دکتر محمدرضا عارف، منتخب اول تهران در انتخابات مجلس دهم به تشریح دیدگاه های خود و همچنین مجلس آینده در حوزه سیاست خارجی پرداخته، با اشاره به اظهارات دو نماینده کنگره آمریکا مبنی بر درخواست برای حضور در ایران می گوید: در حال حاضر آمریکایی ها برای شرکت در کنفرانس های علمی به ایران می آیند. اما اینکه نمایندگانی با پیش شرط و اینکه بخواهند برای نظارت بر انتخابات به ایران بیایند، در چه جایگاهی هستند که چنین درخواستی می کنند.
او می افزاید: باید از دانشمندان برجسته و افراد ذی نفوذ در سیاست خارجی کشورها دعوت کنیم. حضور نمایندگان پارلمان ها بدون پیش شرط مانعی ندارد زیرا ما دخالت هیچ کشوری را نمی پذیریم. استقلال جزو شعارهای اصلی جمهوری اسلامی ایران بوده و طی این سال ها نیز هیچ قدرتی نتوانسته خدشه ای به آن وارد کند.
به گفته او حتی با وجود اختلاف نظر میان جریان های سیاسی داخلی، اما همگی بر اصل حفظ استقلال اتفاق نظر داریم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه درباره مساله حقوق بشر و رویکرد مجلس به مساله مبارزه با مواد مخدر گفت: مساله پرداختن کشورهای غربی به مساله حقوق بشر در ایران پس از برجام قابل پیش بینی بود. اما باید گفت، برخورد آن ها با حقوق بشر، برخوردی سیاسی است. اگر یک گام عقب نشینی کنیم، آن ها دو گام به پیش می آیند.
او ادامه داد: اکنون در کدام کشور غربی مشکل حقوق بشر وجود ندارد؟ از طرفی وضعیت ایران نسبت به کشورهای منطقه قابل مقایسه نیست. اما آن ها در جایگاه مدافع حقوق بشر هستند و ما در موضع ضعف قرار می گیریم.
او به مساله تجدید نظر در قوانین اشاره کرده و می افزاید: باید بتوان فصل سوم قانون اساسی یعنی حقوق ملت را در حد توان اجرایی کرد. بندهایی وجود دارد که عملیاتی نشده است. این درحالی است که مبنای ما ارائه الگویی مناسب در دنیاست.
عارف، جرم زدایی از قوانین را مهم ترین اصل در قوانین دانست و می گوید: متاسفانه قوانین بر اساس جرم انگاری بوده است. گاهی با یک جرم کوچک یک فرد بازداشت می شود. این در حالی است که آمار افراد بازگردانده شده به زندان ها بسیار بالاست.
او ادامه می دهد: قبح زندان رفتن ریخته شده است، در حالی که در گذشته خیلی ها به کلانتری هم نمی رفتند. بنابراین اگر جرم زدایی در قوانین پذیرفته شود، زندان ها به چنین وضعیتی در نمی آید.
او با طرح این پرسش که آیا با اعدام دست اندرکاران مواد مخدر، این مساله کنترل شد؟ افزود: شاید با راهکارهای دیگر بتوان مساله مواد مخدر را کنترل کرد. ما به دنبال روش های درمانی خشن رفتیم، اما جواب نگرفتیم. از این رو شاید با استفاده از روش های نرم مانند موارد بهداشتی و پیشگیری بتوان جرم زدایی کرد.
منتخب اول تهران در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی به دیدگاه ایران نسبت به غرب اشاره کرده و گفت: با مروری بر چند دهه گذشته، می بینیم که یک ذهنیت منفی نسبت به غرب وجود داشته است. غرب از نگاه ما یعنی توطئه و تحمیل دیدگاه ها یا استفاده ابزاری از کشورها برای منویات و خواسته های خودشان. هیچ گاه نگاه مثبتی وجود نداشته است. اوج چنین دیدگاه منفی را می توان کودتای ۲۸ مرداد دانست.
او ادامه داد: باید پذیرفت در دنیایی زندگی می کنیم که تعامل حرف اول را می زند. هیچ راهی جز تعامل نداشته و باید بر اساس منافع مشترک عمل کنیم. البته اجازه تحمیل و توقع های یکسویه را نمی دهیم.
عارف همچنین درباره دیدگاه برخی مخالفان و منتقدان داخلی گفت: برخی فکر می کنند، دنیا به ما دیکته می کند و ما باید آن را امضا کنیم. شاید این نگاه در ابتدای انقلاب وجود داشت، اما واقعیت این است که ما در دهکده جهانی با منافع و زیست مشترک زندگی می کنیم.
منتخب اول مردم تهران به دوران تصدی خود در دولت اصلاحات اشاره کرده و گفت: زمان ریاستم در دانشگاه تهران دیداری با آیت الله هاشمی رفسنجانی داشتم. در آن زمان روابط بسیار تیره ای با یکی از کشورها که اصولاً باید روابطمان خوب می بود، داشتیم. به ایشان گفتم که شما نمی توانید با ابزار سیاسی به بهبود روابط کمک کنید. اما من به عنوان رییس دانشگاه تهران می توانم. می توان با برداشتن دو – سه گام و از طریق دیپلماسی علمی این کار را انجام داد. حال شما ببینید طی چهار دهه با کشوری که بسیار در جهان اسلام تاثیرگذار است چه روابطی داریم.
او با اشاره به اینکه راهکار توسعه روابط باید با ظرافت و دقت دنبال شود، ادامه داد: حضور دانشمندان علمی کشورهای دیگر بسیار مؤثر است. ابتدا می توان با برداشتن گام دیپلماسی علمی، به سمت دیپلماسی فرهنگی و سپس گام های بعدی حرکت کرد. بنابراین تشخیص راه ورود در دیپلماسی بسیار مهم است. باید گام به گام پیش رفت تا ذهنیت مثبتی را به ایجاد کنیم.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه تبلیغات عجیبی علیه ایران در غرب انجام می شود، ادامه داد: گاهی این مساله متأثر از مواضعی است که ما گرفته ایم. آن ها گاهی تلقی رودررویی با منافعشان را داشتند. شاید قصد و نیتی هم نبوده است. اما کار به جایی رسید که مساله ایران هراسی را مطرح کردند.
او دعوت کردن به جای سفر کردن را نگاه سیاستی خود در حوزه روابط خارجی دانسته و گفت: سال ۷۶ کنفرانس بین المللی برق در ایران برگزار شد. در آن زمان از یک استاد برجسته استنفورد که هم خود و همسرشان یهودی بودند، دعوت کردیم. البته در ابتدا قصد آمدن نداشتند اما پیام دادیم که شاگرد شما، اکنون وزیر شده است. این استاد نیز با رودربایستی به ایران آمد. پس از آنکه قصد بازگشت داشت، گفته بود من وقتی آمدم، منتظر بودم که در فرودگاه گلوله ای به من شلیک شود. ببینید این استاد با این تفکر به ایران آمد. اما اکنون از آن زمان، او و همسرش هر دو مبلغ ایران شده اند.
محمدرضا عارف ادامه داد: به همین دلیل سعی می کنیم در کنفرانس های علمی از استادان آمریکایی و اروپایی دعوت کنیم. برای مثال در کنفرانس تئوری اطلاعات که به زودی برگزار می شود، برجسته ترین استاد این حوزه که آمریکایی هندی الاصل است، دعوت شده است. این مساله نشان می دهد که روابط علمی بین کشورها تا چه حد می تواند مقدمه حل شدن روابط سیاسی باشد.
عارف به دیپلماسی به مفهوم عام و نه سیاسی اعتقاد داشته و در ادامه به این موضوع می پردازد که باید در کشور این موضوع اولویت بندی شود زیرا در مواردی باید دیپلماسی از مسیر اقتصاد و در موارد دیگر از مسیر سیاست دنبال شود.
او در ادامه با تأیید این موضوع که سیاست خارجی در راستای سیاست داخلی است، اما با یک تفاوت افزود: سیاست خارجی ما نسبت به سیاست داخلی از ثبات بیشتری برخوردار بوده است زیرا به سیاست خارجی دارای کلیات و سیاست های کلانی است که در قانون اساسی مشخص شده است. در این راستا دو سه نهاد مرجع نیز وجود دارد. اما با هر دولتی، سیاست داخلی نیز عوض می شود. بنابراین می توان با استفاده از فرصتی که سیاست خارجی در اختیار ما می گذارد، شرایط و اولویت های جدید را مطرح کرد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، اولویت اول کشور در توسعه روابط بین الملل را کشورهای اسلامی و دوم سازمان همکاری های اقتصادی_ اکو _ دانست و افزود: اکو به خصوص کشورهای حوزه تمدنی ایران همواره مهم بوده است. اما یک دهه _ دهه ۹۰_ در این زمینه فرصت سوزی شده و رقبای ما در حوزه تمدنی از جمله ترکیه از ما جلو افتاده و ما عقب مانده ایم.
عارف ادامه داد: منافع رقیب ایجاب می کند، ما را از معادلات بین المللی حذف کند. آن ها وقتی به سراغ ما می آیند که به بن بست رسیده باشند. در افغانستان و عراق وقتی به بن بست رسیدند به سراغ ما آمدند.
او در ادامه به روابط با غرب پرداخت و افزود: به نظرم هیچ گاه نتوانستیم از تضادها و اختلافات درون غرب به نفع خود و برقراری یک موازنه مثبت استفاده کنیم. رفتار ما در مقابل غرب به گونه ای شد که همه آن ها حتی اتریش، آلمان و ایتالیا علیه ما و همسو با آمریکا شدند. این ها از ضعف دیپلماسی ماست.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه به برجام اشاره کرده و افزود: زمانی که برجام امضا شد من در شهرری بودم و متن سخنرانی خود را تغییر داده و به دستاوردهای برجام تا به الان پرداختم. در سخنرانی خود گفتم آگر این برجام هیچ چیزی برای ما نداشته باشد و هیچ اتفاقی هم نیفتد، تا همین جا که امضا شده دستاورد ارزشمندی است که باید تحلیل شود.
او ادامه داد: تبلیغات مسمومی از سوی برخی رسانه ها که می دانیم ریشه آن ها در کجا بوده و علیه نظام و مردم فعالیت می کنند، صورت گرفت. اما اقدام تیم مذاکره کننده هسته ای ظرفیت گفت وگوی ایران را نشان داد. نشان دادند ایران اهل تعامل و منطق در گفت وگو است.
منتخب اول مردم تهران تصریح کرد: ما هم پاسدار منافع خود و هم دیگران و معتقد به بازی برد – برد هستیم. پیش از این فضای بدبینی علیه ایران ایجاد شده بود. ریشه همه قطعنامه ها نیز در این بدبینی بود. از این رو مهم ترین دستاورد برجام، اعتمادسازی با دنیاست. برای مشاهده آثار آن نیز نیاز به زمان است. پیش از این هرکجا نام ایران بود آن را مترادف با تروریسم و خشونت می دانستند اما اکنون اینگونه نیست. اکنون استاد آمریکایی که به ایران می آید با تفکر شلیک گلوله در فرودگاه نمی آید.
منتخب اول تهران در انتخابات مجلس دهم به خاطره حضور اردوغان در ایران در زمان تصدی معاون اولی پرداخت و گفت: بنده سه شنبه ها سرکلاس می رفتم و هیچ گاه کلاس خود را ترک نکردم. روز سه شنبه قرار ملاقاتی با آقای اردوغان تنظیم شده بود که گفتند عارف کلاسش را ترک نمی کند. آن ها باور نمی کردند که بنده همانند یک معلم ساده به کلاس بروم. به آن ها گفتم می خواهید همراه من به دانشگاه بیاید؟ آقای اردوغان خندید. او فکر می کرد اکنون که معاون اول هستم باید در یک مسیر محافظت شده به کلاس بروم. آن ها چنین تفکری داشتند. اکنون این تفکر عوض شده است.
او افزود: البته نتوانستیم به خوبی از این دستاورد به دلیل برخی تنگ نظری ها و اختلافات داخلی استفاده کنیم. همواره بنا داریم تخطئه کنیم. می گوییم چون ما نتوانستیم، بنابراین شما هم اشتباه کردید که توانستید انجام دهید.
او افزود: من به نتیجه علمی برجام در آینده خوش بین هستم و معتقدم مسائل یک شبه رفع نمی شود. می گویند چرا مبادلات بانکی برقرار نشده است. این سؤال را مطرح می کنم که آیا تحریم های آمریکا علیه افغانستان که خود اکنون در این کشور است، رفع شده است؟ شما با دوست خود دعوا می کنید، چند ماه طول می کشد که به تدریج ذهنیت گذشته را کنار بگذارید، حال شما با دنیایی روبه رو هستید که حواسش به منافع خودش است. بعد از سه ماه چه می خواهیم بشود؟ آیا می خواهیم دنیا همه امکانات را جمع و به ما تقدیم کند؟ این عملی نیست. عده ای این را می دانند. اما باز بر کوس مخالفت می دمند.
عارف اظهار امیدواری کرد با فضای جدید و خوبی که در مجلس آینده به طور طبیعی ایجاد خواهد شد، فضای امید و آرامش که شعار اصلی جریان اصلاح طلبان بوده است، با دستاورد برجام فراهم شود.
او ادامه داد: معتقدم مجلس باید از جایگاه نظارتی خود حداکثر استفاده را داشته باشد و جایی برای رودررویی و کم توجهی به دستاوردهای برجام نباشد. افرادی که برای مذاکره رفتند همه اهل فن و از بهترین ها بودند.
او با اشاره به آشنایی خود با محمدجواد ظریف افزود: بنده ایشان را از دوران جوانی می شناسم. کارشناس بسیار زبده و بسیار متدین است. افرادی که دکتر ظریف را همراهی می کنند نیز دلسوز و کاربلد هستند.
عارف با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری افزود: انصافاً مقام معظم رهبری روی مساله برجام شجاعانه مواضع راهگشای خود را بیان کردند. واقعاً همراهی مقام معظم رهبری و حمایت های دولت و مردم، منجر به دستیابی به چنین دستاوردی شد. البته هیچ کسی نمی گوید ایده آل است.
او ادامه داد: امیدوارم جمهوری اسلامی ایران به جایی برسد که ما دیکته کنیم و کشورهای دیگر بنویسند. آن وقت برجام دیگری خواهیم داشت. اما اکنون چنین نیست. در حال حاضر با تعامل و چانه زنی پیش می رویم.
به گفته او، اگر بازی برد – برد را با دنیایی که نسبت به ما بدبینی داشته و ما قطعنامه های آن را کاغذ پاره می خواندیم، بپذیریم، آنگاه ذهنیت عوض شده است. در این راستا مجلس نیز باید در اجرایی شدن و پیگیری مطالبات کمک کند تا همه قطعنامه ها کنار گذاشته شود و غرب به تعهدات خود عمل کند.
او افزود: اگر مجلس بخواهد با رودررویی و با نگاه جریانی و جناحی با برجام برخورد کند، به جایی نمی رسیم. شعار ما از اول همراهی مجلس با دولت بوده در همه امور بوده است. مجلس همراه دولت است نه رقیب آن. سازوکار شراکت نیز مشخص است. شریک چوب لای چرخ نمی گذارد تا سهم خود را طلب کند. باید چوب ها را از لای چرخ دولت برداشت و چرخ های دولت و کشور را روغن کاری کرد.
عارف با اشاره به رقابت جدی ایران در حوزه اکو و کشورهای اسلامی گفت: در حال حاضر وضعیت مناسبی نداریم. در سال های ۷۶-۷۵ اجلاس سازمان همکاری های اسلامی را برگزار کردیم و دیدگاه ها عوض شد. شاید طی دو سال گذشته مساله برجام مهم بوده و به مسائل منطقه ای کمتر پرداخته شده است، اما باید در دوره جدید با اولویت به ترمیم روابط در منطقه بپردازیم. یکی از کشورهای عربی که در زمان جنگ تحمیلی از ایران حمایت می کرد، اکنون در نشست سازمان همکاری های اسلامی استانبول، علیه ایران رأی داد. این خوشایند نیست.
او با تاکید بر اهمیت روابط با کشورهای اسلامی افزود: متاسفانه اکنون برادرکشی در دنیای اسلام می شود. حضور حداکثری مردم پای صندوق های رأی پشتوانه قوی است که می توان بهتر در منطقه تاثیرگذار بود. نگاه کنید کدام کشور اسلامی آرامش دارد؟ دشمن مشترک همه ما از بیرون ما را نگاه می کند و مسلمانان یکدیگر را از بین می برند. اکنون مردم منطقه را با اسم های مختلف از جمله داعش مدیریت می کنند. اکنون شیعه در مقابل سنی، شیعه در مقابل شیعه و سنی در مقابل سنی قرار گرفته است. یکی از وظایف معنوی و اسلامی ما پیگیری کاهش اختلافات است. البته موضع گیری های باید به گونه ای باشد که سمت و سوی طرفداری از یک طرف نگیرد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: امیدواریم در دوره جدید ذهنیت رفع سوءتفاهم ها با کشورهای منطقه و کشورهای اسلامی و توسعه با آن ها باشد. همچنین به طور جدی مساله حوزه تمدنی را مطرح می کنیم. بازار حداقل ۳۰۰ میلیون نفر برای غرب مهم است. اگر بتوان اکو را در دست بگیریم و بتوانیم در حوزه تمدنی اثرگذار باشیم، در این صورت برای اجرای برجام به ایران التماس می کنند و از طریق ایران به اکو می رسند.
مساله روابط ایران با عربستان موضوع دیگری بود که عارف به آن اشاره کرد و گفت: اقدامات عربستان طی چند سال اخیر کافی بود تا ایران دست برتر را داشته باشد. با وجود تمامی اقدامات خلافی که عربستان انجام می دهد، اما حوادثی مانند منا، تجاوز به یمن و سقوط جرثقیل و اعدام شیخ نمر کافی بود که همه چیز به نفع ایران باشد، اما به یکباره از دیوار سفارت بالا می روند و ورق بر می گردد. ما با این افراد چه کردیم؟ و اساساً چه کار می توانیم بکنیم؟
او اظهار امیدواری کرد که تندروی های مجلس نهم در مجلس دهم تکرار نشود. گرچه همه چیز نسبی است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه به نوع روابط ایران و با آفریقا پرداخت و گفت: آفریقا می تواند حوزه فعالیت های علمی و اقتصادی باشد. در این راستا گام هایی در دولت اصلاحات برداشته شد. زمانی که وزیر بودم، در سودان اقدامات خوبی از سوی برخی شرکت های خصوصی ایرانی حوزه مخابرات در سودان صورت گرفت. نگاه درازمدت وجود داشت. ورود به بازار آفریقا برای ما بسیار مهم است.
او افزود: اگر بتوان از مسیر اقتصادی و سپس علمی وارد آفریقا شد، آنگاه به خواسته های فرهنگی و سیاسی نیز می رسیم. نمی توان به آفریقا از مسیر سیاسی وارد شد. باید بیشتر نگاه خدماتی و حمایت داشت. تشکل هایی مانند هلال احمر می توانند در آفریقا نقش داشته باشند. نباید حوزه آفریقا را از دست داد.
عارف در پایان دیدار درباره مساله سرمایه گذاری خارجی و قوانینی که بتواند با ایجاد امنیت، زمینه ورود سرمایه را فراهم آورد، گفت: هیچ راهی جز سرمایه گذاری در داخل نداریم. در این راستا قانونی در سال ۸۲-۸۱ به تصویب رسید که اکنون باید تجدید نظر شود.
او ادامه داد: اگر قرار است پاسخگوی اشتغال مردم باشیم باید سالانه حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری صورت گیرد. بنابراین یا نرخ بیکاری یا سرمایه گذاری را بپذیریم.
او افزود: البته ابتدا باید منافع ملی را در نظر گرفت. سرمایه هم جایی می رود که امنیت و اطمینان وجود داشته باشد. نمی توان از سرمایه گذار خواست جایی حساب ارزی باز کند که پس از آن پول را به ریال دولتی بدهیم. این هم خلاف شرع، هم قانون و اخلاق است.
او ابزار امیدواری کرد که دولت لایحه جدید را در حوزه سرمایه گذاری ارائه کند و مجلس نیز در برنامه ششم زمینه کاهش نرخ بیکاری را فراهم آورد.
عارف با اولویت بندی سرمایه گذاری گفت: اولویت اول سرمایه های داخلی هستند. پس از آن جذب سرمایه های ایرانیان خارج از کشور است که در این راستا اگر زمینه اعتماد سرمایه های ایرانیان خارج از کشور فراهم شود، سرمایه های خوبی به داخل می آید.
او در ادامه به جذب سرمایه های کشورهای حاشیه خلیج فارس گفت: در مقطعی از سرمایه هایی که در کشورهای حاشیه خلیج فارس بودند، استفاده شد. ابتدا ارز را تک نرخی کرده و زمینه اعتماد را فراهم کردیم. آن ها نیز در بانک های ایران حساب باز کرده و سودهای ۱۶ درصد به دست می آوردند. این روش برای آن ها به صرفه بود. به همین دلیل سرمایه ها جذب شد. فکر کنم بتوانیم در چارچوب قانون سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، سرمایه گذاری خارجی را جذب کنیم.
