تکلیف مالکان سرقفلی پلاسکو چه می شود؟

رئیس بنیاد مستضعفان: مالک اصلی هستیم، پلاسکو را دو ساله بازسازی می‌کنیم کسبه: ما تنها صاحب سرقفلی بودیم و مستاجر بنیاد بهمن کشاورز، رئیس کانون وکلا در گفت‌وگو با «شهروند»: حقوق مستاجران پلاسکو از بین نمی رود نعمت احمدی حقوقدان مالی در گفت‌وگو با «شهروند» : قانون صریحی درباره حقوق مستاجران پلاسکو وجود ندارد و هیچ کس نمی‌تواند مالک را مجبور به بازسازی کند
 
به گزارش شهورند، مالک پلاسکو سرانجام سکوت خود را شکست و دیروز نمایندگانش را به ویرانه‌های ساختمان ٥٤ساله‌اش فرستاد؛ نماد مدرنیته ایران که در شعله‌های آتش سوخت و فروریخت. بنیاد مستضعفان هیچ‌گونه واکنشی به ماجرا نشان نداد؛ آن‌قدر که خیلی‌ها فکر کردند بنیاد در همان سال‌های دور پس از انقلاب تمام واحدهای تجاری را واگذار کرده و پایش را از ماجرا بیرون کشیده است اما لابه‌لای گپ رسانه‌ها با کاسبان پلاسکو زمزمه‌هایی از بنیاد مستضعفان شنیده می‌شد.

این زمزمه‌ها کم‌کم کنجکاوی‌های مجازی مردم را برانگیخت و بحث‌ها بالا گرفت که بنیاد کجای این ماجرا قرار دارد؟ حالا بنیاد مستضعفان پس از سکوت طولانی مالکیت پلاسکو را خبری کرده، آن هم درست در زمانی که معاون دادستان عمومی و انقلاب تهران اعضای هیأت‌مدیره ساختمان پلاسکو را برای بررسی بی‌توجهی به اخطارهای آتش‌نشانی به دادسرا احضار کرده است. شهرداری اعلام می‌کند بیشتر از ٢٠بار در طول سال‌های گذشته درباره ایمنی پلاسکو تذکر داده و بی‌توجهی شده است.

این موضوع درحالی رخ می‌دهد که بنیاد مستضعفان از پلاسکو درآمدهای ماهانه میلیاردی داشته و به گفته ساکنان این ساختمان حتی در زمان زبانه کشیدن شعله‌های آتش کپسول‌های اطفای حریق خالی بوده است. از این گذشته بعد از آوار شدن پلاسکو، وضع مالکان سرقفلی‌ها در ‌هاله‌ای از ابهام‌های قانونی فرورفته است. بهمن کشاورز، رئیس کانون وکلا در گفت‌وگو با «شهروند» به یک تصمیم‌گیری اضطراری در زمان جنگ اشاره می‌کند و می‌گوید: پس از از بین رفتن پلاسکو حقوق مالکان سرقفلی ضایع نمی‌شود، اما نعمت احمدی، حقوقدان مالی و وکیل پایه یک دادگستری نظر دیگری دارد و به «شهروند» می‌گوید که هیچ قانون صریحی در این‌باره وجود ندارد و با از بین رفتن عین استیجاری، حقوق و منافع عین استیجاری نیز به خودی خود باطل می‌شود.

فقط مالک بودیم، همین!
رئیس بنیاد مستضعفان که دیروز دیرهنگام بر آوار پلاسکو حاضر شده بود، تلاش کرد نقش بنیاد در مالکیت این ساختمان را کم‌اهمیت جلوه بدهد. او در پاسخ به پرسش خبرنگاران حاضر در خیابان جمهوری گفت: این ساختمان قبل از انقلاب ساخته شده است و سرقفلی همه واحدهای آن به مردم واگذار شده بود، بنابراین ما هیچ چیزی در اختیار نداشتیم جز اصل مالکیت   ساختمان.
البته او در مقابل سماجت خبرنگاران مقاومت چندانی نشان نداد و توضیح داد: البته ما هم مسئولیتی داریم و از زیر بار مسئولیت‌مان شانه خالی نمی‌کنیم.

این موضوع درحالی رخ می‌دهد که جواد درودیان، رئیس اتحادیه پیراهن‌دوزان که خود ساکن برج پیر بود، به «شهروند» می‌گوید: بنیاد مستضعفان تنها سرقفلی واحدهای تجاری را واگذار کرده و به‌عنوان مالک اصلی هم از تمام ٦٠٠ واحد پلاسکو اجاره‌بها دریافت می‌کرد و هم حق ١٠‌درصدی نقل و انتقال سرقفلی‌ها را برای خود قایل بود. به این ترتیب هرکسی که سرقفلی واحدش را واگذار می‌کرد، باید ١٠‌درصد از مبلغ فروش سرقفلی را به حساب بانکی بنیاد مستضعفان می‌ریخت.

یکی دیگر از ساکنان پلاسکو نیز به «شهروند» توضیح داد: اجاره‌بهای واحدهای تجاری پلاسکو معمولا بین ٥ تا ٢٠‌میلیون بود.  به این‌ترتیب با در نظر گرفتن مبلغ میانگین، پلاسکوی پیر برای بنیاد مستضعفان درآمد ماهانه معادل ٧‌میلیارد و ٢٠٠ میلیون تومان به ارمغان می‌آورد.
با این وجود، بنیاد مستضعفان سکوت عجیبی درباره پلاسکو در پیش گرفته بود. به‌طوری که تشکل‌های صنفی پلاسکو به ایلنا گفتند بنیاد مستضعفان حتی پیام تسلیتی در این‌باره منتشر نکرده است.

تازه دیروز بعدازظهر بود که محمد سعیدی‌کیا، رئیس بنیاد مستضعفان بر ویرانه‌های سوخته پلاسکو حاضر شد و به خانواده‌های داغدار این سانحه تسلیت گفت و اضافه کرد: «به فرموده رهبری، این روزها مسأله اصلی نجات جان کسانی است که زیر آوار مانده‌اند.»

او همین موضوع را دستمایه قرار داد و گفت بنیاد ترجیح داده است بعد از آواربرداری کامل پاسخ شایعات را بدهد.

نه بیمه، نه حتی کپسول اطفای حریق
این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که کسبه پلاسکو اعلام می‌کنند بنیاد مستضعفان نه‌تنها مالک اصلی ساختمان بوده که از درآمد این برج تجاری ذینفع بوده است.

روابط‌عمومی بنیاد مستضعفان این موضوع را رد نمی‌کند و  اعلام می‌کند: بنیاد تنها سرقفلی‌ها را واگذار کرده است و مطابق قانون مشمول اجاره هم می‌شود و درواقع بابت دریافت اجاره کار غیرقانونی نکرده است. البته پرسش‌ها از بنیاد مستضعفان بسیار است. این‌که چرا سکوت در پیش گرفته بود و چرا به اخطارهای شهرداری مبنی بر غیر استاندارد و ناایمن بودن ساختمان واکنشی نشان نداده است. حالا در شرایطی که این نهاد از پلاسکو درآمد ماهانه چند‌میلیارد تومانی داشته است،

نه‌تنها نسبت به ایمنی ساختمان بی‌توجه بوده است که گزارش‌های محلی از کسبه پلاسکو نشان می‌دهد که حتی کپسول‌های اطفای حریق موجود در ساختمان خالی بوده و ساکنان این برج موفق نشده‌اند آتش را در دقایق اولیه و در نطفه خاموش کنند.  به جز این، جواد درودیان، رئیس اتحادیه پیراهن‌دوزان به «شهروند» می‌گوید: تیرآهن‌های ساختمان پلاسکو از هم منفک و جدا شده بود و بارها به بنیاد مستضعفان اعلام کردیم که به این وضع رسیدگی کند و حداقل تیرآهن را جوش بدهد که ساکنان پلاسکو نگرانی‌شان برطرف بشود اما مالک هیچ‌گونه توجهی نکرد.

پلاسکو را بازسازی می‌کنیم
 با این حال، بنیاد مستضعفان به این انتقادها هیچ‌گونه واکنش صریحی نشان نمی‌دهد. محمد سعیدی‌کیا، رئیس بنیاد مستضعفان که در زمان فوت ‌هاشمی‌رفسنجانی به تلفن خبرنگار «شهروند» پاسخ داده بود، به‌تازگی خط موبایل خود را روی شماره دفترش دایورت کرده است. مسئول دفتر سعیدی‌کیا هیچ پاسخ روشنی برای این پرسش‌ها ندارد و روابط‌عمومی بنیاد به «شهروند» توضیح می‌دهد: تا زمان اعلام رسمی نتیجه بررسی‌ها هرگونه قضاوتی در این‌باره ناعادلانه و غیرمنصفانه است زیرا تمام حقایق را بیان نمی‌کند! مالک پلاسکو که دیروز تلاش می‌کرد اصل مالکیت خود را چندان مهم جلوه ندهد، وعده‌ای برای ساکنان پلاسکو داشت.

سعیدی‌کیا، رئیس بنیاد مستضعفان اعلام کرد ظرف دوسال پلاسکو را با بهترین امکانات بازسازی می‌کنیم و پس از آن این واحدها را طبق ضوابطی به ذینفعان واگذار خواهیم کرد.

این‌که آن ضوابط چه خواهد بود، باز هم پاسخ شفافی ندارد. روابط‌عمومی بنیاد مستضعفان به «شهروند» می‌گوید: صاحبان سرقفلی پلاسکو مطابق با قانون مالکیت ندارند و در منفعت کسب و پیشه شریکند.

او درباره جزییات واگذاری واحدهای بازسازی‌شده پلاسکو می‌گوید: مشخص نیست و باید تکالیف حقوق و مالکیت مدنی مطابق با ضوابط قانونی روشن شود.

مالک نمی‌تواند حقوق مستاجران را نادیده بگیرد
بهمن کشاورز، رئیس کانون وکلا در این‌باره به «شهروند» توضیح می‌دهد: طبق قانون ‌سال ٥٦، برای مستاجر حق کسب و پیشه و تجارت (و نه سرقفلی) که پیشتر ایجاد شده، همچنان برای ساکنان پلاسکو وجود دارد.  او ادامه می‌دهد: بنیاد مستضعفان که همان مالک است، نمی‌تواند به اعتبار این‌که عین مستاجر از بین رفته ادعای باطل شدن اجاره‌نامه را مطرح کند. بر مبنای نظری که کمیسیون مشورتی اداره حقوقی قوه‌قضائیه در زمان جنگ ایران و عراق صادر کرد، مستاجر کرمانشاهی که محل کسبش بر اثر اصابت موشک عراق به کلی منهدم شده بود،

 این حق را داشت که با هزینه خود محل را بازسازی کرده و در آن مستقر شود.  رئیس کانون وکلا ادامه داد: در ساختمان پلاسکو نیز با توجه به تعداد بالای مستاجران این امکان برای آنها وجود دارد که نسبت به بازسازی ساختمان اقدام و دکان‌های خود را تصرف کنند.  اما اگر خود بنیاد به‌عنوان مالک قصد احداث بنای جدید را در محل داشته باشد، باید حق کسب و پیشه و تجارت تک‌تک مغازه‌ها را با توجه به عوامل مختلفی از قبیل طول مدت اجاره، شغل مستاجر، مبلغ اجاره‌بها و مواردی از این دست بپردازد.

برای پلاسکو باید قانون تازه وضع شود
نعمت احمدی ، حقوقدان مالی و وکیل پایه یک دادگستری نظری متفاوت دارد و معتقد است که برای کسبه ساختمان پلاسکو باید تصمیم ملی اخذ شود. او با بیان این‌که سرقفلی به معنای منافع انحصاری استفاده‌کننده از مکان و مالک است، به «شهروند» می‌گوید: طبق قانون مصوب ‌سال ٥٦ با از بین رفتن عین مستاجر، سرقفلی دیگر موضوعیت ندارد. 

او با اشاره به این‌که اصل اعیانی و عین مستاجره از بین رفته است، توضیح می‌دهد: حقوق مستاجر به مثابه عین مستاجره است و وقتی عین مستاجره وجود خارجی ندارد، بالطبع حقوق منافع (حق و حقوق) مستاجر از بین می‌رود و از طرفی طبق قانون نمی‌توان مالک را ملزم به ساخت کرد و در شرایط مشابه ساختمان پلاسکو قانون رابطه را قطع شده تلقی می‌کند. او ادامه داد: البته باتوجه به این‌که ساختمان پلاسکو یک حادثه ملی است مجلس می‌تواند با قید فوریت قانونی را به تصویب برساند که متصرفین واحدهای صنفی با پرداخت مابه‌التفاوت سرقفلی واحد قبلی با واحد جدید به نوعی با شرایط قبلی فعالیت خود را ادامه دهند. 

این حقوقدان در پاسخ به این سوال که بسیاری از افراد اسناد و مدارک زیادی را در مغازه‌های خود داشتند، تصریح کرد: قطعا اسناد و مدارکی که در داخل مغازه‌های پلاسکو بوده است همگی از بین رفته است و این به آن معنی است که سرمایه و سرقفلی مغازه‌داران هم با این آتش‌سوزی از بین رفته و باید برای صاحبان حادثه پلاسکو تصمیمی ملی، کلان و قانونی گرفته شود. احمدی تصریح کرد: صاحبان یا همان کسبه ساختمان پلاسکو گرفتاری بسیاری دارند که نخستین گرفتاری آنها مربوط به بخش سرقفلی یا همان مکان از بین رفته است که متاسفانه قانون این امر بسیار مهم را حمایت نمی‌کند و در موقعیت فعلی کل سرمایه، اسناد و هویت اشخاص نابود شده است.

 حالا با توجه به نقص‌های قانونی در این زمینه باید منتظر ماند و دید در این ماجرا بنیاد مستضعفان پیروز از میدان خارج می‌شود یا اهالی پلاسکو؟