخلیه یك هفته‌ای می‌گذرداما هنوز قراردادی منعقد نشده و مشخص هم نیست كه برای چه منظور امضا و اثر انگشت قرارداد تخلیه یك هفته‌ای نور از ما گرفته شده است. در این بحران چاره‌ای جز زیر بار رفتن و پذیرفتن این موضوع نداشتیم و شرایط فعلی به ما تحمیل شده است.»
معضل جانمایی
وی ادامه می‌دهد: «همچنین یكی از مشكلات کسبه پلاسكو این است كه هنوز قراردادی منعقد نشده بود كه كسبه حادثه دیده پلاسكو را جانمایی كردند. درحالی كه ابتدا باید قرارداد منعقد می‌شد و سپس واحدهای تجاری را به كسبه تحویل می‌دادند، هرچند كه جانمایی‌ها درست انجام نشده است؛ یعنی کسی که در پلاسکو در طبقات بالایی بوده به طبقه پایینی نزدیک شده است و برخی دیگر به طبقه بالای این مجتمع منتقل شده‌اند. متاسفانه علاوه بر اینکه هنوز قرارداد مشخصی بین ما و بانک پارسیان منعقد نشده است، بانك پارسیان هر زمان که بخواهد می‌تواند حكم تخلیه واحدهای تجاری را به ما بدهد. اما و اگرهایی هم درخصوص پرداخت اجاره این واحدهای تجاری وجود دارد به‌طوری که بنیاد مستضعفان تنها پرداخت اجاره چهارماه از واحدهای تجاری مجتمع نور را متقبل شده است، درحالی که باید اجاره واحدهای تجاری مجتمع نور تا زمان ساخت ساختمان پلاسکو از سوی بنیاد مستضعفان پرداخت شود.»
انتظار كسبه سازه شمالی پلاسكو
ساختمان پلاسكو از دو سازه مجزا ساخته شده بود، یكی سازه جنوبی كه متاسفانه كاملا تخریب شد و دیگری سازه شمالی كه واحدهای تجاری این سازه پس از آوار برداری سالم هستند. این كسبه آسیب دیده، با بیان اینکه ۳۰۰ پلاک در سازه شمالی ساختمان پلاسکو سالم است، تصریح می‌كند: «بیش از ۳۸ سال است که سرقفلی مغازه ۳۷ متری در سازه شمالی ساختمان پلاسكو را دارم. اكنون این واحد تجاری پس از آواربرداری سالم است اما شهرداری اجازه بهره‌برداری واحدهای تجاری سازه شمالی را نمی‌دهد و تكلیف واحدهای تجاری سالم در سازه شمالی را مشخص نمی‌كند. چندی پیش درب شمالی پاساژ پلاسکو برای تخلیه واحدها باز گذاشته شد و به کسبه تا پایان هفته فرصت داده شد تا واحدهای خود را تخلیه کنند كه در این راستا بین كسبه سرو صدایی به پا شد و در نهایت مشخص شد كه این حكم را دادستانی نداده است . در حال حاضر هم ما اقدام به تخلیه واحدهای تجاری سازه شمالی نكرده ایم.
البته این امکان وجود دارد که واحدهای تجاری سازه شمالی پلاسکو به هیات امنا تحویل داده شود. هم‌اکنون کسبه سازه شمالی هم مانند کسبه سازه جنوبی به عنوان یک بلاتکلیف به مجتمع تجاری نور منتقل شده‌اند و در حال حاضر هم باید هزینه دکوراسیون این واحدهای تجاری ۱۸متری را بپردازم. شرایط روحی کسبه پلاسکو به هیچ عنوان مناسب نیست و تنها خواسته و انتظارمان این است که شهرداری اجازه بهره‌برداری از سازه شمالی را بدهد و به منظور رعایت نکات ایمنی سازه شمالی را نسبت به سازه جنوبی با دیوارکشی جدا کند تا کسبه سازه شمالی بتوانند به واحدهای تجاری خود بازگردند.»
نقش بنیاد مستضعفان
وی با بیان اینکه در گذشته چندین بار حادثه آتش سوزی در طبقات بالایی ساختمان پلاسکو اتقاق افتاده بود، تاکید می‌کند: «کسبه ساختمان پلاسکو با توجه به هشدارهای سازمان آتش‌نشانی و رعایت نکات ایمنی، واحدهای تجاری خود را نسبت به اطفای حریق ایمن‌سازی کرده بودند اما ساختمان به سیستم‌های هشدار دهنده حریق مجهز نبود که حدود چهار ماه پیش سازمان آتش‌نشانی در این‌باره اخطار داد و کسبه هم خواهان مجهز کردن ساختمان به این نوع سیستم‌ها بودند. سازه ساختمان نسبت به اطفای حریق ایمنی نشده بود که ایمن‌سازی سازه باید توسط مالک اصلی یعنی بنیاد مستضعفان صورت می‌گرفت. شهرداری نیز درخصوص ایمن‌سازی سازه پلاسکو اخطار کتبی ارسال کرده بود که متاسفانه اهمیتی به هشدارهای شهرداری و سازمان آتش‌نشانی داده نشد.»
وام بانکی گران است
وی درخصوص وام ۳۰۰ میلیون تومانی با سود ۱۸ درصد، ادامه می‌دهد: «کسبه آسیب دیده پلاسکو توان باز پرداخت وام ۳۰۰ میلیون تومانی با سود ۱۸ درصد را ندارند، لذا دولت به منظور حمایت از این کاسبان باید سود تسهیلات را به ۱۰ درصد کاهش بدهد. همچنین بیشتر واحدهای تجاری ساختمان پلاسکو بیمه بوده‌اند و پس از وقوع حادثه تنها ۲۰ درصد از مبلغ بیمه به کسبه پرداخت . به عنوان مثال حدود ۲۷۰ میلیون تومان بیمه داشتم که ۲۰ درصد آن از سوی شرکت بیمه پرداخت شد که این میزان پول در مقایسه با خسارت وارد شده بسیار رقم ناچیزی است.»
لزوم بازنگری در قوانین واگذاری سرقفلی
در زمان خرید و فروش سرقفلی، این اجازه به مالک داده شده است که حق مالکانه را نفروشد. در این باره یكی از کسبه پلاسکو، با تاکید بر اینکه ضوابط سرقفلی باید مورد بازنگری جدی قرار گیرد تا حقوق حقه کسبه حفظ شود، می‌گوید: «براساس قانون، سرقفلی یک واحد تجاری زمانی می‌تواند تغییر کاربری بدهد که حق مالکانه پرداخت شود و مالک اجازه تغییر شغل را بدهد، بنابراین مقررات سرقفلی باید مورد بازنگری جدی قرار گیرد. چند سال پیش بنیاد مستضعفان پیشنهاد خرید ملک را به صاحبان سرقفلی ساختمان پلاسکو داده بود اما متاسفانه برخی از کسبه به دلایل نامشخص باخرید زمین مخالفت کردند.»
موانع ساخت پلاسکوی «جدید»
در زمان وقوع حادثه پلاسكو رییس بنیاد مستضعفان اعلام کرده بود که ظرف مدت دو سال ساختمانی را در محل پلاسکوی سابق با کیفیت بسیار خوب خواهیم ساخت، اما به گفته محمدمهدی تندگویان، نایب رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر، محل ساختمان پلاسکو در حریم درجه دو بنای تاریخی مدرسه و کلیسای ژاندارک و خانه مشیرالدوله قرار دارد. براساس ضوابط حریم درجه دو، ارتفاع مجاز جهت احداث بنا تنها ۱۲ متر از سطح معبر مجاور اعلام شده است و هرگونه بهسازی، نوسازی و احداث بنا در این محدوده، تنها پس از طرح‌های همسان با بافت تاریخی و تصویب آن از سوی سازمان میراث فرهنگی قابل اجراست. به طوركلی در این محدوده هرگونه ساخت و سازی که به عرصه اثر و بافت تاریخی با ارزش آن لطمه وارد کند، ممنوع است، بنابراین باید هرگونه ساخت و ساز در محل ساختمان پلاسکوی سابق، با رعایت ضوابط حریم ابنیه تاریخی باشد.
از آنجایی که رعایت حقوق كسبه در ساختمان پلاسکو مورد تاکید مسئولان قرار دارد و باید حقوق کسبه حفظ شود، مالک می‌تواند پرونده ساختمان جدید در زمین فعلی پلاسکوی سابق را به کمیسیون ماده پنج برده تا در آنجا بررسی‌های لازم صورت گیرد. همچنین ملک پلاسکوی سابق در یکی از پرترددترین خیابان‌های تهران قرار دارد، لذا باید اقدامات لازم در راستای تامین پارکینگ صورت گیرد. در راستای تامین پارکینگ و بهسازی منطقه، خرید زمین‌های غربی تا تقاطع جمهوری - فردوسی و تجمیع آن ضروری است، در غیراین‌صورت تامین پارکینگ و احداث ساختمان جدید با دشواری مواجه است زیرا پارکینگ خط قرمز مدیریت شهری است. چنانچه مالک مشکل خود را با سازمان میراث فرهنگی حل کرده و بتواند برای ساخت یک مجتمع تجاری بلندمرتبه مجوزهای لازم را بگیرد، باید مشکل پارکینگ را حل کندزیرا در غیراین‌صورت مدیریت شهری مانع از فعالیت وی خواهد شد.
راهكار برون‌رفت از فاجعه پلاسكو
در این راستا یكی دیگر از كسبه پلاسكو، با اشاره به متن نامه كسبه به مسئولان، درخصوص راهكار برون‌رفت از فاجعه پلاسكو به «قانون» می‌گوید: «درحادثه پلاسكو همه مقصر بودند و هم اكنون قوه قضاییه در جست و جوی مقصر اصلی این حادثه تلخ است اما به عقیده كسبه بهتر است كه با انجام راهكارهایی، پرونده پلاسكو برای همیشه بسته شود. بنیاد مستضعفان به عنوان مالك اصلی ساختمان پلاسكو موظف به ایمن‌سازی سازه بود كه درخصوص اجرای این امر كوتاهی كرد. بنابراین بهترین راهكار برای ادای حقوق حقه زیان‌دیدگان ساختمان پلاسكو این است كه بنیاد مستضعفان زمین پلاسكو را به صاحبان سرقفلی واگذار كند.
همچنین شهرداری به عنوان یكی از مقصران اصلی این حادثه كه در اجرای قانون شهرداری كوتاهی كرده است، باید مجوز ساخت ۱۰ طبقه همراه با پاركینگ را بدون گرفتن حتی یك ریال به كسبه پلاسكو بدهد. به منظور تامین هزینه‌های ساخت هم مقرر شود كه یك طبقه از ۱۰ طبقه ساختمان پلاسكو به مجری ساخت داده شود و همچنین تسهیلات ۳۰۰ میلیون تومانی هم با سود ۱۰ درصد به كسبه پلاسكو تخصیص داده شود. بدون شك با انجام این راهكار مشكل پلاسكو حل خواهد شد و این موضوع درس عبرتی برای شهرداری و دیگر مالكان می‌شود كه هر‌چه سریع‌تر اقدام به ایمن‌سازی ساختمان‌ها كنند».
