رویای ٢٠ ساله اسطوره برای نمایش ایمان و بی‌ایمانی

در «سکوت» اندرو گارفیلد، آدام درایور، لیام نیسون، تادانوبو آسانو و سیاران هیندز ایفای نقش کرده‌اند. داستان سکوت در قرن هفدهم میلادی رخ می‌دهد و درباره دو کشیش پرتغالی است که در راه سفر به ژاپن برای یافتن مرادشان (کشیشی که به شک دینی دچار شده) با خشونت و دشواری‌های فراوانی مواجه می‌شوند. درباره سکوت باید گفت که این فیلم دومین اقتباسی است که از رمان شوساکو اندو به انجام رسیده است.

نخستین اقتباس سینمایی از رمان سکوت را یک فیلمساز ژاپنی به نام ماساهیرو شینودو در ‌سال ١٩٧١ در فیلمی به همین نام انجام داده بود... سکوت را می‌توان پروژه رویایی مارتین اسکورسیزی قلمداد کرد که از ‌سال ١٩٩٠ به این سو یکسر در پی ساختن آن بوده است.

این اسطوره دنیای سینما وقتی با پرسشی مبنی بر این‌که چگونه در بیست‌واندی‌سال گذشته توانسته همچنان علاقه و اشتیاقش را متمرکز به این رمان نگه دارد، بیان داشت که هر چه زمان می‌گذرد و آدم پیرتر می‌شود، ایده‌ها می‌آیند و می‌روند.

سوالات، جواب‌ها، بی‌پاسخی در برخی موارد و نیز سوالات جدید و جدیدتر دور کاملی را در گذر زمان شکل می‌دهند و این چیزی است که من واقعا بهش علاقه و اشتیاق دارم. بله؛ سینما، آدم‌های زندگی و البته خانواده‌ام برای من بیشترین اهمیت را دارند؛ اما همچنان که آدم پیرتر می‌شود، چیزهای دیگری نیز برای او مهم می‌شوند. ذات دینداری و البته سکولاریسم درحال‌حاضر برای من جذاب‌ترین بحث است، اما در عین حال این‌که برای غنی‌ترکردن زندگی، هر شخصی نیاز به قواعدی روحانی و درونی نیز دارد، اهمیت کمتری نسبت به آن ندارد.

این یکی از دلایلی است که باعث شد مستند جورج هریسون را بسازم. سکوت و ساخته‌شدنش را نیز بر پایه همین نیاز می‌توانم توضیح دهم. این فیلم درواقع یک نوع وسواس فکری بود که ناچار بودم بسازمش؛ تا از زیر فشارش بیرون آیم. از نظر دراماتیک یا سینمایی نیز باید بگویم سکوت یک داستان قدرتمند واقعی و جذاب است. یک تریلر جذاب در نوع خودش که در عین حال با سوالات ذهنی من درباره روحانیت و مذهب نیز تلاقی دارد...

از سکوت تا نمایش سکوت
در‌ سال ٢٠٠٩ پروژه سکوت وارد مرحله جدی ساخت شد. آن زمان قرار بود دانیل دی لوییس، بنیچیو دل تورو و گائل گارسیا برنال در آن ایفای نقش کنند. اما در ادامه با شل‌شدن قضیه و نیز درگیری مارتین اسکورسیزی با پروژه جزیره شاتر و سپس هوگو، سکوت تا حدی از کانون تمرکز مارتین بزرگ دور شد.

در‌ سال ٢٠١٠ دل تورو به خاطر بازی در فیلم مرد گرگ‌نما جدایی‌اش را از پروژه سکوت اعلام کرد: کارکردن با اسکورسیزی رویایی بود که داشت به واقعیت می‌پیوست. سکوت اما ساختش به تعویق افتاد و این شانس را از من گرفت. اما چنین پروژه‌ای چیزی است که همه عمر در طلبش بوده‌ام و هنوز هم در رویای من حضور دارد...

در دسامبر ٢٠١١ اسکورسیزی اعلام داشت که سکوت قطعا فیلم بعدی‌اش خواهد بود. او همچنین این بار در ذکر نام بازیگرانش نام دی لوییس، دل تورو و برنال را با احتیاط بیشتری ذکر کرد. در ژانویه ٢٠١٢ اسکورسیزی اظهار داشت روی ساخت سه‌بعدی سکوت و نیز زندگینامه فرانک سیناترا (که همزمان داشت روی آن نیز کار می‌کرد) فکر می‌کند.

در ماه مارس اما اسکورسیزی باوجود این‌که چند ماه پیش اعلام کرده بود سکوت فیلم بعدی‌اش خواهد بود، قرارداد ساخت فیلم گرگ وال استریت را امضا کرد. در ماه می‌ همان ‌سال نام تهیه‌کننده فیلم سکوت اعلام شد. طبق اعلام اسکورسیزی در ماه می ‌کمپانی چکی گوری پیکچرز قرار بود به‌عنوان تهیه‌کننده، کارهای پیش‌تولید سکوت را پیگیری کند؛ اما الان که فیلم ساخته شده و در آستانه نمایش است، نام این کمپانی به هیچ سمت و شراکتی ذکر نشده است.

به هر حال در ‌سال ٢٠١٣ اعلام شد اسکورسیزی سکوت را در‌ سال آتی پس از ٢٤‌سال انتظار خواهد ساخت. در همان زمان نام اروین وینکلر، رندال امت و جورج فورلا به‌عنوان تهیه‌کنندگان سکوت اعلام شد. همزمان با اعلام نام تهیه‌کنندگان اعلام شد که این فیلم در تایوان فیلمبرداری خواهد شد و اروین وینکلر دلیل آن را هزینه‌های مناسب کار در این کشور اعلام داشت: سکوت فیلم بسیار گرانی است و دلیل آن نیز وقوع داستان در قرن هفدهم در ژاپن است که نیاز به ساخت‌وساز فراوانی را ایجاب می‌کند.

اما خوش‌شانسی که آوردیم در تایوان لوکیشن‌های درجه یکی پیدا کردیم که می‌توانند کارمان را بسیار راحت‌تر کنند. به‌هرحال در فوریه ٢٠١٤ بازدید لوکیشن‌ها در تایوان آغاز شد. تهیه‌کننده در گفت‌وگوی دیگری گفت که سکوت در شرایط دشواری ساخته می‌شود و به دلیل بودجه اندک فیلم، تمام بازیگران و عوامل دیگر باید با حداقل دستمزد کار کنند...

انتخاب بازیگران
در ماه می ‌سال ٢٠١٣ اندرو گارفیلد و کن واتانابه به‌عنوان بازیگران این فیلم قرارداد بستند. گارفیلد به‌عنوان یکی از دو کشیش پرتغالی و واتانابه در نقش مترجم کشیش‌ها انتخاب شدند. در ژانویه ٢٠١٤ آدام درایور و لیام نیسون به فیلم پیوستند؛ درایور در نقش کشیش پرتغالی دوم و نیسون نیز در نقش کشیش دچار بی‌ایمانی. در ژانویه ٢٠١٥ واتانابه به دلیل مسائلی درباره زمان فیلمبرداری سکوت از پروژه کنار رفته و تادانوبو آسانو به جای او انتخاب شد.

فیلمبرداری سکوت به‌طور رسمی از پایان ژانویه تا نیمه می ‌٢٠١٥ در تایوان به انجام رسید. از نکات دشوار و حاشیه‌ساز این فیلم در زمان فیلمبرداری مصدوم شدن دو نفر و مرگ یکی از کارگران صحنه فیلم بود که به دلیل ریزش بخشی از دکورها رخ داد و چند روز پروژه را با تعطیلی مواجه کرد.

اسکورسیزی در دادگاه
در آگوست ٢٠١٢ کمپانی چکی گوری پیکچرز از مارتین اسکورسیزی به دلیل زیر پا گذاشتن قرارداد و توافقات درباره فیلم سکوت شکایت کرد. به ادعای این کمپانی مارتین اسکورسیزی در ‌سال ١٩٩٠ قرارداد کارگردانی فیلم سکوت را امضا کرد. آن زمان قرار بر این بود که اسکورسیزی سکوت را پس از فیلم کوندون (که در‌ سال ١٩٩٧ ساخته شد) جلوی دوربین ببرد و چکی گوری نیز در آن ‌سال برای تحقق این هدف ٧٥٠‌هزار دلار سرمایه‌گذاری کرد.

به‌هرحال اسکورسیزی بدون این‌که سراغ سکوت برود، زنده‌کردن مردگان، دارودسته‌های نیویورکی و هوانورد را ساخت. سپس در ‌سال ٢٠٠٤ تازه اسکورسیزی یاد این پروژه افتاد و به ادعای کنایه‌گون سخنگوی کمپانی: آن هم به این دلیل که ساخت این فیلم را به تعویق انداخته و موکول کند به پس از ساخته‌شدن مردگان و جزیره شاتر. در‌ سال ٢٠٠١ اسکورسیزی قرارداد تعویق دیگری امضا کرد و سکوت باز موکول شد به پایان کار فیلم هوگو.

کمپانی تهیه‌کننده ادعا می‌کند که اسکورسیزی در زمان این قراردادها پذیرفته که از برخی مزایا و سودهای کارگردانی فیلم‌های جلو افتاده‌اش به نفع کمپانی چشم‌پوشی کند، در ازای ضرر و زیانی که تعویق سکوت متوجه این کمپانی کرده است. چکی گوری پیکچرز این سودها و مزایا را یک تا یک‌و‌نیم‌میلیون دلار برای هر کدام از فیلم‌های دارودسته‌های نیویورکی، هوانورد، مردگان، جزیره شاتر و هوگو به اضافه ٢٠درصد غرامت برای اسکورسیزی اعلام کرد.

اما اسکورسیزی نه‌تنها پرداخت این غرامت‌ها را قبول نکرد، بلکه بی‌هیچ توافق تازه‌ای گرگ وال استریت را نیز در دستور کار قرار داد و سکوت را دوباره با تعویق مواجه کرد. اسکورسیزی در بیانیه‌ای ادعای کمپانی را غیرواقعی و بی‌اخلاقی نامید که تحت‌شرایطی خاص و ناآگاهانه او را مجبور به امضای آن کرده‌اند. این کارگردان اظهارنامه قانونی‌اش را نیز در ژانویه ٢٠١٤ با همین دفاعیه تقدیم دادگاه کرد...

در انتظار سکوت
اسکورسیزی در روزهایی که برای شرکت در فستیوال کن ‌سال ٢٠١٣ در این شهر سینمایی به سر می‌برد، قراردادهایی برای پخش فیلم سکوت با پخش‌کنندگان متعددی به امضا رساند. در جولای ٢٠١٤ پارامونت حق پخش فیلم در آمریکا را به دست آورده و اظهار داشت چشم به نمایش سکوت در اواخر ‌سال ٢٠١٥ در آمریکا دارد.

این زمان گذشت و چند ماه پس از این موعد مقرر، در ابتدای ‌سال جاری یا به عبارت دقیق‌تر در ماه مارس ٢٠١٦ وینکلر، یکی از تهیه‌کنندگان فیلم اظهار داشت که فیلم هنوز در مرحله تدوین قرار دارد. او اواخر ٢٠١٦ را به‌عنوان زمان مناسب برای اکران سکوت اعلام کرد. در آگوست، اسکورسیزی اکتبر را زمان قطعی کامل و آماده شدن سکوت اعلام کرد و افزود که زمان نمایش فیلم به تصمیم کمپان پارامونت بستگی دارد.

پارامونت نیز ژانویه‌ سال آتی را به‌عنوان آغاز اکران وسیع جدیدترین فیلم مارتین اسکورسیزی برگزید. درحالی که هنوز یک ماه‌ونیم به زمان اکران وسیع این فیلم مانده؛ اما گمانه‌زنی منتقدان سینمایی از شانس‌های فراوان این فلیم در مراسم اسکار امسال حکایت دارد. ذکر این توضیح نیز لازم است که برای این‌که سکوت اسکورسیزی شرایط لازم برای حضور در رقابت اسکار امسال را داشته باشد، پخش‌کننده این فیلم را در ماه دسامبر امسال در یک سینما به مدت یک هفته اکران کرد تا از این بابت نیز مشکلی پیش پای اسکورسیزی و فیلم پر دردسرش وجود نداشته باشد.

فراموش نکنیم که در سال‌های اخیر پنج فیلم از ٦فیلم آخر او نامزد اسکار بهترین فیلم شده‌اند و در این میان فقط سر جزیره شاتر بی‌کلاه مانده. مردگان در این بین موفق‌ترین فیلم استاد بوده که در شب مراسم با جوایز بهترین فیلم، بهترین کارگردان، تدوین و فیلمنامه اقتباسی اسکارباران شد.